I. Khái quát về luận văn và bối cảnh
Luận văn "Tiếp cận thế giới nhân vật Vũ Trọng Phụng từ góc nhìn phân tâm học" của Nguyễn Thị Thương, dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Văn Phượng, được hoàn thành năm 2014 tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Luận văn tập trung phân tích các nhân vật trong 5 tiểu thuyết tiêu biểu của Vũ Trọng Phụng là: "Giông tố", "Vỡ đê", "Số đỏ", "Làm đĩ", và "Trúng số độc đắc", đồng thời mở rộng khảo sát sang một số tác phẩm khác của ông và các nhà văn cùng thời. Nghiên cứu này ra đời trong bối cảnh Vũ Trọng Phụng đã được nhìn nhận lại với tinh thần đổi mới, sau một thời gian dài bị phê phán. Nhiều công trình nghiên cứu về ông đã được xuất bản, tuy nhiên, việc tiếp cận tác phẩm của ông dưới góc độ phân tâm học vẫn còn hạn chế và chưa được thực hiện một cách hệ thống. Luận văn này hy vọng sẽ bổ sung vào khoảng trống đó, khám phá những giá trị mới mẻ trong quan niệm về con người của Vũ Trọng Phụng, làm rõ nét độc đáo trong cá tính và phong cách nghệ thuật của ông, đồng thời góp phần thanh toán những “nghi án” văn học mà ông từng phải chịu đựng.
II. Phân tâm học và ảnh hưởng đến Vũ Trọng Phụng
Chương 1 của luận văn đặt nền móng cho việc phân tích bằng cách giới thiệu khái quát về phân tâm học, đặc biệt nhấn mạnh vào lý thuyết về vô thức của Sigmund Freud. Luận văn khẳng định sự thay đổi quan niệm về con người do phân tâm học mang lại, từ chỗ chỉ chú trọng vào ý thức sang việc khám phá những tầng sâu vô thức. Tác giả luận văn cũng tóm lược bối cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX, nơi những tư tưởng mới du nhập đã tác động đến văn học, tạo điều kiện cho sự xuất hiện của các sáng tác khai thác thế giới nội tâm nhân vật. Luận văn đặt giả thuyết rằng Vũ Trọng Phụng đã chịu ảnh hưởng của phân tâm học, thể hiện qua việc miêu tả tâm lý nhân vật một cách sắc sảo, đào sâu vào những dục vọng, ẩn ức, chấn thương tâm lý. Ví dụ, việc Vũ Ngọc Phan nhận xét về đoạn miêu tả tâm lý Thị Mịch trong "Giông tố" cho thấy sự ảnh hưởng của Freud đến ngòi bút Vũ Trọng Phụng.
III. Phân tích thế giới nhân vật Vũ Trọng Phụng
Chương 2 là trọng tâm của luận văn, đi sâu phân tích thế giới nhân vật Vũ Trọng Phụng dưới góc nhìn phân tâm học. Luận văn chỉ ra những dấu ấn của phân tâm học qua việc Vũ Trọng Phụng miêu tả con người với đầy đủ những dục vọng, sự phù phiếm, ham muốn tiền bạc, danh vọng và tình dục. Bên cạnh đó, luận văn cũng phân tích các biểu hiện của ẩn ức, chấn thương tâm lý, và đặc biệt là sự thể hiện của vô thức trong các nhân vật. "Con người vô thức qua giấc mơ", "con người vô thức qua phản xạ ngẫu nhiên" là những luận điểm được luận văn phân tích chi tiết, dựa trên các trích dẫn từ tác phẩm. Việc miêu tả tâm lý nhân vật của Vũ Trọng Phụng không chỉ dừng lại ở bề nổi mà còn đi sâu vào những tầng lớp ý thức phức tạp, những góc khuất trong tâm hồn con người. Điều này thể hiện rõ nét qua việc xây dựng các nhân vật như Xuân tóc đỏ, bà Phó Đoan, Nghị Hách…
IV. Phân tâm học và nghệ thuật tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng
Chương 3 của luận văn phân tích mối liên hệ giữa phân tâm học và nghệ thuật tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng. Luận văn cho rằng phân tâm học đã góp phần làm mới nghệ thuật xây dựng nhân vật, mở rộng trường nhìn, điểm nhìn, đổi mới ngôn ngữ và giọng điệu trong tác phẩm của ông. Ngôn ngữ của Vũ Trọng Phụng được phân tích ở nhiều phương diện: ngôn ngữ khoa học, ngôn ngữ cực thực, ngôn ngữ trào phúng, châm biếm, giễu nhại. Giọng điệu đa dạng, độc đáo, hài hước, hóm hỉnh, châm biếm, đả kích sâu cay cũng được xem là một đặc trưng trong phong cách của Vũ Trọng Phụng. Luận văn khẳng định giá trị của việc tiếp cận Vũ Trọng Phụng từ góc nhìn phân tâm học, giúp người đọc có cái nhìn sâu sắc hơn về con người và xã hội đương thời, đồng thời hiểu rõ hơn về tài năng và phong cách nghệ thuật độc đáo của nhà văn.
