I. Tổng Quan Quản Lý Chi Ngân Sách Nhà Nước Khái Niệm Đặc Điểm
Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong mọi hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của một quốc gia. Hoạt động của NSNN thể hiện qua việc huy động và phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo cân đối thu chi, lành mạnh tình hình tài chính, thực hiện công bằng xã hội và thúc đẩy kinh tế phát triển bền vững. Theo Luật Ngân sách nhà nước 2015, Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Hệ thống NSNN bao gồm Ngân sách trung ương và Ngân sách địa phương. Việc tạo lập và sử dụng quỹ NSNN luôn gắn liền với quyền lực kinh tế - chính trị của Nhà nước, được tiến hành trên cơ sở những luật lệ nhất định.
1.1. Khái niệm Ngân sách Nhà nước NSNN theo Luật định
Theo Luật Ngân sách nhà nước 2015, Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Hệ thống NSNN gồm Ngân sách địa phương và Ngân sách trung ương. Ngân sách địa phương là các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho cấp địa phương hưởng, thu bổ sung từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi của cấp địa phương.
1.2. Đặc điểm cốt lõi của Ngân sách Nhà nước hiện nay
NSNN vừa là nguồn lực để nuôi dưỡng bộ máy Nhà nước, vừa là công cụ hữu hiệu để Nhà nước quản lý, điều tiết nền kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội. NSNN luôn gắn chặt với sở hữu Nhà nước và luôn chứa đựng lợi ích chung, lợi ích công cộng. Nhà nước là chủ thể duy nhất có quyền quyết định đến các khoản thu – chi của NSNN và hoạt động thu – chi này nhằm mục tiêu giúp Nhà nước giải quyết các quan hệ lợi ích trong xã hội khi Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia.
II. Chi Ngân Sách Nhà Nước Cho Đầu Tư Xây Dựng Cơ Bản Vai Trò
Xây dựng cơ bản (XDCB) giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Vai trò và ý nghĩa của XDCB có thể nhìn thấy rõ từ sự đóng góp của lĩnh vực này trong quá trình tái sản xuất tài sản cố định (TSCĐ) cho nền kinh tế quốc dân thông qua các hình thức xây dựng mới, cải tạo sửa chữa hoặc khôi phục các công trình đã hư hỏng hoàn toàn. Nguồn NSNN chi cho đầu tư phát triển có ý nghĩa vô cùng quan trọng, quyết định tốc độ phát triển kinh tế. Trong những năm qua tổng mức đầu tư cho toàn xã hội ngày càng tăng theo xu hướng năm sau cao hơn năm trước. Trong đó vốn đầu tư của Nhà nước chiếm tỷ trọng cao trên tổng vốn đầu tư, giữ vai trò chủ đạo trong cơ cấu vốn của xã hội, góp phần định hướng tạo ra cơ cấu kinh tế mới, thu hút đầu tư của các thành phần kinh tế khác.
2.1. Tầm quan trọng của Đầu tư Xây dựng Cơ bản XDCB
Việc tăng cường đầu tư XDCB để xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, công nghệ tiên tiến cho sản xuất xã hội nhằm thúc đẩy kết cấu hạ tầng ngày càng phát triển, làm thay đổi diện mạo của cả nước: Xây dựng mới các khu đô thị, các khu công nghiệp được hình thành, hệ thống giao thông thủy lợi, sân bay, cảng biển phát triển, nhiều công trình phúc lợi như bệnh viện, trường học được xây dựng khang trang. Tốc độ và quy mô đầu tư XDCB đã góp phần quan trọng tăng trưởng, phát triển kinh tế hàng năm, cải thiện, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.
2.2. Vai trò của Ngân sách Nhà nước trong Đầu tư Xây dựng Cơ bản
Nguồn NSNN chi cho đầu tư phát triển có ý nghĩa vô cùng quan trọng, quyết định tốc độ phát triển kinh tế. Trong những năm qua tổng mức đầu tư cho toàn xã hội ngày càng tăng theo xu hướng năm sau cao hơn năm trước. Trong đó vốn đầu tư của Nhà nước chiếm tỷ trọng cao trên tổng vốn đầu tư, giữ vai trò chủ đạo trong cơ cấu vốn của xã hội, góp phần định hướng tạo ra cơ cấu kinh tế mới, thu hút đầu tư của các thành phần kinh tế khác.
2.3. Thực trạng quản lý chi ngân sách cho đầu tư XDCB
Trước thực trạng của nền kinh tế đang trong giai đoạn phát triển, đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế nên khó tránh khỏi những hạn chế trong đó có lĩnh vực đầu tư XDCB, đặc biệt là công tác quản lý chi ngân sách cho đầu tư XDCB đang tồn tại khá nhiều hạn chế gây nên tình trạng thất thoát, lãng phí tiêu cực. Tình trạng này đã và đang diễn ra ở tất cả các khâu quan trọng trong quá trình đầu tư vốn cho XDCB, gây nhức nhối cho xã hội.
III. Quản Lý Chi Ngân Sách Đầu Tư Xây Dựng Quy Trình Nội Dung
Quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB là một quá trình phức tạp, bao gồm nhiều giai đoạn và nội dung khác nhau. Quá trình này bao gồm lập dự toán chi NSNN cho đầu tư XDCB ở địa phương, chấp hành dự toán chi NSNN cho đầu tư XDCB và quyết toán chi NSNN cho đầu tư XDCB. Mỗi giai đoạn đều có những yêu cầu và quy định riêng, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, đơn vị liên quan. Cơ chế quản lý chi ngân sách địa phương cho đầu tư xây dựng cơ bản bao gồm các quy định về phân cấp quản lý, thẩm quyền quyết định đầu tư, quy trình lập, thẩm định, phê duyệt dự án, quy trình đấu thầu, thanh toán, quyết toán.
3.1. Lập dự toán chi Ngân sách Nhà nước cho Đầu tư XDCB
Lập dự toán chi NSNN cho đầu tư XDCB là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quy trình quản lý chi NSNN. Dự toán chi NSNN phải được lập trên cơ sở kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, quy hoạch ngành, lĩnh vực, khả năng cân đối ngân sách và các tiêu chuẩn, định mức kinh tế - kỹ thuật. Dự toán chi NSNN phải đảm bảo tính chính xác, đầy đủ, kịp thời và phù hợp với quy định của pháp luật.
3.2. Chấp hành dự toán chi Ngân sách Nhà nước cho Đầu tư XDCB
Chấp hành dự toán chi NSNN cho đầu tư XDCB là quá trình thực hiện các khoản chi theo dự toán đã được phê duyệt. Quá trình này bao gồm các hoạt động như đấu thầu, ký kết hợp đồng, thanh toán, nghiệm thu, bàn giao công trình. Việc chấp hành dự toán chi NSNN phải đảm bảo tính công khai, minh bạch, tiết kiệm, hiệu quả và tuân thủ đúng quy định của pháp luật.
3.3. Quyết toán chi Ngân sách Nhà nước cho Đầu tư XDCB
Quyết toán chi NSNN cho đầu tư XDCB là việc tổng hợp, đối chiếu, xác nhận số liệu chi NSNN thực tế với dự toán đã được phê duyệt. Quyết toán chi NSNN phải đảm bảo tính chính xác, trung thực, đầy đủ và kịp thời. Quyết toán chi NSNN là cơ sở để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn NSNN và làm căn cứ cho việc lập dự toán chi NSNN cho các năm tiếp theo.
IV. Thực Trạng Quản Lý Chi Ngân Sách Tại Huyện Nông Cống
Huyện Nông Cống là một huyện thuần nông thuộc tỉnh Thanh Hóa với diện tích 292.5km2, dân số gần 300 nghìn người, người dân sinh sống chủ yếu bằng việc phát triển nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân và đảm bảo an ninh quốc phòng thì đầu tư XDCB nói chung và đầu tư XDCB từ NSNN nói riêng đóng vai trò rất quan trọng. Trong thời gian qua, công tác quản lý chi ngân sách cho đầu tư XDCB của huyện Nông Cống vẫn còn một số hạn chế, bất cập như: Đầu tư giàn trải, thất thoát, lãng phí, kém hiệu quả…
4.1. Đặc điểm Kinh tế Xã hội Huyện Nông Cống
Huyện Nông Cống là một huyện thuần nông thuộc tỉnh Thanh Hóa với diện tích 292.5km2, dân số gần 300 nghìn người, người dân sinh sống chủ yếu bằng việc phát triển nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp. Với những đặc điểm đó, để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân và đảm bảo an ninh quốc phòng thì đầu tư XDCB nói chung và đầu tư XDCB từ NSNN nói riêng đóng vai trò rất quan trọng.
4.2. Tình hình chi Ngân sách nhà nước cho đầu tư XDCB
Trong thời gian qua, công tác quản lý chi ngân sách cho đầu tư XDCB của huyện Nông Cống vẫn còn một số hạn chế, bất cập như: Đầu tư giàn trải, thất thoát, lãng phí, kém hiệu quả…Trước thực trạng đó, để quản lý chi đầu tư XDCB trên địa bàn huyện có hiệu quả vì thế cần có những giải pháp cụ thể.
4.3. Thực trạng áp dụng hệ thống pháp luật chính sách và các quy định
Thực trạng áp dụng hệ thống pháp luật, chính sách và các quy định trong quản lý chi ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Nông Cống. Về việc thực hiện thanh tra, kiểm tra, đánh giá chương trình, dự án trong đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Nông Cống.
V. Giải Pháp Hoàn Thiện Quản Lý Chi Ngân Sách Nông Cống
Để hoàn thiện quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn huyện Nông Cống, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Các giải pháp này phải dựa trên căn cứ quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội huyện Nông Cống đến năm 2020, phương hướng phát triển các ngành, lĩnh vực, định hướng và quan điểm tăng cường quản lý chi ngân sách địa phương cho đầu tư xây dựng cơ bản của huyện Nông Cống đến năm 2020.
5.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và các văn bản pháp quy
Hoàn thiện hệ thống pháp luật và các văn bản pháp quy cho lĩnh vực xây dựng cơ bản. Nâng cao chất lượng lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán chi ngân sách cho đầu tư xây dựng cơ bản.
5.2. Nâng cao năng lực phản biện của Hội đồng nhân dân
Nâng cao năng lực phản biện của Hội đồng nhân dân trong phê duyệt dự toán, giám sát việc chấp hành và quyết toán chi ngân sách cho đầu tư xây dựng cơ bản. Nâng cao năng lực và trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ quản lý chi ngân sách trong đầu tư xây dựng cơ bản huyện Nông Cống.
5.3. Các giải pháp khác nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách
Một số giải pháp khác nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách cho đầu tư xây dựng cơ bản của huyện Nông Cống. Cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả để hoàn thiện quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB từ nguồn vốn ngân sách địa phương trên địa bàn huyện Nông Cống.
