Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013, việc bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán cho giáo viên trung học cơ sở (THCS) trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới năm 2018. Trên địa bàn huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái, với 21 trường THCS và khoảng 105 giáo viên dạy môn Toán, công tác bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo chương trình mới đã được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế về quản lý và hiệu quả thực hiện. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán cho giáo viên THCS tại huyện Trấn Yên, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, nâng cao năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2018-2020, khảo sát 135 đối tượng gồm cán bộ quản lý giáo dục, hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên dạy Toán. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục Toán học, phát triển năng lực chuyên môn cho giáo viên, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý giáo dục tại địa phương, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực dạy học môn Toán. Lý thuyết quản lý hoạt động bồi dưỡng nhấn mạnh quá trình xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá nhằm đảm bảo hiệu quả bồi dưỡng. Lý thuyết năng lực dạy học môn Toán được hiểu là sự tổng hợp kiến thức chuyên môn, kỹ năng sư phạm và thái độ nghề nghiệp giúp giáo viên thực hiện thành công mục tiêu chương trình. Mô hình bồi dưỡng năng lực theo chương trình giáo dục phổ thông mới tập trung vào các năng lực cốt lõi như năng lực tư duy, mô hình hóa, giải quyết vấn đề, giao tiếp và sử dụng công cụ học toán. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực dạy học, bồi dưỡng giáo viên, quản lý hoạt động bồi dưỡng, chương trình giáo dục phổ thông 2018, và tổ chức sinh hoạt chuyên môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát 135 đối tượng tại 21 trường THCS huyện Trấn Yên, bao gồm 9 cán bộ quản lý Phòng GD&ĐT, 21 hiệu trưởng/phó hiệu trưởng, và 105 giáo viên dạy Toán. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ đối tượng liên quan đến hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán. Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, phân tích định lượng bằng phần mềm SPSS 20.0 và Excel để đánh giá thực trạng, so sánh tỷ lệ phần trăm các chỉ số nhận thức, tổ chức, phương pháp bồi dưỡng và quản lý. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2020, bao gồm khảo sát, phỏng vấn sâu, thu thập tài liệu và đánh giá kết quả bồi dưỡng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về ý nghĩa bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về vai trò quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Tuy nhiên, còn khoảng 15% chưa thực sự hiểu rõ hoặc chưa quan tâm đúng mức.

  2. Thực trạng nội dung và phương pháp bồi dưỡng: Nội dung bồi dưỡng tập trung chủ yếu vào chương trình giáo dục phổ thông 2018, phương pháp dạy học tích cực, ứng dụng công nghệ thông tin và đánh giá kết quả dạy học. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên được tiếp cận đầy đủ các nội dung này. Phương pháp bồi dưỡng chủ yếu là diễn giảng (chiếm 70%), còn các phương pháp thảo luận nhóm, thực hành chuyên môn và nghiên cứu trường hợp chiếm tỷ lệ thấp hơn (khoảng 30-40%).

  3. Hình thức bồi dưỡng: Sinh hoạt chuyên môn tại tổ chuyên môn là hình thức phổ biến nhất với 90% giáo viên tham gia, tiếp theo là bồi dưỡng tập trung (khoảng 50%) và bồi dưỡng trực tuyến (khoảng 20%). Hình thức tự bồi dưỡng và kèm cặp còn hạn chế, chỉ chiếm khoảng 35%.

  4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng: Việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng được thực hiện ở mức trung bình với 70% trường có kế hoạch cụ thể. Tuy nhiên, công tác chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá kết quả bồi dưỡng còn yếu, chỉ khoảng 55% trường thực hiện đầy đủ các bước này. Các yếu tố ảnh hưởng chủ yếu là năng lực quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn, cũng như điều kiện vật chất và chính sách hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán đã được nâng cao, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục. Tuy nhiên, tỷ lệ giáo viên được tiếp cận đầy đủ nội dung và phương pháp bồi dưỡng còn hạn chế, phản ánh sự thiếu đồng bộ trong tổ chức và quản lý. So sánh với các nghiên cứu ở nước ngoài, như Phần Lan và các nước châu Âu, việc nâng chuẩn trình độ giáo viên và phát triển chuyên môn liên tục được chú trọng hơn, trong khi tại huyện Trấn Yên còn nhiều khó khăn về nguồn lực và cơ chế phối hợp. Việc áp dụng đa dạng phương pháp bồi dưỡng như thảo luận nhóm, nghiên cứu trường hợp và thực hành chuyên môn cần được tăng cường để phát huy hiệu quả. Công tác quản lý bồi dưỡng còn nhiều hạn chế do năng lực quản lý chưa đồng đều và thiếu sự giám sát chặt chẽ, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng bồi dưỡng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các hình thức bồi dưỡng và bảng tổng hợp đánh giá mức độ thực hiện các khâu quản lý tại các trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý cho hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán, nhằm nâng cao kỹ năng lập kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do Phòng GD&ĐT chủ trì phối hợp với Sở GD&ĐT.

  2. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Khuyến khích áp dụng các phương pháp thảo luận nhóm, nghiên cứu trường hợp, thực hành chuyên môn và bồi dưỡng trực tuyến để tăng tính tương tác và hiệu quả. Nhà trường và tổ chuyên môn cần xây dựng kế hoạch cụ thể, triển khai trong năm học tiếp theo.

  3. Tăng cường nguồn lực hỗ trợ bồi dưỡng: Đầu tư cơ sở vật chất như phòng học bộ môn, phòng máy tính, trang thiết bị công nghệ thông tin phục vụ bồi dưỡng. Phòng GD&ĐT phối hợp với địa phương bố trí ngân sách và hỗ trợ kỹ thuật trong vòng 1 năm.

  4. Xây dựng cơ chế đánh giá và giám sát hiệu quả bồi dưỡng: Thiết lập tiêu chí, công cụ đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán, tổ chức kiểm tra định kỳ và lấy ý kiến phản hồi từ giáo viên. Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn chịu trách nhiệm thực hiện, áp dụng từ năm học tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện và sở: Giúp nâng cao năng lực quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên, xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường THCS: Là cơ sở để cải tiến công tác tổ chức, chỉ đạo và giám sát hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên.

  3. Giáo viên dạy môn Toán THCS: Tham khảo các nội dung, phương pháp bồi dưỡng và tự bồi dưỡng nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

  4. Nhà nghiên cứu và giảng viên đào tạo giáo viên: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán theo chương trình mới?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, phương pháp dạy học tích cực, đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho giáo viên?
    Phương pháp kết hợp giữa diễn giảng, thảo luận nhóm, thực hành chuyên môn và nghiên cứu trường hợp được đánh giá cao vì tạo điều kiện tương tác, trao đổi và áp dụng thực tế.

  3. Ai chịu trách nhiệm quản lý hoạt động bồi dưỡng tại trường?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm chính, phối hợp với tổ trưởng chuyên môn và các bộ phận liên quan để xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá kết quả bồi dưỡng.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Có thể sử dụng các hình thức đánh giá như trắc nghiệm, viết bài thu hoạch, thực hành thiết kế bài học và tổ chức giờ dạy minh họa, kết hợp lấy ý kiến phản hồi từ giáo viên.

  5. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý hoạt động bồi dưỡng?
    Bao gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn, điều kiện vật chất, chính sách hỗ trợ, thái độ và năng lực tự bồi dưỡng của giáo viên, cũng như sự phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường.

Kết luận

  • Năng lực dạy học môn Toán của giáo viên THCS là tổng hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ chuyên môn đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới.
  • Hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán cần được quản lý chặt chẽ, có kế hoạch, tổ chức và đánh giá hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo viên.
  • Thực trạng quản lý tại huyện Trấn Yên còn nhiều hạn chế về phương pháp bồi dưỡng, hình thức tổ chức và công tác giám sát, kiểm tra.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan như năng lực quản lý, điều kiện vật chất và chính sách hỗ trợ ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, đa dạng hóa phương pháp bồi dưỡng, tăng cường nguồn lực và xây dựng cơ chế đánh giá nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng năng lực dạy học môn Toán cho giáo viên THCS.

Tiếp theo, các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để hoàn thiện công tác bồi dưỡng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông tại địa phương.