Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo hoạt động ổn định của bộ máy nhà nước và thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội. Tại huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn, tổng chi ngân sách địa phương giai đoạn 2014-2016 dao động khoảng 210 tỷ đồng mỗi năm, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao, từ 91,6% năm 2014 lên đến 96,3% năm 2016. Tốc độ tăng chi thường xuyên vượt trội so với chi đầu tư phát triển, gây áp lực lớn lên cân đối ngân sách địa phương. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong quản lý, nhưng thực trạng quản lý chi thường xuyên tại huyện vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như vượt mức kế hoạch, cơ cấu chi chưa hợp lý, kiểm soát chi mang tính hình thức, dẫn đến sử dụng ngân sách chưa hiệu quả và lãng phí.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Bạch Thông trong giai đoạn 2014-2016, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào cấp huyện Bạch Thông, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo ngân sách, khảo sát cán bộ quản lý và các đơn vị sử dụng ngân sách. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương có đặc điểm tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước về ngân sách, tập trung vào quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách trong việc phân phối nguồn lực, đảm bảo các chức năng của nhà nước và điều tiết kinh tế vĩ mô. Quản lý chi thường xuyên là quá trình sử dụng các công cụ pháp luật, kế hoạch và chính sách để đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.

  • Lý thuyết công cụ quản lý nhà nước: Bao gồm công cụ pháp luật (luật, nghị quyết, quyết định), công cụ kế hoạch (kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách) và công cụ chính sách (chính sách phát triển kinh tế, an sinh xã hội). Các công cụ này tác động trực tiếp đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên.

Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên, dự toán chi thường xuyên, phân bổ dự toán, quyết toán và kiểm soát chi thường xuyên. Ngoài ra, luận văn phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên như chính sách nhà nước, kinh tế địa phương, văn hóa xã hội, đội ngũ cán bộ quản lý và cơ sở vật chất.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp các phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo chi ngân sách huyện Bạch Thông giai đoạn 2014-2016, các văn bản pháp luật, tài liệu lý luận và các công trình nghiên cứu liên quan. Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát điều tra 60 cán bộ quản lý và cán bộ thực hiện chi thường xuyên tại các đơn vị thụ hưởng ngân sách huyện, với tỷ lệ phiếu hợp lệ đạt 90%.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tổng hợp, so sánh và phân tích số liệu trên phần mềm Excel. Các biểu đồ và bảng số liệu được xây dựng để minh họa thực trạng và các kết quả phân tích.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích giai đoạn 2014-2016, đề xuất giải pháp đến năm 2025 nhằm phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của huyện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi thường xuyên cao và tăng dần: Chi thường xuyên chiếm khoảng 91,6% tổng chi ngân sách năm 2014 và tăng lên 96,3% năm 2016. Tổng chi thường xuyên tăng từ khoảng 190 tỷ đồng năm 2014 lên gần 201 tỷ đồng năm 2016, tăng trung bình 2,6% mỗi năm.

  2. Cơ cấu chi chưa hợp lý: Chi sự nghiệp giáo dục, đào tạo và dạy nghề chiếm tỷ trọng lớn nhất, khoảng 41% tổng chi thường xuyên, tăng nhẹ qua các năm. Chi quản lý hành chính Đảng, đoàn thể chiếm khoảng 33-36%, tăng dần theo năm. Trong khi đó, chi sự nghiệp kinh tế giảm từ 7,8% xuống còn khoảng 5,3%, chi sự nghiệp môi trường chiếm tỷ trọng rất nhỏ, dưới 0,1%.

  3. Chi đầu tư phát triển giảm mạnh: Chi đầu tư phát triển giảm hơn 60% từ năm 2014 đến 2016, từ khoảng 17,7 tỷ đồng xuống còn 7,7 tỷ đồng, ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế địa phương.

  4. Công cụ quản lý được áp dụng đầy đủ nhưng hiệu quả chưa cao: Các công cụ pháp luật, kế hoạch và chính sách được sử dụng theo quy định, tuy nhiên kiểm soát chi thường xuyên còn mang tính hình thức, chưa phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Đội ngũ cán bộ quản lý có trình độ đại học trở lên, nhưng năng lực và kỹ năng quản lý còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Tỷ trọng chi thường xuyên cao phản ánh nhu cầu duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và các nhiệm vụ xã hội tại huyện Bạch Thông, tuy nhiên chiếm tỷ lệ quá lớn so với tổng chi ngân sách làm giảm nguồn lực cho đầu tư phát triển. Việc giảm mạnh chi đầu tư phát triển có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế bền vững và cải thiện đời sống người dân.

Cơ cấu chi chưa hợp lý, đặc biệt là tỷ trọng chi quản lý hành chính cao, cho thấy cần xem xét lại hiệu quả sử dụng nguồn lực trong bộ máy hành chính. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tình trạng chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn là phổ biến, nhưng mức độ kiểm soát và hiệu quả sử dụng ngân sách tại Bạch Thông còn thấp hơn mức trung bình.

Việc áp dụng các công cụ quản lý như pháp luật, kế hoạch và chính sách đã tạo khung pháp lý và định hướng rõ ràng, nhưng hạn chế về năng lực cán bộ và công tác kiểm soát khiến cho việc quản lý chi thường xuyên chưa đạt hiệu quả tối ưu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng chi từng lĩnh vực và bảng so sánh chi đầu tư phát triển qua các năm để minh họa rõ hơn xu hướng và cơ cấu chi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện lập dự toán và phân bổ dự toán chi thường xuyên: Cần xây dựng dự toán chi thường xuyên sát thực tế, ưu tiên các khoản chi thiết yếu, giảm tỷ trọng chi hành chính không cần thiết. Thời gian thực hiện: từ năm 2023 đến 2025. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện phối hợp với UBND huyện.

  2. Tăng cường kiểm soát chi thường xuyên ngân sách: Nâng cao chất lượng kiểm tra, thanh tra, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi để phát hiện kịp thời sai phạm, giảm lãng phí. Thời gian: triển khai ngay từ năm 2023. Chủ thể: Kho bạc Nhà nước huyện, Thanh tra tài chính.

  3. Hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý chi ngân sách: Rà soát, sắp xếp lại bộ máy quản lý chi thường xuyên, tinh gọn các phòng ban, nâng cao năng lực cán bộ quản lý thông qua đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn. Thời gian: 2023-2024. Chủ thể: UBND huyện, Ban Tổ chức Huyện ủy.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý ngân sách điện tử, kết nối dữ liệu giữa các cơ quan liên quan để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: Phòng Tài chính – Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện và tỉnh: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm kiểm soát chi ngân sách hiệu quả, tránh lãng phí.

  3. Các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước: Hiểu rõ quy trình lập dự toán, phân bổ, quyết toán và kiểm soát chi thường xuyên, từ đó nâng cao trách nhiệm và hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Chi thường xuyên là khoản chi dùng để duy trì hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước và các nhiệm vụ xã hội như giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng. Ví dụ, chi trả lương cán bộ, chi mua sắm vật tư tiêu hao.

  2. Tại sao chi thường xuyên chiếm tỷ trọng cao lại là vấn đề?
    Tỷ trọng chi thường xuyên cao làm giảm nguồn lực cho chi đầu tư phát triển, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế bền vững. Tại Bạch Thông, chi thường xuyên chiếm trên 90% tổng chi ngân sách, vượt mức hợp lý.

  3. Các công cụ quản lý chi thường xuyên gồm những gì?
    Bao gồm công cụ pháp luật (luật, nghị quyết), công cụ kế hoạch (dự toán ngân sách, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội) và công cụ chính sách (chính sách phát triển kinh tế, an sinh xã hội).

  4. Phương pháp nào được sử dụng để quản lý chi thường xuyên?
    Phương pháp hành chính (quyết định bắt buộc), phương pháp kinh tế (đòn bẩy kinh tế), và phương pháp giáo dục (nâng cao nhận thức cán bộ, đơn vị sử dụng ngân sách).

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Cần hoàn thiện dự toán, tăng cường kiểm soát, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và đảm bảo công khai minh bạch trong quản lý ngân sách.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Bạch Thông giai đoạn 2014-2016 có tỷ trọng cao, chiếm trên 90% tổng chi ngân sách, với cơ cấu chi chưa hợp lý và hiệu quả sử dụng chưa cao.
  • Các công cụ pháp luật, kế hoạch và chính sách được áp dụng đầy đủ nhưng kiểm soát chi còn hạn chế, đội ngũ cán bộ quản lý cần nâng cao năng lực.
  • Chi đầu tư phát triển giảm mạnh, ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển kinh tế địa phương.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên gồm hoàn thiện dự toán, tăng cường kiểm soát, tổ chức bộ máy và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các bước tiếp theo trong cải cách quản lý ngân sách địa phương đến năm 2025, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và đơn vị sử dụng ngân sách tại huyện Bạch Thông cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển.