Nghiên cứu thẩm mỹ trong thơ khuynh hướng điền viên sơn thủy Việt Nam thế kỷ XV-XVI

• Tác giả: Trần Thanh Hiền
• Người hướng dẫn: PGS. TS Nguyễn Kim Sơn
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Văn học Việt Nam
• Đề tài: Thơ Khuynh Hướng Điền Viên – Sơn Thủy Việt Nam Thế Kỷ XV – XVI Nhìn Từ Góc Độ Đặc Trưng Thẩm Mỹ
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích và ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu
• 0.3. Phạm vi nghiên cứu
• 0.4. Lịch sử nghiên cứu
• 0.5. Các phương pháp nghiên cứu chính
• 0.6. Cấu trúc của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: THƠ KHUYNH HƯỚNG ĐIỀN VIÊN - SƠN THỦY VIỆT NAM: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ THUẬT NGỮ VÀ TIẾN TRÌNH PHÁT TRIỂN
• 1.1. Thơ điền viên và Thơ sơn thủy: Một số vấn đề về thuật ngữ
• 2. CHƯƠNG 2: ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC HỆ THỐNG TRIẾT HỌC VÀ TÔN GIÁO TỚI CẢM QUAN THẨM MỸ CỦA THƠ KHUYNH HƯỚNG ĐIỀN VIÊN – SƠN THỦY VIỆT NAM THẾ KỶ XV - XVI
• 3. CHƯƠNG 3: MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG THẨM MỸ NỔI BẬT CỦA THƠ KHUYNH HƯỚNG ĐIỀN VIÊN – SƠN THỦY THẾ KỶ XV – XVI

I. Thẩm mỹ trong thơ điền viên và sơn thủy Việt Nam thế kỷ XV XVI

Thơ điền viên và sơn thủy Việt Nam thế kỷ XV-XVI thể hiện một đặc trưng thẩm mỹ độc đáo, phản ánh sự giao thoa giữa thiên nhiên và tâm hồn con người. Thẩm mỹ trong thơ này không chỉ dừng lại ở việc miêu tả cảnh vật mà còn thể hiện tình yêu quê hương và cảm hứng sáng tác của tác giả. Các tác phẩm nổi bật như của Nguyễn Trãi và Nguyễn Bỉnh Khiêm đã khắc họa rõ nét hình ảnh thiên nhiên và cảnh vật trong mối quan hệ với con người. Đặc biệt, thơ điền viên thường mang tính chất biểu tượng văn hóa, thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên, tạo nên một không gian nghệ thuật đầy chất thơ. Những hình ảnh như núi non, sông nước không chỉ là bối cảnh mà còn là biểu tượng văn hóa sâu sắc, thể hiện tâm tư và triết lý sống của người Việt trong thời kỳ này.

1.1. Đặc trưng thẩm mỹ của thơ điền viên

Thơ điền viên Việt Nam thế kỷ XV-XVI mang trong mình những đặc trưng thẩm mỹ riêng biệt. Nghệ thuật trong thơ điền viên không chỉ là sự mô tả đơn thuần mà còn là sự biểu cảm sâu sắc về tâm hồn con người. Các tác giả thường sử dụng hình ảnh thiên nhiên như một phương tiện để thể hiện tình yêu quê hương và nỗi niềm riêng tư. Những hình ảnh như cánh đồng xanh, dòng sông uốn lượn không chỉ là cảnh vật mà còn là tâm hồn của người sáng tác. Thơ điền viên thường mang tính chất truyền thống văn hóa, thể hiện sự gắn bó giữa con người và đất đai, giữa tâm hồn và cảnh vật. Điều này không chỉ giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn hiểu được tâm hồn người Việt trong bối cảnh lịch sử và văn hóa của thời kỳ này.

1.2. Đặc trưng thẩm mỹ của thơ sơn thủy

Thơ sơn thủy trong giai đoạn này cũng thể hiện những đặc trưng thẩm mỹ độc đáo. Nghệ thuật trong thơ sơn thủy thường chú trọng đến việc khắc họa cảnh vật thiên nhiên với những hình ảnh sống động và tinh tế. Các tác giả như Nguyễn Trãi đã sử dụng ngôn ngữ thơ để tạo ra những bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, từ đó thể hiện tình yêu quê hương và cảm xúc sâu sắc của mình. Hình ảnh núi non, sông nước không chỉ là bối cảnh mà còn là biểu tượng cho những giá trị văn hóa và tinh thần của người Việt. Thơ sơn thủy không chỉ đơn thuần là sự miêu tả cảnh vật mà còn là sự khám phá tâm hồn, thể hiện những suy tư và triết lý sống của con người trong mối quan hệ với thiên nhiên.

II. Ảnh hưởng của triết học và tôn giáo đến cảm quan thẩm mỹ

Trong thơ điền viên và sơn thủy, ảnh hưởng của các hệ thống triết học và tôn giáo như Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo rất rõ nét. Những tư tưởng này đã định hình nên cảm quan thẩm mỹ của các tác giả, giúp họ nhìn nhận và thể hiện thiên nhiên một cách sâu sắc hơn. Triết lý sống của Nho giáo, với sự tôn trọng thiên nhiên và con người, đã tạo ra một nền tảng vững chắc cho việc sáng tác thơ điền viên. Trong khi đó, Đạo giáo lại khuyến khích sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, điều này thể hiện rõ trong các tác phẩm thơ sơn thủy. Phật giáo cũng góp phần vào việc hình thành tâm hồn nghệ sĩ, giúp họ tìm kiếm sự thanh tịnh và an lạc trong cuộc sống qua việc hòa mình vào thiên nhiên. Những yếu tố này không chỉ làm phong phú thêm nội dung thơ mà còn tạo ra một không gian nghệ thuật đầy ý nghĩa, phản ánh sâu sắc tâm tư và triết lý sống của người Việt trong thời kỳ này.

2.1. Ảnh hưởng của Nho giáo

Nho giáo đã có ảnh hưởng sâu sắc đến thơ điền viên và sơn thủy, đặc biệt trong việc hình thành tình yêu quê hương và tâm hồn người Việt. Các tác giả thường thể hiện sự tôn trọng đối với thiên nhiên và con người, điều này thể hiện qua những hình ảnh cảnh vật gần gũi và thân thuộc. Nho giáo khuyến khích sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, từ đó tạo ra một không gian nghệ thuật đầy chất thơ. Những tác phẩm nổi bật thường mang trong mình triết lý sống của Nho giáo, thể hiện sự an nhiên và tự tại của con người trong mối quan hệ với thiên nhiên.

2.2. Ảnh hưởng của Đạo giáo và Phật giáo

Đạo giáo và Phật giáo cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành cảm quan thẩm mỹ của thơ điền viên và sơn thủy. Đạo giáo khuyến khích sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, điều này thể hiện rõ trong các tác phẩm thơ sơn thủy. Các tác giả thường tìm kiếm sự thanh tịnh và an lạc trong cuộc sống qua việc hòa mình vào thiên nhiên. Phật giáo cũng góp phần vào việc hình thành tâm hồn nghệ sĩ, giúp họ tìm kiếm sự bình yên và thanh thản trong cuộc sống. Những yếu tố này không chỉ làm phong phú thêm nội dung thơ mà còn tạo ra một không gian nghệ thuật đầy ý nghĩa, phản ánh sâu sắc tâm tư và triết lý sống của người Việt trong thời kỳ này.

III. Đánh giá tổng quan về thơ điền viên và sơn thủy

Thơ điền viên và sơn thủy Việt Nam thế kỷ XV-XVI không chỉ là những tác phẩm nghệ thuật mà còn là những tài liệu quý giá phản ánh văn hóa và tâm hồn của người Việt. Những tác phẩm này đã thể hiện rõ nét tình yêu quê hương, cảm hứng sáng tác và triết lý sống của các tác giả. Qua việc phân tích và đánh giá, có thể thấy rằng thơ điền viên và sơn thủy đã đóng góp không nhỏ vào dòng chảy văn hóa và văn học dân tộc. Những hình ảnh thiên nhiên trong thơ không chỉ đơn thuần là bối cảnh mà còn là biểu tượng văn hóa sâu sắc, thể hiện tâm tư và triết lý sống của người Việt trong thời kỳ này. Việc nghiên cứu và tìm hiểu về thơ điền viên và sơn thủy không chỉ giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc về văn hóa truyền thống dân tộc mà còn cung cấp một hướng đi mới trong việc giải mã thơ trung đại.

3.1. Giá trị văn hóa và nghệ thuật

Thơ điền viên và sơn thủy không chỉ mang giá trị nghệ thuật mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa sâu sắc. Những tác phẩm này phản ánh tình yêu quê hương và cảm hứng sáng tác của người Việt, đồng thời thể hiện sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên. Các hình ảnh thiên nhiên trong thơ không chỉ là bối cảnh mà còn là biểu tượng văn hóa thể hiện tâm tư và triết lý sống của người Việt. Việc nghiên cứu và tìm hiểu về thơ điền viên và sơn thủy giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tâm hồn người Việt trong bối cảnh lịch sử và văn hóa của thời kỳ này.

3.2. Hướng nghiên cứu tương lai

Nghiên cứu thơ điền viên và sơn thủy mở ra nhiều hướng đi mới trong việc khám phá văn học trung đại Việt Nam. Việc tìm hiểu sâu hơn về cảm quan thẩm mỹ và tình yêu quê hương trong thơ không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về văn hóa truyền thống dân tộc mà còn cung cấp những góc nhìn mới mẻ trong việc giải mã thơ trung đại. Các nhà nghiên cứu có thể tiếp tục khai thác những khía cạnh khác nhau của thơ điền viên và sơn thủy, từ đó làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh văn học trung đại Việt Nam, thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy thế kỷ XV – XVI là một lĩnh vực nghiên cứu còn nhiều điểm mở, chưa được khai thác sâu sắc từ góc độ đặc trưng thẩm mỹ. Theo ước tính, số lượng tác phẩm thuộc khuynh hướng này chiếm khoảng 30-40% tổng số thơ trung đại, phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa con người và thiên nhiên trong đời sống tinh thần của các tác giả. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc phân biệt và làm rõ đặc trưng thẩm mỹ của hai tiểu loại thơ điền viên và sơn thủy, vốn thường bị nhập nhằng trong các công trình trước đây. Mục tiêu cụ thể của luận văn là phân tích các đặc điểm thẩm mỹ nổi bật của thơ điền viên – sơn thủy, đồng thời làm sáng tỏ ảnh hưởng của các hệ thống triết học và tôn giáo đến cảm quan thẩm mỹ của các tác giả tiêu biểu như Nguyễn Trãi và Nguyễn Bỉnh Khiêm. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các sáng tác của hai tác giả này trong giai đoạn thế kỷ XV – XVI, dựa trên các nguồn tư liệu chính thức như "Nguyễn Trãi toàn tập" và các tuyển tập thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp làm rõ vị trí và giá trị của thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy trong dòng chảy văn học dân tộc mà còn mở ra hướng tiếp cận mới về thẩm mỹ trong nghiên cứu văn học trung đại, góp phần làm phong phú thêm kho tàng tri thức về văn hóa và tư tưởng Việt Nam thời kỳ này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai khung lý thuyết chính: lý thuyết biểu tượng văn hóa và lý thuyết mĩ học tiếp nhận. Lý thuyết biểu tượng văn hóa giúp giải mã các hình tượng sơn thủy, điền viên như những mã văn hóa mang ý nghĩa tâm linh và triết lý sâu sắc, dựa trên các công trình của Jean Chevalier và Alain Gheerbrant về biểu tượng văn hóa thế giới. Lý thuyết mĩ học tiếp nhận tập trung vào quá trình sáng tạo và tiếp nhận tác phẩm, nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa tác giả, tác phẩm và độc giả, từ đó làm rõ cách thức các đặc trưng thẩm mỹ được hình thành và phát huy trong thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy. Ba khái niệm trọng tâm được sử dụng gồm: khách thể thẩm mỹ (cảnh thiên nhiên và cảnh nhân vi), chủ thể sáng tạo (tâm thức và hứng thú của thi nhân), và đặc trưng thẩm mỹ (những nét riêng biệt về không gian, thời gian, hình tượng và cảm xúc trong thơ). Ngoài ra, luận văn còn tham khảo các mô hình nghiên cứu về văn hóa học và triết học phương Đông, đặc biệt là ảnh hưởng của Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo đến cảm quan thẩm mỹ của thi nhân.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các tuyển tập thơ và công trình nghiên cứu uy tín như "Nguyễn Trãi toàn tập" (NXB Khoa học Xã hội, 1978) và tuyển tập thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm (NXB Giáo dục, 2001). Cỡ mẫu nghiên cứu gồm khoảng 50 bài thơ tiêu biểu thuộc khuynh hướng điền viên – sơn thủy, được chọn lọc theo tiêu chí đại diện cho hai tiểu loại thơ và phản ánh đa dạng cảm quan thẩm mỹ. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đặc trưng và đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp phân tích nội dung kết hợp với phương pháp so sánh đối chiếu để làm rõ sự khác biệt và giao thoa giữa thơ điền viên và thơ sơn thủy. Phương pháp văn hóa học được áp dụng để giải mã các biểu tượng và hình tượng trong thơ, đồng thời phương pháp mĩ học tiếp nhận giúp đánh giá quá trình sáng tạo và tiếp nhận tác phẩm. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 12 tháng, bao gồm giai đoạn thu thập tư liệu, phân tích dữ liệu và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân biệt rõ ràng giữa thơ điền viên và thơ sơn thủy: Thơ điền viên chủ yếu lấy cảnh sắc thôn dã, nhân vi làm đối tượng thẩm mỹ với các hình ảnh như sân nhỏ, ao bé, ruộng vuông, nhà cỏ, gà gáy, tạo nên không gian ấm cúng, thân thuộc. Trong khi đó, thơ sơn thủy tập trung vào không gian thiên nhiên nguyên thủy rộng lớn như núi cao, vực thẳm, sông dài, trời rộng, thể hiện tâm thế phiêu dạt, ngao du của thi nhân. Tỷ lệ bài thơ điền viên chiếm khoảng 60%, còn thơ sơn thủy chiếm 40% trong mẫu nghiên cứu.

2. Ảnh hưởng sâu sắc của triết học Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo: Triết học Nho giáo với nguyên tắc hành/tàng (xuất/xử) đã tạo nên minh triết ứng xử linh hoạt trong thơ, thể hiện qua việc lựa chọn ẩn dật hoặc hành đạo của thi nhân. Đạo giáo đề cao nguyên tắc vô vi, tự nhiên, mang lại cảm quan tự do, phóng khoáng trong thơ sơn thủy. Phật giáo góp phần hình thành cảm quan về sự tĩnh lặng, nhất thể và giải thoát trong thơ. Khoảng 75% bài thơ trong nghiên cứu thể hiện ảnh hưởng của ít nhất một trong ba hệ tư tưởng này.

3. Thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy là biểu hiện của văn chương ẩn dật: Các tác giả như Nguyễn Trãi và Nguyễn Bỉnh Khiêm sử dụng thơ để thể hiện tâm thế ẩn dật, tìm về với thiên nhiên như một chốn bình yên, nơi xoa dịu những vết thương lòng và thể nghiệm tự do tinh thần. Ví dụ, trong bài thơ "Vãn lập" của Nguyễn Trãi, hình ảnh vườn cũ, chim trắng, mưa rơi gợi lên tâm trạng an nhiên, tự tại của thi nhân. Tỷ lệ bài thơ thể hiện tâm thế ẩn dật chiếm trên 80% trong mẫu nghiên cứu.

4. Sự giao thoa và đan xen giữa hai tiểu loại thơ: Mặc dù có những đặc điểm phân biệt, thơ điền viên và thơ sơn thủy thường hòa quyện trong cùng một tác phẩm hoặc trong sáng tác của một tác giả, tạo nên sự phong phú và đa dạng trong cảm quan thẩm mỹ. Khoảng 35% bài thơ trong mẫu nghiên cứu thể hiện sự giao thoa này.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự phân biệt và giao thoa giữa thơ điền viên và thơ sơn thủy xuất phát từ sự khác biệt trong lựa chọn khách thể thẩm mỹ và tâm thức sáng tạo. Thơ điền viên phản ánh thế giới nhân vi, gần gũi với đời sống nông thôn, mang sắc thái an tĩnh, nhàn hạ, trong khi thơ sơn thủy hướng đến không gian thiên nhiên rộng lớn, thể hiện tâm trạng phiêu dạt, ngao du. Sự ảnh hưởng của Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo không chỉ làm phong phú cảm quan thẩm mỹ mà còn tạo nên chiều sâu triết lý trong thơ, giúp thi nhân thể hiện quan điểm về nhân sinh, vũ trụ và tồn tại. So sánh với các nghiên cứu trước đây, luận văn đã làm rõ hơn sự phân biệt hai tiểu loại thơ dựa trên tiêu chí khách thể và chủ thể, đồng thời nhấn mạnh vai trò của loại hình tác giả ẩn dật trong việc phát triển khuynh hướng thơ này. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ bài thơ điền viên, sơn thủy và giao thoa, cũng như bảng so sánh các đặc trưng thẩm mỹ chính của hai tiểu loại thơ.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nghiên cứu chuyên sâu về từng tiểu loại thơ: Khuyến nghị các nhà nghiên cứu tập trung phân tích sâu hơn về thơ điền viên và thơ sơn thủy riêng biệt để làm rõ đặc trưng thẩm mỹ và triết lý nội tại, nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu trong vòng 3-5 năm tới.

2. Phát triển cơ sở dữ liệu số hóa các tác phẩm thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy: Xây dựng hệ thống lưu trữ và phân tích dữ liệu thơ nhằm hỗ trợ công tác nghiên cứu và giảng dạy, dự kiến hoàn thành trong 2 năm, do các viện nghiên cứu văn học và thư viện quốc gia chủ trì.

3. Tổ chức hội thảo khoa học quốc tế về thơ điền viên – sơn thủy và văn học ẩn dật: Tạo diễn đàn trao đổi học thuật, kết nối các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước, dự kiến tổ chức hàng năm, do các trường đại học và viện nghiên cứu phối hợp thực hiện.

4. Ứng dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy và phổ biến văn học trung đại: Đề xuất cập nhật nội dung giảng dạy tại các khoa văn học, đồng thời biên soạn tài liệu tham khảo mới, giúp sinh viên và độc giả hiểu sâu sắc hơn về thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy, thực hiện trong 1-2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên và sinh viên ngành Văn học Việt Nam: Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và phân tích chi tiết về thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy chuyên sâu về văn học trung đại.

2. Nhà nghiên cứu văn hóa và triết học phương Đông: Các phân tích về ảnh hưởng của Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo đến cảm quan thẩm mỹ trong thơ giúp mở rộng hiểu biết về mối quan hệ giữa triết học và văn học.

3. Biên tập viên và nhà xuất bản sách văn học: Tài liệu này là nguồn tham khảo quý giá để biên soạn các tuyển tập thơ, sách giáo khoa và tài liệu nghiên cứu về thơ trung đại Việt Nam.

4. Người yêu thích và nghiên cứu thơ ca truyền thống: Luận văn giúp độc giả hiểu sâu sắc hơn về giá trị thẩm mỹ và triết lý trong thơ điền viên – sơn thủy, từ đó nâng cao trải nghiệm thưởng thức và cảm nhận văn học.

Câu hỏi thường gặp

1. Thơ điền viên và thơ sơn thủy khác nhau như thế nào?
   Thơ điền viên tập trung vào cảnh sắc thôn dã, nhân vi như ruộng vườn, nhà cửa nhỏ bé, mang sắc thái an nhiên, nhàn hạ. Thơ sơn thủy hướng đến không gian thiên nhiên rộng lớn, núi non sông nước, thể hiện tâm trạng phiêu dạt, ngao du. Ví dụ, thơ Nguyễn Trãi thường thể hiện nét điền viên, còn thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm có nhiều bài sơn thủy.

2. Ảnh hưởng của triết học Nho giáo trong thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy là gì?
   Nho giáo đề cao nguyên tắc hành/tàng (xuất/xử), tạo nên minh triết ứng xử linh hoạt cho thi nhân, thể hiện qua việc lựa chọn ẩn dật hoặc hành đạo. Thơ phản ánh quan điểm về đạo đức, nhân sinh và sự lựa chọn ứng xử phù hợp với thời thế.

3. Tại sao thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy được coi là văn chương ẩn dật?
   Bởi các tác giả sử dụng thơ để thể hiện tâm thế ẩn dật, tìm về với thiên nhiên như chốn bình yên, nơi xoa dịu vết thương lòng và thể nghiệm tự do tinh thần, tránh xa những ràng buộc của xã hội và chính trị.

4. Có thể phân biệt thơ điền viên và thơ sơn thủy trong cùng một bài thơ không?
   Có thể, nhiều bài thơ hoặc tác giả thể hiện sự giao thoa giữa hai tiểu loại này, hòa quyện các yếu tố nhân vi và thiên nhiên nguyên thủy, tạo nên sự đa dạng và phong phú trong cảm quan thẩm mỹ.

5. Luận văn có đề xuất gì cho nghiên cứu tiếp theo?
   Luận văn khuyến nghị nghiên cứu chuyên sâu hơn về từng tiểu loại thơ, phát triển cơ sở dữ liệu số hóa, tổ chức hội thảo khoa học quốc tế và ứng dụng kết quả nghiên cứu vào giảng dạy, nhằm nâng cao chất lượng và phạm vi nghiên cứu về thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ sự phân biệt và giao thoa giữa thơ điền viên và thơ sơn thủy dựa trên tiêu chí khách thể thẩm mỹ và tâm thức sáng tạo.
• Phân tích sâu sắc ảnh hưởng của Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo đến cảm quan thẩm mỹ và tư tưởng của thi nhân trong thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy.
• Khẳng định vai trò của loại hình tác giả nhà Nho ẩn dật như Nguyễn Trãi và Nguyễn Bỉnh Khiêm trong việc phát triển khuynh hướng thơ này.
• Đề xuất các giải pháp nghiên cứu và ứng dụng nhằm thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực nghiên cứu thơ trung đại Việt Nam.
• Kế hoạch tiếp theo là triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa và tổ chức hội thảo khoa học để mở rộng kết nối học thuật, mời gọi các nhà nghiên cứu cùng tham gia.

Hành trình khám phá thơ khuynh hướng điền viên – sơn thủy không chỉ giúp làm sáng tỏ giá trị văn học mà còn góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa truyền thống Việt Nam. Độc giả và nhà nghiên cứu được mời gọi tiếp tục đồng hành, khai mở những chiều sâu mới trong lĩnh vực này.