Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) là một nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo an ninh tài chính, ổn định kinh tế - xã hội và nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Trên địa bàn huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ, công tác quản lý chi NSNN trong giai đoạn 2021-2023 đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế cần khắc phục. Tổng thu ngân sách của huyện đạt trên 630 tỷ đồng năm 2021, tăng lên hơn 808 tỷ đồng năm 2023, vượt kế hoạch đề ra với tỷ lệ bội thu ngân sách ổn định. Tuy nhiên, chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên đều vượt dự toán, trong đó chi đầu tư phát triển năm 2021 vượt hơn 5 lần so với dự toán. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Thanh Thủy, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra chi NSNN tại huyện Thanh Thủy trong giai đoạn 2021-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đảm bảo công khai, minh bạch và tiết kiệm, đồng thời hỗ trợ chính quyền địa phương trong công tác quản lý tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Ngân sách nhà nước là kế hoạch tài chính do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, bao gồm các khoản thu, chi nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Quản lý chi ngân sách là quá trình phân phối và sử dụng quỹ ngân sách đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích.

  • Mô hình quản lý chi ngân sách cấp huyện: Tập trung vào các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra chi ngân sách. Mô hình nhấn mạnh nguyên tắc tập trung dân chủ, tiết kiệm hiệu quả, công khai minh bạch và tuân thủ pháp luật.

  • Khái niệm chính: Ngân sách nhà nước, chi ngân sách nhà nước, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách, thanh tra kiểm tra ngân sách, hiệu quả chi ngân sách, phân cấp quản lý ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo kinh tế - xã hội, báo cáo dự toán và quyết toán ngân sách của UBND huyện Thanh Thủy giai đoạn 2021-2023; các văn bản pháp luật liên quan như Luật NSNN 2015, Nghị định 163/2016/NĐ-CP, Thông tư 342/2016/TT-BTC; tài liệu chuyên ngành và các báo cáo thanh tra, kiểm tra.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp tổng hợp dữ liệu để hệ thống hóa các thông tin về quản lý chi NSNN; phương pháp so sánh để đối chiếu các chỉ tiêu qua các năm; phương pháp thống kê mô tả để trình bày dữ liệu dưới dạng bảng biểu và biểu đồ; phương pháp tổng hợp xử lý thông tin để đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2021-2023, đồng thời đề xuất giải pháp và định hướng phát triển đến năm 2030.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu thu thập từ toàn bộ các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn huyện, bao gồm các phòng ban, đơn vị sự nghiệp, xã, thị trấn và các dự án đầu tư công.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Dự toán chi ngân sách: Trong giai đoạn 2021-2023, dự toán chi thường xuyên chiếm tỷ trọng trung bình khoảng 62,33%, chi đầu tư phát triển chiếm khoảng 30,82%, còn lại là chi dự phòng và chi đầu tư phát triển lĩnh vực sự nghiệp. Dự toán chi thường xuyên tăng trưởng ổn định qua các năm, trong khi chi đầu tư phát triển có sự biến động lớn, năm 2021 chi vượt dự toán hơn 5 lần.

  2. Chấp hành dự toán chi ngân sách: Chi ngân sách thực tế đều vượt dự toán được duyệt, với tổng chi năm 2021 đạt 177,48% kế hoạch, năm 2022 đạt 137,57%, năm 2023 đạt 149,02%. Chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên là hai khoản chi vượt dự toán chủ yếu, trong đó chi đầu tư phát triển năm 2021 vượt 546,52%.

  3. Quyết toán chi ngân sách: Quyết toán chi ngân sách được thực hiện đầy đủ, minh bạch, tuy nhiên còn tồn tại hiện tượng chậm trễ trong nộp báo cáo và chưa phân tích sâu số liệu quyết toán để rút kinh nghiệm. Các khoản chi giáo dục đào tạo chiếm tỷ trọng cao nhất trong chi thường xuyên, trung bình 48,01%.

  4. Thanh tra, kiểm tra chi ngân sách: Trong 3 năm 2021-2023, huyện đã tiến hành 17 cuộc thanh tra tại các đơn vị sự nghiệp, phát hiện và truy thu 47,09 triệu đồng chi sai quy định. Tuy nhiên, công tác thanh tra còn hạn chế về số lượng và phạm vi, chưa đáp ứng yêu cầu kiểm soát toàn diện.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác lập dự toán chi ngân sách huyện Thanh Thủy cơ bản tuân thủ quy định pháp luật, đảm bảo tính công khai, minh bạch và sát với thực tế phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc dự báo biến động chi ngân sách chưa chính xác, dẫn đến chi vượt dự toán, đặc biệt là chi đầu tư phát triển. Điều này phản ánh hạn chế trong công tác lập kế hoạch và phân bổ nguồn lực, cũng như ảnh hưởng của các yếu tố khách quan như thiên tai, dịch bệnh.

So sánh với các nghiên cứu về quản lý ngân sách cấp huyện tại các địa phương khác cho thấy, việc vượt chi đầu tư phát triển là hiện tượng phổ biến do nhu cầu đầu tư hạ tầng lớn và quy trình phê duyệt dự án còn phức tạp. Công tác thanh tra, kiểm tra tuy đã góp phần phát hiện sai phạm nhưng cần được tăng cường để nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thất thoát, lãng phí.

Việc tập trung chi ngân sách cho các lĩnh vực giáo dục, y tế và an sinh xã hội phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững và nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, tỷ trọng chi cho các hoạt động quản lý hành chính còn cao, cần được điều chỉnh để tăng hiệu quả sử dụng ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ trọng chi ngân sách theo từng khoản mục qua các năm, bảng so sánh dự toán và thực hiện chi ngân sách, cũng như biểu đồ đường thể hiện xu hướng tăng trưởng thu chi ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập dự toán chi ngân sách: Rà soát, hoàn thiện hệ thống quy định và hướng dẫn lập dự toán, tăng cường thẩm định dự toán, áp dụng công nghệ thông tin để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, thời gian: 2024-2025.

  2. Tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong chấp hành dự toán: Thực hiện nghiêm công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành dự toán, xử lý nghiêm các vi phạm, công khai thông tin dự toán và quyết toán để người dân giám sát. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Thanh tra huyện, thời gian: liên tục.

  3. Hoàn thiện công tác quyết toán chi ngân sách: Tăng cường trách nhiệm của các đơn vị trong việc lập và nộp báo cáo quyết toán đúng hạn, nâng cao chất lượng thẩm định quyết toán, xử lý kịp thời các sai phạm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước, thời gian: 2024-2026.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra quản lý chi ngân sách: Mở rộng phạm vi và số lượng các cuộc thanh tra, kiểm tra, phối hợp liên ngành chặt chẽ, ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác thanh tra. Chủ thể thực hiện: Thanh tra huyện, Kho bạc Nhà nước, thời gian: liên tục.

  5. Tăng cường công khai, minh bạch và sự tham gia giám sát của người dân: Công khai thông tin ngân sách trên các kênh truyền thông, tạo điều kiện cho người dân tham gia giám sát, nâng cao ý thức trách nhiệm của cán bộ quản lý ngân sách. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các xã, thị trấn, thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện và xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả.

  2. Các cơ quan tài chính, kế hoạch và thanh tra: Tham khảo để hoàn thiện quy trình quản lý, kiểm tra, giám sát chi ngân sách, phát hiện và xử lý sai phạm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo về lý thuyết và thực tiễn quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện.

  4. Lãnh đạo địa phương và các tổ chức chính trị - xã hội: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong quản lý ngân sách, tăng cường công khai minh bạch và giám sát xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
    Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra các khoản chi ngân sách do huyện quản lý nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách tại huyện Thanh Thủy?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội, tổ chức bộ máy quản lý, hệ thống văn bản pháp luật, ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, điều kiện tự nhiên và trình độ cán bộ quản lý.

  3. Tại sao chi đầu tư phát triển tại huyện Thanh Thủy thường vượt dự toán?
    Do nhu cầu đầu tư hạ tầng lớn, quy trình lập dự toán chưa sát thực tế, biến động kinh tế và các yếu tố khách quan như thiên tai, dịch bệnh ảnh hưởng đến kế hoạch chi tiêu.

  4. Công tác thanh tra, kiểm tra chi ngân sách tại huyện Thanh Thủy được thực hiện như thế nào?
    Được tiến hành thường xuyên tại các đơn vị sự nghiệp, phát hiện sai phạm và xử lý kịp thời, tuy nhiên phạm vi và số lượng cuộc thanh tra còn hạn chế, cần được tăng cường.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện?
    Bao gồm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kỷ luật trong chấp hành dự toán, hoàn thiện công tác quyết toán, tăng cường thanh tra kiểm tra, công khai minh bạch và phát huy vai trò giám sát của người dân.

Kết luận

  • Quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Thanh Thủy đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương trong giai đoạn 2021-2023.
  • Công tác lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách cơ bản tuân thủ quy định pháp luật, tuy nhiên còn tồn tại tình trạng chi vượt dự toán, đặc biệt là chi đầu tư phát triển.
  • Thanh tra, kiểm tra ngân sách đã phát hiện và xử lý các sai phạm, nhưng cần tăng cường về phạm vi và hiệu quả để giảm thất thoát, lãng phí.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách bao gồm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kỷ luật chấp hành dự toán, hoàn thiện quyết toán, đẩy mạnh thanh tra kiểm tra và công khai minh bạch.
  • Tiếp tục nghiên cứu, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường đào tạo cán bộ quản lý ngân sách để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2030, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Các cơ quan quản lý, cán bộ tài chính và các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ, nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong quản lý chi ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo sử dụng nguồn lực hiệu quả, phục vụ phát triển bền vững huyện Thanh Thủy.