Quan Điểm Vật Chất Của V. Lênin Trong Tác Phẩm Chủ Nghĩa Duy Vật

Sự ra đời quan điểm vật chất của Lênin gắn liền với bối cảnh lịch sử cụ thể: sự phát triển của chủ nghĩa tư bản lên giai đoạn chủ nghĩa đế quốc, những biến động chính trị - xã hội ở Nga sau cuộc cách mạng 1905-1907 và đặc biệt là cuộc khủng hoảng trong vật lý học. Các nhà duy tâm đã lợi dụng những khó khăn trong việc giải thích các thành tựu khoa học tự nhiên để tấn công vào triết học Mác. Lênin đã đứng lên bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác trong bối cảnh đó, thể hiện qua tác phẩm "Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa kinh nghiệm phê phán".

Vấn đề vật chất luôn là một trong những nội dung trung tâm trong cuộc đấu tranh giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm. Việc bảo vệ và phát triển các nguyên lý của chủ nghĩa duy vật biện chứng, trong đó có quan điểm về vật chất, luôn được đặt ra một cách cấp thiết. Tác phẩm của Lênin đã góp phần làm sáng tỏ phạm trù vật chất, giải quyết những khó khăn và khủng hoảng của bức tranh vật lý học lúc bấy giờ. Đồng thời, nó có ý nghĩa rất lớn trong việc định hướng phương pháp luận và quan điểm thực tiễn trong giai đoạn hiện nay.

Cuộc khủng hoảng trong vật lý học không chỉ đơn thuần là sự thiếu hụt kiến thức, mà còn là sự khủng hoảng về phương pháp luận. Các nhà khoa học đã quá quen với phương pháp tư duy máy móc, siêu hình, không còn phù hợp với những khám phá mới mẻ của khoa học. Họ đã tuyệt đối hóa những tri thức hiện có, không chịu thừa nhận những điều chưa biết và không thể giải thích được bằng những lý thuyết cũ. Lênin chỉ ra rằng cần phải sử dụng phương pháp biện chứng duy vật để giải quyết những khó khăn trong khoa học.

Cuộc khủng hoảng trong vật lý học đã tạo cơ hội cho chủ nghĩa duy tâm và thuyết bất khả tri trỗi dậy. Các nhà duy tâm lợi dụng sự bối rối của các nhà khoa học để tuyên truyền rằng, vật chất chỉ là một phức hợp của cảm giác, hoặc rằng con người không thể nhận thức được bản chất của vật chất. Lênin đã phê phán gay gắt những luận điểm sai lầm này, khẳng định rằng vật chất tồn tại khách quan và có thể nhận thức được, mặc dù sự nhận thức đó là một quá trình không ngừng tiến gần đến chân lý.

Định nghĩa của Lênin bao gồm các yếu tố: vật chất là một phạm trù triết học, dùng để chỉ thực tại khách quan (tồn tại độc lập với ý thức), được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh. Yếu tố "phản ánh" thể hiện tính năng động, sáng tạo của ý thức, không phải là sự sao chép thụ động vật chất. Đồng thời, nó khẳng định vật chất tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác, bác bỏ mọi hình thức của chủ nghĩa duy tâm.

Định nghĩa của Lênin mang tính khái quát cao, bao trùm mọi hình thức tồn tại của vật chất, từ những hạt cơ bản đến những thiên hà rộng lớn. Nó không gắn vật chất với một thuộc tính cụ thể nào, do đó không bị lỗi thời khi khoa học phát triển. Định nghĩa này cũng phù hợp với phương pháp biện chứng duy vật, coi vật chất là nguồn gốc của mọi sự vận động và phát triển, luôn luôn biến đổi và không ngừng được con người nhận thức sâu sắc hơn.

Định nghĩa vật chất của V.Lênin là một định nghĩa khoa học, cách mạng. Nó giúp giải quyết khủng hoảng trong vật lý học đầu thế kỷ XX, chống lại chủ nghĩa duy tâm và bảo vệ chủ nghĩa Mác-Lênin. Nó định hướng cho khoa học tự nhiên trong việc nghiên cứu thế giới khách quan, đồng thời là cơ sở lý luận cho hoạt động thực tiễn của con người. Việc nghiên cứu, vận dụng đúng đắn định nghĩa này có ý nghĩa to lớn trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Vật chất không đồng nhất với cảm giác hay ý thức. Cảm giác và ý thức chỉ là sự phản ánh vật chất trong bộ não của con người. Mặc dù cảm giác là nguồn gốc của mọi tri thức, nhưng nó không phải là yếu tố duy nhất quyết định sự tồn tại của vật chất. Vật chất tồn tại khách quan, trước khi có cảm giác và ý thức, và sẽ tiếp tục tồn tại ngay cả khi không có con người.

Thực tiễn là tiêu chuẩn để kiểm tra tính đúng đắn của mọi tri thức, kể cả tri thức về vật chất. Chỉ thông qua thực tiễn, con người mới có thể chứng minh được rằng, những tri thức của mình là phù hợp với thực tại khách quan. Thực tiễn cũng là động lực để con người không ngừng khám phá và làm giàu tri thức về vật chất.

Quan điểm vật chất của Lênin giúp các nhà khoa học tự nhiên tránh xa những sai lầm về thế giới quan, nhận thức đúng đắn về tính khách quan của vật chất và vai trò của thực nghiệm trong việc kiểm tra tính đúng đắn của các lý thuyết khoa học. Nó cũng khuyến khích các nhà khoa học không ngừng khám phá những bí ẩn của vật chất, làm giàu thêm kho tàng tri thức của nhân loại.

Quan điểm vật chất của Lênin là cơ sở lý luận cho việc xây dựng chủ nghĩa xã hội, một xã hội dựa trên cơ sở vật chất vững chắc, giải phóng con người khỏi mọi áp bức, bất công. Nó đòi hỏi phải phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng một nền kinh tế xã hội chủ nghĩa hiện đại, đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần cho mọi người dân. Đồng thời, nó cũng đòi hỏi phải không ngừng nâng cao ý thức cách mạng của quần chúng nhân dân, phát huy vai trò làm chủ của họ trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Quan điểm vật chất của Lênin đã góp phần làm phong phú và sâu sắc thêm triết học Mác-Lênin. Nó đã giúp giải quyết những mâu thuẫn nội tại trong chủ nghĩa duy vật trước những thách thức của khoa học hiện đại, đồng thời mở ra những hướng nghiên cứu mới trong lĩnh vực lý luận nhận thức.

Trong bối cảnh khoa học công nghệ phát triển vượt bậc, quan điểm vật chất của Lênin vẫn có ý nghĩa thời sự. Nó giúp chúng ta phân biệt được giữa vật chất và thông tin, giữa thực tại khách quan và thực tại ảo, giữa sự thật và tin giả. Nó cũng nhắc nhở chúng ta rằng, dù khoa học có phát triển đến đâu, con người vẫn cần phải dựa trên cơ sở vật chất để tồn tại và phát triển.