Nghiên cứu quá trình điển phạm hóa văn học nhà nho ở Việt Nam từ Trần Nhân Tông đến Lê Thánh Tông

• Tác giả: Đỗ Thu Hiền
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Kim Sơn
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
• Đề tài: Quá Trình Điển Phạm Hóa Văn Học Nhà Nho Ở Việt Nam Từ Trần Nhân Tông Đến Lê Thánh Tông
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Lịch sử vấn đề
• 0.3. Phạm vi, đối tượng và mục đích nghiên cứu
• 0.4. Phương pháp nghiên cứu
• 0.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
• 0.6. Cấu trúc luận án
• 1. CHƯƠNG 1: GIAI ĐOẠN KHỞI ĐẦU CỦA VĂN HỌC NHÀ NHO - TRƯỜNG HỢP TRẦN NHÂN TÔNG
• 1.1. Thiền tông từ Huệ Nang đến Trần Nhân Tông
• 1.2. Quan niệm - đặc trưng thẩm mỹ của văn học Thiền gia và sự gặp gỡ Nho gia
• 1.3. Từ cư trần lạc đạo đến các vấn đề thế sự
• 1.4. Vấn đề dân tộc
• 1.5. Từ Thơ Thiền cảnh đến sự xuất hiện của văn đề đạo lý - thế sự qua thể thơ
• 1.6. Hình tượng vị Bồ tát trang nghiêm - trượng phu trung hiếu
• 1.7. Những yếu tố thời gian - không gian nghệ thuật từ Thiền gia đến Nho gia
• 1.8. Từ thời gian vũ trụ vĩnh hằng đến thời gian hướng về quá khứ
• 1.9. Từ không gian vũ trụ vô cùng đến không gian thế tục
• 2. CHƯƠNG 2: GIAI ĐOẠN ĐỊNH HÌNH CỦA VĂN HỌC NHÀ NHO - TRƯỜNG HỢP NGUYỄN TRÃI
• 2.1. Nguyễn Trãi trong bước chuyển giao của lịch sử từ Phật giáo sang Nho giáo
• 2.2. Sự định hình của quan niệm và đặc trưng thẩm mỹ của văn học nhà Nho
• 2.3. Các vấn đề đạo lý - thế sự và dân tộc
• 2.4. Hình tượng trung âm. Hình tượng cái tôi triết lý
• 2.5. Sáng tạo các hình tượng nhân vật theo mô hình nhân cách lý tưởng
• 2.6. Định hình các yếu tố thời gian và không gian nghệ thuật của văn học nhà Nho
• 2.7. Thời gian quá khứ mơ hồ. Không gian trần thế mang tính ước lệ
• 3. CHƯƠNG 3: GIAI ĐOẠN ĐIỂN PHẠM CỦA VĂN HỌC NHÀ NHO - TRƯỜNG HỢP LÊ THÁNH TÔNG
• 3.1. Hoàng đế Nho gia trong bối cảnh độc tôn Nho giáo
• 3.2. Quan niệm văn chương để trị nước và các đặc trưng thẩm mỹ
• 3.3. Sự tập trung của vấn đề đạo lý và cảm hứng dân tộc thông qua các thể thơ đề Việt Nam
• 3.4. Đạo lý thế sự
• 3.5. Tự hào về chế độ, sáng tạo văn học

I. Giới thiệu về văn học nhà Nho

Văn học nhà Nho ở Việt Nam có vai trò quan trọng trong lịch sử văn học trung đại. Văn học nhà Nho không chỉ phản ánh tư tưởng Nho giáo mà còn thể hiện những giá trị văn hóa, đạo đức của xã hội. Từ thời Trần Nhân Tông đến Lê Thánh Tông, văn học nhà Nho đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, từ những tác phẩm đầu tiên cho đến những tác phẩm điển phạm. Sự chuyển mình này không chỉ là sự thay đổi về hình thức mà còn là sự thay đổi về nội dung và tư tưởng. Trần Nhân Tông, một trong những nhân vật tiêu biểu, đã kết hợp giữa triết lý Nho giáo và văn học Thiền, tạo ra một nền tảng vững chắc cho văn học nhà Nho sau này.

1.1. Tác động của Nho giáo đến văn học

Nho giáo đã ảnh hưởng sâu sắc đến văn học nhà Nho. Các tác phẩm văn học không chỉ mang tính chất giải trí mà còn chứa đựng những bài học đạo đức, triết lý sống. Triết lý Nho giáo nhấn mạnh đến nhân, nghĩa, lễ, trí, tín, từ đó hình thành nên những giá trị cốt lõi trong văn học nhà Nho. Các tác giả như Trần Nhân Tông và Nguyễn Trãi đã thể hiện rõ ràng những giá trị này trong tác phẩm của họ. Sự kết hợp giữa văn học dân gian và văn học nhà Nho đã tạo ra một bức tranh đa dạng về văn hóa và tư tưởng trong xã hội Việt Nam thời kỳ này.

II. Giai đoạn hình thành văn học nhà Nho

Giai đoạn từ Trần Nhân Tông đến Nguyễn Trãi là thời kỳ hình thành và phát triển của văn học nhà Nho. Trần Nhân Tông, với tư cách là một hoàng đế và thi nhân, đã đóng góp lớn cho sự phát triển của văn học nhà Nho. Ông không chỉ là một nhà thơ mà còn là một nhà tư tưởng, người đã kết hợp giữa văn học Thiền và văn học Nho giáo. Tác phẩm của ông thể hiện sự giao thoa giữa hai dòng tư tưởng này, tạo ra một nền tảng vững chắc cho văn học nhà Nho. Nguyễn Trãi, một trong những nhà Nho tiêu biểu, đã tiếp nối và phát triển những giá trị này, đưa văn học nhà Nho đến một tầm cao mới.

2.1. Trần Nhân Tông và sự khởi đầu của văn học nhà Nho

Trần Nhân Tông là một trong những nhân vật quan trọng nhất trong lịch sử văn học nhà Nho. Ông đã kết hợp giữa văn học Thiền và triết lý Nho giáo, tạo ra những tác phẩm có giá trị nghệ thuật và tư tưởng sâu sắc. Tác phẩm của ông không chỉ mang tính chất giải trí mà còn chứa đựng những bài học về đạo đức và nhân sinh. Sự kết hợp này đã tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển của văn học nhà Nho trong các thế kỷ tiếp theo.

III. Giai đoạn điển phạm hóa văn học nhà Nho

Giai đoạn từ Lê Thánh Tông là thời kỳ điển phạm hóa của văn học nhà Nho. Lê Thánh Tông đã xây dựng một triều đại thịnh trị, nơi mà Nho giáo trở thành tư tưởng chủ đạo. Ông đã thiết lập những quy phạm và chuẩn mực cho văn học nhà Nho, tạo ra những tác phẩm mẫu mực mà các nhà Nho sau này phải noi theo. Tác phẩm của Lê Thánh Tông không chỉ thể hiện sự tài hoa trong nghệ thuật mà còn phản ánh những giá trị đạo đức và tư tưởng của thời đại.

3.1. Lê Thánh Tông và vai trò của ông trong văn học nhà Nho

Lê Thánh Tông là một trong những hoàng đế Nho giáo nổi tiếng nhất trong lịch sử Việt Nam. Ông đã đưa Nho giáo lên địa vị độc tôn, xây dựng một triều đại thịnh trị theo mô hình Nho giáo. Tác phẩm của ông đã trở thành điển phạm cho các nhà Nho sau này. Những quy phạm và chuẩn mực mà ông thiết lập đã định hình nên diện mạo của văn học nhà Nho trong suốt nhiều thế kỷ. Sự ảnh hưởng của ông không chỉ dừng lại ở văn học mà còn lan tỏa đến nhiều lĩnh vực khác trong xã hội.