Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) là nguồn lực chủ đạo trong hệ thống tài chính quốc gia, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước. Tại huyện Châu Phú, tỉnh An Giang, công tác quản lý chi đầu tư từ NSNN có ý nghĩa thiết yếu trong việc phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đảm bảo an ninh quốc phòng và nâng cao đời sống nhân dân. Giai đoạn 2018-2022, huyện Châu Phú đã khai thác hợp lý các nguồn lực tài chính, tuy nhiên vẫn tồn tại nhiều hạn chế trong quản lý chi đầu tư, như chi sai chế độ định mức, kéo dài tiến độ và đội vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB). Qua kiểm tra, Phòng Tài chính Kế hoạch huyện đã kiến nghị thu hồi hàng tỉ đồng do chi sai quy định, đồng thời Thanh tra huyện phát hiện và thu hồi nhiều trường hợp vi phạm với tổng số tiền cũng lên đến hàng tỉ đồng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi đầu tư NSNN trên địa bàn huyện Châu Phú, xác định những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư trong thời gian tới. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2022, sử dụng số liệu sơ cấp và thứ cấp từ các báo cáo của HĐND, UBND huyện, Phòng Tài chính Kế hoạch và Kho bạc Nhà nước huyện Châu Phú. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý chi đầu tư NSNN, đảm bảo sử dụng ngân sách đúng quy định, tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt tập trung vào quản lý chi đầu tư NSNN cấp huyện. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phân cấp ngân sách: Nhấn mạnh nguyên tắc phân cấp quản lý NSNN giữa các cấp chính quyền, đảm bảo sự phối hợp đồng bộ, công bằng và hiệu quả trong phân bổ nguồn thu và nhiệm vụ chi. Lý thuyết này giúp làm rõ vai trò và trách nhiệm của chính quyền cấp huyện trong quản lý chi đầu tư NSNN.

  2. Mô hình ngân sách dựa trên kết quả đầu ra (Performance Budgeting): Tập trung vào việc kiểm soát chi ngân sách theo kết quả thực tế đạt được, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư. Mô hình này được OECD và nhiều quốc gia phát triển áp dụng để tăng tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính công.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi ngân sách nhà nước, chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB), quản lý chi NSNN, phân cấp quản lý ngân sách, kiểm soát chi ngân sách theo kết quả đầu ra, và hiệu quả quản lý chi đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với thống kê mô tả và phân tích số liệu. Cỡ mẫu khảo sát gồm 100 mẫu, trong đó 10 mẫu là cán bộ quản lý chi đầu tư NSNN và 90 mẫu là các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn huyện Châu Phú. Phương pháp chọn mẫu là ngẫu nhiên thuận tiện, sử dụng bảng câu hỏi khảo sát và phỏng vấn sâu nhằm thu thập thông tin khách quan về thực trạng, hạn chế và nguyên nhân trong quản lý chi đầu tư.

Nguồn dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tổng kết của HĐND, UBND huyện, báo cáo quyết toán ngân sách của Phòng Tài chính Kế hoạch và Kho bạc Nhà nước huyện Châu Phú giai đoạn 2018-2022. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát và phỏng vấn trong tháng 11-12 năm 2022. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Excel và các bảng thống kê, biểu đồ minh họa nhằm trình bày rõ ràng các kết quả nghiên cứu.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2023, trong đó phần thực trạng tập trung phân tích giai đoạn 2018-2022, phần đề xuất giải pháp hướng tới giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chi đầu tư NSNN tại huyện Châu Phú còn nhiều hạn chế: Qua kiểm tra của Phòng Tài chính Kế hoạch, đã kiến nghị thu hồi chi sai với số tiền hàng tỉ đồng tại 10 đơn vị. Năm 2021, Thanh tra huyện phát hiện 5 trường hợp vi phạm và thu hồi số tiền tương tự. Tỷ lệ chi sai chế độ định mức chiếm khoảng 5-7% tổng chi đầu tư trong giai đoạn nghiên cứu.

  2. Tình trạng kéo dài tiến độ và đội vốn đầu tư XDCB phổ biến: Các dự án đầu tư xây dựng cơ bản thường bị điều chỉnh tiến độ và tăng tổng mức đầu tư, ảnh hưởng đến tốc độ phát triển kinh tế địa phương. Tỷ lệ điều chỉnh vốn đầu tư tăng trung bình khoảng 10-15% so với kế hoạch ban đầu.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi đầu tư còn hạn chế: Khảo sát cho thấy chỉ khoảng 40% đơn vị sử dụng ngân sách áp dụng phần mềm quản lý chi đầu tư hiện đại, dẫn đến khó khăn trong kiểm soát và theo dõi tiến độ, chi phí dự án.

  4. Nguồn nhân lực quản lý chi đầu tư chưa đáp ứng yêu cầu: Kết quả khảo sát cán bộ quản lý cho thấy 60% chưa được đào tạo bài bản về quản lý tài chính công và quản lý dự án đầu tư, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm sự phân bổ dự toán chậm và không đồng đều, đặc biệt trong lĩnh vực chi đầu tư xây dựng cơ bản, gây khó khăn trong cân đối ngân sách địa phương. Tình hình dịch bệnh COVID-19 năm 2020 làm giảm nguồn thu ngân sách, ảnh hưởng đến khả năng chi đầu tư. Việc lập bảng xác định khối lượng công việc không đúng thực tế cho thấy sự thiếu minh bạch và kiểm soát nội bộ chưa chặt chẽ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, các vấn đề về quản lý chi đầu tư NSNN tại huyện Châu Phú tương đồng với nhiều địa phương khác, như việc thiếu ứng dụng công nghệ thông tin và nguồn nhân lực chưa chuyên sâu. Mô hình ngân sách dựa trên kết quả đầu ra được khuyến nghị áp dụng rộng rãi nhằm nâng cao hiệu quả chi tiêu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ chi sai chế độ định mức qua các năm, biểu đồ đường mô tả xu hướng điều chỉnh vốn đầu tư, và bảng tổng hợp kết quả khảo sát về ứng dụng công nghệ và năng lực cán bộ quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm soát các khoản chi có mức độ rủi ro cao: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ đối với các khoản chi đầu tư có nguy cơ sai phạm cao, đặc biệt là chi đầu tư xây dựng cơ bản. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm tới, do Phòng Tài chính Kế hoạch huyện chủ trì phối hợp với các đơn vị liên quan.

  2. Kiểm soát chi ngân sách theo kết quả đầu ra: Áp dụng mô hình ngân sách dựa trên kết quả đầu ra để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn đầu tư, khắc phục tình trạng chi theo dự toán hình thức. Triển khai thí điểm trong năm 2024 và mở rộng sau đó, do UBND huyện và các cơ quan quản lý ngân sách thực hiện.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi đầu tư NSNN: Xây dựng và triển khai phần mềm quản lý chi đầu tư đồng bộ, giúp theo dõi tiến độ, chi phí và quyết toán dự án chính xác, minh bạch. Thời gian hoàn thành dự kiến trong 2 năm, do Kho bạc Nhà nước huyện phối hợp với Phòng Tài chính Kế hoạch thực hiện.

  4. Phát triển nguồn nhân lực quản lý chi đầu tư: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý chi đầu tư NSNN, nâng cao năng lực về quản lý tài chính công và quản lý dự án. Kế hoạch đào tạo hàng năm, do UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  5. Rõ ràng hóa trách nhiệm các cơ quan, bộ phận liên quan: Ban hành quy định cụ thể về trách nhiệm trong công tác quản lý chi đầu tư NSNN, đảm bảo sự phối hợp hiệu quả giữa các phòng ban, đơn vị sử dụng ngân sách và cơ quan kiểm tra. Thực hiện trong năm 2023-2024, do UBND huyện chủ trì.

  6. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị liên quan: Thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành trong quản lý chi đầu tư, từ lập kế hoạch, phân bổ vốn đến kiểm tra, quyết toán. Thời gian thực hiện liên tục, do UBND huyện và các cơ quan chức năng đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách và tài chính công tại các cấp chính quyền địa phương: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý chi đầu tư NSNN, áp dụng các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi đầu tư NSNN cấp huyện, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Các cơ quan thanh tra, kiểm tra và kiểm toán nhà nước: Hỗ trợ trong việc phát hiện, ngăn chặn các sai phạm trong quản lý chi đầu tư NSNN, từ đó đề xuất các biện pháp kiểm soát hiệu quả hơn.

  4. Các đơn vị sử dụng ngân sách và chủ đầu tư dự án đầu tư công: Nâng cao nhận thức về trách nhiệm trong quản lý và sử dụng vốn đầu tư, đảm bảo tuân thủ quy định và nâng cao hiệu quả đầu tư.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi đầu tư NSNN là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý chi đầu tư NSNN là quá trình sử dụng ngân sách nhà nước để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và các dự án kinh tế - xã hội. Nó quan trọng vì đảm bảo nguồn vốn được sử dụng hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững và minh bạch tài chính công.

  2. Những hạn chế chính trong quản lý chi đầu tư tại huyện Châu Phú là gì?
    Hạn chế gồm chi sai chế độ định mức, kéo dài tiến độ và đội vốn đầu tư, ứng dụng công nghệ thông tin hạn chế, và nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại.

  3. Làm thế nào để kiểm soát chi ngân sách theo kết quả đầu ra?
    Bằng cách thiết lập các chỉ tiêu đánh giá kết quả thực hiện dự án, so sánh với kế hoạch và dự toán, từ đó điều chỉnh chi tiêu phù hợp, tránh chi tiêu hình thức và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong quản lý chi đầu tư?
    Công nghệ thông tin giúp theo dõi tiến độ, chi phí, và quyết toán dự án chính xác, minh bạch, giảm thiểu sai sót và gian lận, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định.

  5. Ai là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quản lý chi đầu tư NSNN cấp huyện?
    Chủ thể chính là UBND huyện, Phòng Tài chính Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước huyện và các đơn vị sử dụng ngân sách. Mỗi cơ quan có trách nhiệm rõ ràng trong lập kế hoạch, phân bổ, kiểm soát và quyết toán vốn đầu tư.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng quản lý chi đầu tư NSNN trên địa bàn huyện Châu Phú giai đoạn 2018-2022, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân chủ yếu.
  • Phát hiện các sai phạm trong chi đầu tư với số tiền hàng tỉ đồng bị thu hồi, đồng thời nhận diện các vấn đề về tiến độ và đội vốn đầu tư.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực như kiểm soát chi rủi ro cao, áp dụng ngân sách theo kết quả đầu ra, ứng dụng công nghệ thông tin, phát triển nguồn nhân lực và tăng cường phối hợp liên ngành.
  • Nghiên cứu có giá trị tham khảo cho cán bộ quản lý, nhà nghiên cứu và các đơn vị sử dụng ngân sách trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư NSNN.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi đầu tư, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Châu Phú.

Hãy áp dụng những kiến thức và giải pháp từ nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả quản lý chi đầu tư ngân sách nhà nước tại địa phương bạn!