Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) là một trong những công cụ quan trọng nhằm đảm bảo hoạt động ổn định và phát triển của các cơ sở giáo dục công lập, đặc biệt là các trường thuộc lực lượng vũ trang như Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy Bộ Công an. Trong giai đoạn 2014-2019, công tác quản lý chi thường xuyên NSNN tại trường đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và thực hiện nhiệm vụ chính trị. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn như cơ cấu chi chưa hợp lý, hiệu quả sử dụng kinh phí chưa cao, và chất lượng lập kế hoạch tài chính còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy Bộ Công an trong giai đoạn 2014-2019, đánh giá hiệu quả và các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại đơn vị này đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý chi thường xuyên NSNN do Phòng Hậu cần của trường thực hiện, với các nội dung chính gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, góp phần đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và các hoạt động nghiệp vụ của trường. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước và các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lực lượng vũ trang trong việc hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, quản lý ngân sách nhà nước và quản lý chi thường xuyên NSNN tại các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục thuộc lực lượng vũ trang. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước trong việc phân bổ và sử dụng nguồn lực công nhằm thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng và an ninh. Quản lý chi thường xuyên NSNN là một phần quan trọng trong chu trình ngân sách, bao gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra.

  • Lý thuyết quản lý chi ngân sách công: Tập trung vào các nguyên tắc quản lý chi như nguyên tắc quản lý theo dự toán, nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả, nguyên tắc chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước, và nguyên tắc công khai minh bạch, trách nhiệm giải trình. Các nguyên tắc này đảm bảo việc sử dụng ngân sách công đúng mục đích, hiệu quả và minh bạch.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: chi thường xuyên ngân sách nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, cơ sở giáo dục công lập thuộc lực lượng vũ trang, dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách của Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy Bộ Công an giai đoạn 2014-2019; các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách nhà nước; tài liệu nghiên cứu, báo cáo ngành và các công trình nghiên cứu trước đây. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý tài chính và các phòng ban liên quan trong trường.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu dự toán, chấp hành và quyết toán chi thường xuyên NSNN; phương pháp so sánh để đánh giá sự biến động và hiệu quả sử dụng ngân sách qua các năm; phương pháp đánh giá định tính để phân tích các yếu tố ảnh hưởng và hiệu quả quản lý.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 30 cán bộ quản lý tài chính và các bộ phận liên quan trong trường, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo thu thập được thông tin chuyên sâu và phản ánh thực trạng quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2020, tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2014-2019 và đề xuất giải pháp cho giai đoạn đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán chi thường xuyên NSNN: Dự toán chi thường xuyên của trường trong giai đoạn 2014-2019 có xu hướng tăng trưởng trung bình khoảng 5-7% mỗi năm. Tuy nhiên, việc lập dự toán chủ yếu dựa trên phương pháp gia tăng từ năm trước, chưa áp dụng rộng rãi phương pháp lập dự toán từ zero, dẫn đến tồn tại các khoản chi không hợp lý và thiếu tính linh hoạt. Khoảng 85% cán bộ khảo sát đánh giá dự toán chưa phản ánh chính xác nhu cầu thực tế của các đơn vị.

  2. Chấp hành dự toán chi thường xuyên: Tỷ lệ hoàn thành dự toán chi thường xuyên hàng năm đạt khoảng 92-98%, cho thấy sự tuân thủ khá tốt kế hoạch ngân sách được giao. Tuy nhiên, có sự chênh lệch giữa các khoản chi, trong đó chi cho con người chiếm tỷ trọng cao nhất, khoảng 60-65% tổng chi thường xuyên, trong khi chi nghiệp vụ chuyên môn và chi mua sắm sửa chữa chỉ chiếm khoảng 25-30%, ảnh hưởng đến hiệu quả nâng cao chất lượng đào tạo.

  3. Quyết toán chi thường xuyên: Quyết toán ngân sách được thực hiện đầy đủ và đúng thời hạn theo quy định của Luật NSNN và các văn bản hướng dẫn. Tuy nhiên, công tác phân tích số liệu quyết toán để đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách còn hạn chế, chưa được chú trọng đúng mức. Khoảng 70% số báo cáo quyết toán chưa có phần đánh giá chi tiết về hiệu quả chi tiêu.

  4. Kiểm tra, thanh tra và kiểm toán: Công tác kiểm tra, thanh tra được thực hiện thường xuyên, góp phần phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm trong quản lý chi thường xuyên NSNN. Tuy nhiên, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa và nâng cao nhận thức về tiết kiệm, chống lãng phí chưa đồng đều giữa các bộ phận.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, nguồn ngân sách nhà nước cấp cho trường còn hạn chế, trong khi yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo và đầu tư cơ sở vật chất ngày càng tăng. Bên cạnh đó, các quy định pháp luật và cơ chế quản lý chi thường xuyên NSNN có sự thay đổi, đòi hỏi sự thích ứng nhanh chóng từ phía đơn vị.

Về chủ quan, năng lực quản lý tài chính của cán bộ còn chưa đồng đều, đặc biệt là trong công tác lập dự toán và phân tích quyết toán. Sự phối hợp giữa các phòng ban trong công tác quản lý tài chính chưa thực sự hiệu quả, dẫn đến việc điều chỉnh dự toán và chi tiêu phát sinh trong năm còn nhiều khó khăn. So sánh với kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên NSNN tại Học viện An ninh nhân dân và Học viện Cảnh sát nhân dân, Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy cần tăng cường áp dụng các quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý tài chính và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng số liệu về dự toán, chấp hành và quyết toán chi thường xuyên NSNN giai đoạn 2014-2019, biểu đồ cơ cấu chi theo nội dung chi và tỷ lệ hoàn thành dự toán qua các năm để minh họa rõ nét hơn về xu hướng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi thường xuyên NSNN: Áp dụng phương pháp lập dự toán từ zero kết hợp với phân tích nhu cầu thực tế của các đơn vị, nhằm nâng cao tính chính xác và phù hợp của dự toán. Thời gian thực hiện: từ năm 2021; Chủ thể thực hiện: Phòng Hậu cần phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Tăng cường quản lý chấp hành dự toán và phân bổ ngân sách: Xây dựng quy chế phân bổ ngân sách chi tiết, minh bạch, đảm bảo cân đối giữa các khoản chi, đặc biệt tăng tỷ trọng chi nghiệp vụ chuyên môn và mua sắm sửa chữa để nâng cao chất lượng đào tạo. Thời gian: 2021-2023; Chủ thể: Ban Giám hiệu và Phòng Tài chính.

  3. Nâng cao chất lượng công tác quyết toán và phân tích hiệu quả sử dụng ngân sách: Đẩy mạnh công tác phân tích số liệu quyết toán, xây dựng báo cáo đánh giá hiệu quả chi tiêu chi tiết, làm cơ sở cho việc điều chỉnh kế hoạch tài chính. Thời gian: 2021 trở đi; Chủ thể: Phòng Kế toán và Phòng Hậu cần.

  4. Tăng cường kiểm tra, thanh tra và thực hành tiết kiệm, chống lãng phí: Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ thường xuyên, kết hợp với đào tạo nâng cao nhận thức cán bộ về tiết kiệm và sử dụng ngân sách hiệu quả. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban Thanh tra, Phòng Hậu cần.

  5. Bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý ngân sách, kế toán công và sử dụng phần mềm quản lý tài chính hiện đại. Thời gian: 2021-2025; Chủ thể: Ban Giám hiệu phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính các cơ sở giáo dục công lập thuộc lực lượng vũ trang: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN, giúp cải thiện công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

  2. Lãnh đạo các trường đại học, cao đẳng công lập: Tham khảo để xây dựng và hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị, đặc biệt trong bối cảnh nguồn ngân sách hạn chế và yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách, quy định về quản lý ngân sách nhà nước đối với các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lực lượng vũ trang.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu chuyên sâu về quản lý ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên và các vấn đề liên quan đến tài chính công trong lĩnh vực giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý chi thường xuyên NSNN là quá trình sử dụng các công cụ và biện pháp quản lý nhằm đảm bảo nguồn chi thường xuyên được sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, đáp ứng các hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập. Ví dụ, tại Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy, quản lý chi thường xuyên bao gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra.

  2. Những nguyên tắc cơ bản trong quản lý chi thường xuyên NSNN là gì?
    Bao gồm nguyên tắc quản lý theo dự toán, nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả, nguyên tắc chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước, và nguyên tắc công khai minh bạch, trách nhiệm giải trình. Những nguyên tắc này giúp đảm bảo ngân sách được sử dụng đúng mục đích và hiệu quả.

  3. Phương pháp lập dự toán chi thường xuyên NSNN phổ biến hiện nay?
    Có ba phương pháp chính: phương pháp truyền thống (gia tăng từ năm trước), phương pháp lập theo chương trình, và phương pháp lập dự toán từ zero. Phương pháp từ zero giúp đánh giá chi tiết chi phí và loại bỏ các khoản chi không cần thiết, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên NSNN tại các cơ sở giáo dục công lập thuộc lực lượng vũ trang?
    Bao gồm hệ thống pháp luật, chính sách của Nhà nước, tình hình kinh tế xã hội, năng lực quản lý của cán bộ, mục tiêu và nhiệm vụ chính trị của đơn vị, quy mô đào tạo và bộ máy quản lý tài chính. Những yếu tố này quyết định hiệu quả và tính linh hoạt trong quản lý ngân sách.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN tại các trường đại học công lập?
    Cần hoàn thiện công tác lập dự toán, tăng cường quản lý chấp hành dự toán, nâng cao chất lượng quyết toán, đẩy mạnh kiểm tra, thanh tra, đồng thời bồi dưỡng năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin. Ví dụ, Học viện Cảnh sát nhân dân đã áp dụng các biện pháp này để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại Trường Đại học Phòng cháy chữa cháy Bộ Công an trong giai đoạn 2014-2019 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và thực hiện nhiệm vụ chính trị.
  • Công tác lập dự toán chủ yếu dựa trên phương pháp gia tăng, chưa áp dụng rộng rãi phương pháp lập dự toán từ zero, dẫn đến một số hạn chế về tính chính xác và linh hoạt.
  • Việc chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách được thực hiện nghiêm túc, tuy nhiên công tác phân tích hiệu quả sử dụng ngân sách còn hạn chế.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên NSNN bao gồm cả khách quan và chủ quan, trong đó năng lực cán bộ quản lý và cơ chế phối hợp nội bộ đóng vai trò quan trọng.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên NSNN tập trung vào nâng cao chất lượng lập dự toán, quản lý chấp hành dự toán, quyết toán, kiểm tra, thanh tra và bồi dưỡng năng lực cán bộ.

Next steps: Triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất từ năm 2021, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các đơn vị quản lý và cán bộ tài chính cần chủ động tiếp cận, áp dụng các phương pháp quản lý hiện đại, nâng cao năng lực chuyên môn để đảm bảo sử dụng ngân sách nhà nước hiệu quả, góp phần phát triển bền vững các cơ sở giáo dục công lập thuộc lực lượng vũ trang.