Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông, việc quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại các trường tiểu học đóng vai trò then chốt trong việc hình thành và phát triển phẩm chất đạo đức, năng lực cốt lõi của học sinh. Tại huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, với quy mô 22 trường tiểu học và hơn 15.800 học sinh năm học 2018-2019, công tác quản lý dạy học môn Đạo đức đang được triển khai theo định hướng mới nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện của học sinh. Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình mới, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học và phát triển phẩm chất đạo đức cho học sinh tiểu học trên địa bàn huyện.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 5 trường tiểu học tiêu biểu tại huyện Quế Võ, khảo sát trong giai đoạn 2017-2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, góp phần nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý và năng lực dạy học của giáo viên, đồng thời thúc đẩy sự phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực của học sinh tiểu học trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết dạy học hiện đại, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý dạy học được hiểu là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý (hiệu trưởng) đến tập thể giáo viên, học sinh và các lực lượng liên quan nhằm huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực để thực hiện mục tiêu dạy học môn Đạo đức.

  • Lý thuyết dạy học phát triển năng lực: Chương trình giáo dục phổ thông mới chuyển từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, trong đó môn Đạo đức tập trung hình thành 5 phẩm chất cốt lõi: yêu nước, nhân ái, trung thực, chăm chỉ và trách nhiệm.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý dạy học, dạy học môn Đạo đức, phẩm chất đạo đức, năng lực cốt lõi, kế hoạch dạy học, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát 5 trường tiểu học tại huyện Quế Võ, gồm bảng hỏi với cán bộ quản lý và giáo viên, phỏng vấn sâu, nghiên cứu sản phẩm dạy học và tài liệu quản lý.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích định tính và định lượng để đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn Đạo đức. Phần mềm tin học hỗ trợ xử lý số liệu khảo sát.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong giai đoạn 2017-2019, tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về mục tiêu chương trình môn Đạo đức: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu rõ mục tiêu đổi mới chương trình, tuy nhiên còn 15% chưa nắm vững các yêu cầu về phẩm chất và năng lực cần hình thành cho học sinh.

  2. Nội dung và phương pháp dạy học: 70% giáo viên áp dụng phương pháp tích cực như dạy học dự án, tình huống, đóng vai; 30% còn sử dụng phương pháp truyền thống, chưa phù hợp với định hướng phát triển năng lực.

  3. Điều kiện dạy học: 100% trường đạt chuẩn quốc gia với cơ sở vật chất đầy đủ, tuy nhiên chỉ khoảng 60% trường có đầy đủ thiết bị dạy học hỗ trợ môn Đạo đức như tranh ảnh, máy chiếu, tài liệu tham khảo.

  4. Quản lý kế hoạch và tổ chức thực hiện: Hiệu trưởng các trường đều xây dựng kế hoạch dạy học môn Đạo đức theo chương trình mới, nhưng chỉ 65% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và có giám sát chặt chẽ.

  5. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học: Việc đánh giá kết quả học tập của học sinh được thực hiện thường xuyên, với tỷ lệ học sinh đạt năng lực và phẩm chất trên 99%, tuy nhiên công tác đánh giá giáo viên và điều chỉnh kế hoạch còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý dạy học môn Đạo đức tại huyện Quế Võ đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong việc nâng cao nhận thức và áp dụng phương pháp dạy học tích cực. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong việc thực hiện kế hoạch và giám sát còn ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục tiểu học, tỷ lệ áp dụng phương pháp tích cực tại Quế Võ tương đối cao, nhưng vẫn cần tăng cường bồi dưỡng năng lực cho giáo viên.

Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học được đầu tư tốt tạo điều kiện thuận lợi cho việc đổi mới phương pháp dạy học, tuy nhiên việc sử dụng và quản lý các thiết bị này chưa đồng đều giữa các trường. Việc kiểm tra, đánh giá học sinh được thực hiện nghiêm túc, phản ánh đúng năng lực và phẩm chất, nhưng đánh giá giáo viên và điều chỉnh kế hoạch còn thiếu hệ thống, cần được cải thiện để nâng cao chất lượng dạy học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ áp dụng phương pháp dạy học tích cực, bảng thống kê mức độ thực hiện kế hoạch dạy học và biểu đồ đánh giá kết quả học tập học sinh theo từng năm học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dạy học môn Đạo đức và phương pháp dạy học tích cực.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  2. Xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học môn Đạo đức đồng bộ, có giám sát chặt chẽ

    • Hiệu trưởng cần chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công rõ ràng và tổ chức giám sát thường xuyên.
    • Mục tiêu: 100% trường có kế hoạch thực hiện đầy đủ và được giám sát trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường tiểu học.

  3. Đầu tư và quản lý hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị dạy học

    • Bổ sung trang thiết bị hỗ trợ dạy học môn Đạo đức, đồng thời xây dựng quy trình quản lý, sử dụng thiết bị hiệu quả.
    • Mục tiêu: Tăng 20% số trường có đầy đủ thiết bị hỗ trợ trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GDĐT và các trường.

  4. Nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch dạy học

    • Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá giáo viên dạy môn Đạo đức, tăng cường đánh giá đồng nghiệp và tự đánh giá.
    • Sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh kế hoạch dạy học phù hợp.
    • Mục tiêu: 100% trường áp dụng bộ tiêu chí đánh giá trong 1 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình mới, nâng cao năng lực quản lý.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, giám sát và đánh giá hoạt động dạy học tại trường.

  2. Giáo viên tiểu học dạy môn Đạo đức

    • Lợi ích: Hiểu rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học đổi mới, áp dụng hiệu quả trong giảng dạy.
    • Use case: Thiết kế bài giảng, tổ chức hoạt động trải nghiệm, đánh giá học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý dạy học môn Đạo đức.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, xây dựng chính sách hỗ trợ.
    • Use case: Lập kế hoạch đào tạo, phân bổ nguồn lực, giám sát chất lượng giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình mới có điểm gì khác so với chương trình cũ?
    Quản lý theo chương trình mới tập trung phát triển phẩm chất và năng lực học sinh thay vì chỉ truyền đạt nội dung kiến thức. Điều này đòi hỏi sự đổi mới trong phương pháp dạy học, tổ chức hoạt động và đánh giá kết quả học tập.

  2. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của hiệu trưởng trong quản lý dạy học môn Đạo đức?
    Hiệu trưởng cần được bồi dưỡng chuyên môn về quản lý giáo dục, nắm vững chương trình mới, xây dựng kế hoạch chi tiết, tổ chức giám sát và đánh giá thường xuyên, đồng thời tạo môi trường hỗ trợ giáo viên.

  3. Phương pháp dạy học nào phù hợp nhất với môn Đạo đức theo chương trình mới?
    Các phương pháp tích cực như dạy học dự án, tình huống, đóng vai, thảo luận nhóm và trải nghiệm thực tế được khuyến khích nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và kỹ năng ứng xử của học sinh.

  4. Cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến chất lượng dạy học môn Đạo đức?
    Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học hỗ trợ tạo điều kiện cho việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, minh họa bài học, giúp học sinh tiếp thu kiến thức sinh động và hiệu quả hơn.

  5. Làm sao để đánh giá chính xác kết quả học tập môn Đạo đức của học sinh?
    Đánh giá cần kết hợp giữa kiểm tra kiến thức, quan sát thái độ, hành vi trong học tập và sinh hoạt, đồng thời kết hợp đánh giá của giáo viên, học sinh, phụ huynh và cộng đồng để phản ánh toàn diện năng lực và phẩm chất.

Kết luận

  • Quản lý dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới tại huyện Quế Võ đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong nhận thức và áp dụng phương pháp dạy học tích cực.
  • Cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên có trình độ cao là điều kiện thuận lợi để triển khai chương trình mới hiệu quả.
  • Công tác lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá còn tồn tại một số hạn chế cần được khắc phục.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, tập trung bồi dưỡng năng lực cán bộ quản lý và giáo viên, nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá và quản lý thiết bị dạy học.
  • Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và điều chỉnh các giải pháp trong giai đoạn tiếp theo nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Đạo đức, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh tiểu học.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục, hiệu trưởng và giáo viên tiểu học cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường đào tạo, giám sát và đánh giá để nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng dạy học môn Đạo đức theo chương trình giáo dục phổ thông mới.