Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngân sách nhà nước ngày càng hạn hẹp, việc quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) cho sự nghiệp giáo dục trở thành vấn đề cấp thiết nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính. Tại huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình, chi thường xuyên NSNN cho giáo dục chiếm khoảng 50% tổng chi ngân sách địa phương, phản ánh vai trò quan trọng của nguồn kinh phí này trong phát triển giáo dục. Tuy nhiên, công tác quản lý chi NSNN vẫn còn nhiều hạn chế, như việc xây dựng định mức chưa sát thực tế, chậm trễ trong lập và phân bổ dự toán, cũng như công tác quyết toán và giám sát chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cho sự nghiệp giáo dục tại huyện Tân Lạc trong giai đoạn 2020-2022, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường mầm non, tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn huyện, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan quản lý và đơn vị sử dụng ngân sách. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần phát triển bền vững sự nghiệp giáo dục tại địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách quản lý tài chính công trong lĩnh vực giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và quản lý tài chính công, trong đó nhấn mạnh vai trò của quản lý chi thường xuyên NSNN trong việc đảm bảo hoạt động ổn định của các đơn vị sự nghiệp công lập. Mô hình chu trình ngân sách gồm các khâu: lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và giám sát chi NSNN được áp dụng để phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên cho giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi NSNN, chi thường xuyên NSNN cho giáo dục, quản lý chi NSNN, định mức chi ngân sách, cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập. Luật Ngân sách số 83/2015/QH13 và các văn bản hướng dẫn liên quan được sử dụng làm cơ sở pháp lý cho nghiên cứu. Ngoài ra, các nguyên tắc quản lý chi NSNN như thanh toán trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước, hạch toán bằng đồng Việt Nam, và kiểm soát chi theo dự toán được làm rõ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo dự toán, quyết toán ngân sách, thống kê của Phòng Giáo dục và Đào tạo, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước huyện Tân Lạc trong giai đoạn 2020-2022. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bằng phiếu điều tra và phỏng vấn sâu với các đối tượng gồm lãnh đạo phòng Giáo dục và Đào tạo, phòng Tài chính - Kế hoạch, hiệu trưởng, kế toán các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở và cán bộ Kho bạc Nhà nước huyện.

Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên phân tầng, đảm bảo đại diện cho các nhóm trường học trên địa bàn. Quy mô mẫu khảo sát gồm 49 trường học và các cán bộ quản lý liên quan. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá định tính dựa trên các tiêu chí quản lý chi NSNN. Thời gian nghiên cứu từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và cơ sở vật chất giáo dục ổn định: Huyện Tân Lạc có 49 trường học, trong đó 24 trường mầm non (chiếm 49%) và 25 trường tiểu học, trung học cơ sở (chiếm 51%). Tổng số phòng học là 758, trong đó 79,2% phòng học kiên cố, 9,5% cần sửa chữa, 10,4% bán kiên cố và 0,9% phòng tạm. 100% trường có máy tính, máy chiếu và kết nối internet tốc độ cao, 27 trường có phòng máy tính cho học sinh.

  2. Tỷ lệ chi thường xuyên NSNN cho giáo dục chiếm 50% tổng chi ngân sách địa phương: Trong giai đoạn 2020-2022, tổng thu ngân sách huyện tăng bình quân 10,77% mỗi năm, tuy nhiên GDP bình quân đầu người giảm còn 84,38%. Chi thường xuyên cho giáo dục được phân bổ kịp thời nhưng còn tồn tại chậm trễ trong việc lập dự toán chi tiết và điều chỉnh dự toán.

  3. Công tác lập và phân bổ dự toán còn hạn chế: Một số đơn vị lập dự toán chưa sát với nhu cầu thực tế, dẫn đến việc điều chỉnh dự toán trong quá trình thực hiện, gây chậm trễ và tồn chuyển nguồn kinh phí sang năm sau. Việc giao dự toán chi tiết theo mục lục ngân sách còn chậm so với quy định, ảnh hưởng đến hiệu quả chấp hành dự toán.

  4. Quyết toán và giám sát chi NSNN chưa chặt chẽ: Báo cáo quyết toán của các đơn vị thường gửi chậm, chất lượng sổ sách kế toán chưa cao, một số khoản chi chưa đúng mục đích hoặc chưa đúng chế độ kế toán. Công tác kiểm tra, thanh tra còn hạn chế, chưa đánh giá đầy đủ hiệu quả chi tiêu các nhóm mục chi.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do cơ chế phân cấp quản lý ngân sách chưa phù hợp, trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý tài chính tại các đơn vị trường học còn hạn chế, và hệ thống định mức chi chưa được cập nhật kịp thời theo sự phát triển của giáo dục. So với các huyện lân cận như Yên Thủy và Kim Bôi, huyện Tân Lạc có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong quản lý chi NSNN, đặc biệt là việc xây dựng định mức và kiểm soát chi tiêu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phân bổ chi thường xuyên theo nhóm mục chi, bảng so sánh tiến độ lập dự toán và quyết toán giữa các năm, cũng như biểu đồ đánh giá chất lượng báo cáo quyết toán của các đơn vị. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý tài chính, cải tiến quy trình lập và phân bổ dự toán, đồng thời tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách cho giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý tài chính cho cán bộ quản lý và kế toán trường học: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý ngân sách, kế toán hành chính sự nghiệp theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, nhằm đảm bảo cán bộ có đủ kiến thức và kỹ năng thực hiện công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Phòng Giáo dục phối hợp Sở Tài chính tổ chức.

  2. Cập nhật và hoàn thiện hệ thống định mức chi ngân sách cho giáo dục: Xây dựng định mức chi chi tiết, sát thực tế, phù hợp với quy mô và đặc thù của các cấp học trên địa bàn huyện, đặc biệt là các khoản chi mua sắm, sửa chữa lớn. Thực hiện trong vòng 6 tháng, do UBND huyện chủ trì phối hợp với Sở Tài chính và Phòng Giáo dục.

  3. Tăng cường công tác lập, phân bổ và điều chỉnh dự toán ngân sách: Rà soát quy trình lập dự toán, đảm bảo dự toán chi tiết được lập đúng thời hạn và sát với nhu cầu thực tế, giảm thiểu việc điều chỉnh dự toán trong quá trình thực hiện. Thực hiện thường xuyên hàng năm, do Phòng Tài chính - Kế hoạch phối hợp Phòng Giáo dục giám sát.

  4. Củng cố công tác quyết toán và giám sát chi ngân sách: Tăng cường kiểm tra, thanh tra định kỳ và đột xuất các đơn vị sử dụng ngân sách, nâng cao chất lượng báo cáo quyết toán, xử lý kịp thời các sai phạm để tránh thất thoát ngân sách. Thời gian thực hiện liên tục, do Kho bạc Nhà nước huyện phối hợp Phòng Tài chính và Phòng Giáo dục thực hiện.

  5. Thúc đẩy cơ chế tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp giáo dục: Khuyến khích các trường tăng cường huy động các nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước, đồng thời nâng cao trách nhiệm quản lý tài chính theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP. Thực hiện trong 2 năm, do UBND huyện và Phòng Giáo dục chỉ đạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và xã: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Luận văn giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục, hỗ trợ xây dựng chính sách phù hợp và hiệu quả hơn.

  3. Cán bộ kế toán và tài chính các đơn vị sự nghiệp giáo dục: Cung cấp kiến thức về quy trình lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và thực hiện đúng quy định.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích về quản lý ngân sách nhà nước trong lĩnh vực giáo dục, đặc biệt là ở cấp địa phương miền núi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cho giáo dục là gì?
    Quản lý chi thường xuyên NSNN cho giáo dục là quá trình tổ chức, phân phối và sử dụng nguồn ngân sách nhằm duy trì hoạt động ổn định của các cơ sở giáo dục công lập theo đúng quy định pháp luật và dự toán được phê duyệt.

  2. Tại sao việc lập dự toán ngân sách cho giáo dục lại quan trọng?
    Lập dự toán giúp xác định nhu cầu chi tiêu hợp lý, đảm bảo nguồn kinh phí được phân bổ đúng mục đích, tránh lãng phí và thất thoát, đồng thời tạo cơ sở cho việc chấp hành và quyết toán ngân sách hiệu quả.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi ngân sách giáo dục tại huyện Tân Lạc là gì?
    Khó khăn gồm việc lập dự toán chưa sát thực tế, chậm trễ trong phân bổ và điều chỉnh dự toán, chất lượng báo cáo quyết toán thấp, công tác kiểm tra, giám sát chưa chặt chẽ và trình độ quản lý tài chính của cán bộ còn hạn chế.

  4. Cơ chế tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến các đơn vị sự nghiệp giáo dục?
    Cơ chế tự chủ tài chính trao quyền cho các đơn vị tự quản lý, sử dụng nguồn vốn và chịu trách nhiệm về kết quả tài chính, giúp nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và khuyến khích huy động thêm nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách giáo dục?
    Cần nâng cao năng lực cán bộ quản lý, hoàn thiện hệ thống định mức chi, cải tiến quy trình lập và phân bổ dự toán, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và thúc đẩy cơ chế tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên NSNN cho sự nghiệp giáo dục tại huyện Tân Lạc chiếm khoảng 50% tổng chi ngân sách địa phương, đóng vai trò then chốt trong phát triển giáo dục.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế như lập dự toán chưa sát thực tế, quyết toán và giám sát chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm chính sách pháp luật, tổ chức mạng lưới giáo dục, trình độ cán bộ quản lý tài chính và cơ chế tự chủ tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện định mức chi, cải tiến quy trình ngân sách và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý tài chính công trong lĩnh vực giáo dục tại địa phương, hướng tới phát triển bền vững sự nghiệp giáo dục huyện Tân Lạc.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để đánh giá hiệu quả quản lý chi NSNN cho giáo dục.