Tổng quan nghiên cứu

Phát triển việc làm cho lao động nông thôn là một trong những vấn đề cấp bách và có tính toàn cầu, đặc biệt tại các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Theo báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng năm 2020, tốc độ tăng lực lượng lao động nông thôn khoảng 2,5% mỗi năm, trong khi đó, khu vực nông nghiệp chỉ tạo thêm được 1,2% việc làm mới hàng năm, dẫn đến sự mất cân đối nghiêm trọng giữa cung và cầu lao động. Tại thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh, lao động nông thôn chiếm tới 54,8% lực lượng lao động xã hội nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về cơ cấu và trình độ tay nghề, ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng phát triển việc làm cho lao động nông thôn tại thị xã Đông Triều giai đoạn 2018-2020, nhằm đề xuất các giải pháp phát triển bền vững đến năm 2025. Mục tiêu cụ thể là đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, thuận lợi và khó khăn trong công tác tạo việc làm, từ đó đề xuất các chính sách nâng cao chất lượng lao động, thu hút đầu tư, phát triển ngành nghề mới và ứng dụng khoa học công nghệ trong nông nghiệp.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ địa bàn thị xã Đông Triều với diện tích 39.658 ha, tập trung vào lao động nông thôn trong các ngành nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần giải quyết vấn đề thất nghiệp, thiếu việc làm mà còn nâng cao đời sống người dân, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương theo hướng bền vững, đồng thời giữ vững an ninh chính trị và trật tự xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết phát triển việc làm bền vững và lý thuyết phát triển kinh tế địa phương (LED). Lý thuyết việc làm bền vững nhấn mạnh việc tạo ra việc làm có năng suất, chất lượng, đảm bảo quyền lợi và an toàn cho người lao động. Lý thuyết phát triển kinh tế địa phương tập trung vào việc khai thác nguồn lực nội tại, phát huy tiềm năng địa phương để tạo việc làm và phát triển kinh tế.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Lao động nông thôn: Người trong độ tuổi lao động tham gia vào các hoạt động sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ tại khu vực nông thôn.
  • Việc làm bền vững: Việc làm có năng suất, chất lượng, đảm bảo quyền lợi, an toàn và nhân phẩm cho người lao động.
  • Phát triển việc làm: Quá trình tạo ra các cơ hội việc làm phù hợp với nhu cầu và năng lực của người lao động, góp phần nâng cao thu nhập và đời sống.
  • Chuyển dịch cơ cấu lao động: Sự thay đổi tỷ trọng lao động giữa các ngành nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ nhằm tăng hiệu quả sử dụng lao động.
  • Ứng dụng khoa học công nghệ: Việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất nhằm nâng cao năng suất và chất lượng lao động.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp định lượng, dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ các cơ quan chức năng của thị xã Đông Triều giai đoạn 2018-2020, các báo cáo điều tra lao động việc làm, tài liệu pháp luật và các nghiên cứu liên quan.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm hơn 1.000 lao động nông thôn được khảo sát trực tiếp và gián tiếp qua các báo cáo. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm ngành nghề và vùng địa lý trong thị xã.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích SWOT để đánh giá thuận lợi, khó khăn, cơ hội và thách thức trong phát triển việc làm. Ngoài ra, phương pháp chuyên gia được áp dụng để thu thập ý kiến đánh giá và đề xuất giải pháp từ các cán bộ quản lý và chuyên gia kinh tế.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2020, với các giai đoạn thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp cụ thể cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ lao động nông thôn có việc làm ổn định chiếm khoảng 70%, trong đó lao động có trình độ đào tạo nghề chiếm 35%, còn lại chủ yếu lao động tự học hoặc theo truyền thống. Tỷ lệ thiếu việc làm trung bình khoảng 15%, cao hơn mức trung bình toàn tỉnh.

  2. Cơ cấu lao động chuyển dịch chậm, lao động nông nghiệp chiếm 54,8%, công nghiệp 25%, dịch vụ 20,2%. So với giai đoạn trước, tỷ trọng lao động nông nghiệp giảm 3%, nhưng vẫn chiếm đa số, cho thấy chuyển dịch cơ cấu lao động chưa thực sự hiệu quả.

  3. Đào tạo nghề cho lao động nông thôn tăng trưởng đều đặn, với hơn 5.000 lao động được đào tạo nghề trong giai đoạn 2018-2020, chiếm 18% tổng lao động nông thôn. Tuy nhiên, chất lượng đào tạo và sự phù hợp với nhu cầu thị trường còn hạn chế.

  4. Xuất khẩu lao động là một kênh quan trọng tạo việc làm, với hơn 1.200 lao động nông thôn tham gia xuất khẩu lao động trong giai đoạn nghiên cứu, chiếm 4,3% tổng lao động nông thôn. Tuy nhiên, việc này còn phụ thuộc nhiều vào chính sách và thị trường quốc tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của tình trạng thiếu việc làm và chuyển dịch cơ cấu lao động chậm là do trình độ lao động thấp, thiếu kỹ năng nghề phù hợp với yêu cầu công nghiệp hóa, đô thị hóa. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng và nguồn vốn đầu tư cho phát triển ngành nghề mới còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng thu hút lao động vào các lĩnh vực phi nông nghiệp.

So sánh với các địa phương như Bắc Ninh và Vĩnh Phúc, thị xã Đông Triều còn thiếu các chính sách đào tạo nghề chuyên sâu và chưa có trung tâm dạy nghề cấp huyện, dẫn đến chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế. Các địa phương này đã đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở vật chất đào tạo và có chính sách hỗ trợ vay vốn, tạo điều kiện thuận lợi cho lao động nông thôn phát triển việc làm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu lao động theo ngành nghề, bảng số liệu về tỷ lệ lao động được đào tạo nghề và biểu đồ tăng trưởng xuất khẩu lao động để minh họa rõ nét các xu hướng và kết quả nghiên cứu.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển việc làm bền vững, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng lao động, đa dạng hóa ngành nghề và tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất nông nghiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn: Tổ chức các khóa đào tạo nghề chuyên sâu, phù hợp với nhu cầu thị trường lao động địa phương và khu vực. Thời gian thực hiện từ 2021 đến 2025, do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với các trường nghề địa phương đảm nhiệm.

  2. Thu hút đầu tư phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ tại địa phương: Xây dựng chính sách ưu đãi thu hút doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực có tiềm năng tạo việc làm cao như chế biến nông sản, dịch vụ logistics. Thời gian triển khai trong giai đoạn 2021-2025, do UBND thị xã Đông Triều chủ trì.

  3. Đẩy mạnh xuất khẩu lao động có chọn lọc: Tăng cường đào tạo kỹ năng, ngoại ngữ và kiến thức cần thiết cho lao động trước khi xuất khẩu, đồng thời mở rộng thị trường lao động quốc tế. Thực hiện liên tục từ 2021, phối hợp với các công ty xuất khẩu lao động và cơ quan quản lý nhà nước.

  4. Phát triển ngành nghề mới và phân công lao động hợp lý: Khuyến khích phát triển các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, làng nghề truyền thống và dịch vụ nông thôn nhằm giảm tính thời vụ và tạo việc làm ổn định. Thời gian thực hiện từ 2021-2025, do các phòng ban chuyên môn và chính quyền địa phương phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ trong nông nghiệp: Hỗ trợ chuyển giao công nghệ, cơ giới hóa và áp dụng kỹ thuật mới nhằm nâng cao năng suất lao động và giá trị sản phẩm. Thời gian triển khai từ 2021, do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý địa phương: Giúp hoạch định chính sách phát triển việc làm, đào tạo nghề và thu hút đầu tư phù hợp với điều kiện thực tế của thị xã Đông Triều.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển việc làm bền vững, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ: Hiểu rõ tiềm năng lao động và các chính sách hỗ trợ để phát triển sản xuất kinh doanh, tạo việc làm cho lao động địa phương.

  4. Các tổ chức đào tạo nghề và trung tâm giới thiệu việc làm: Nắm bắt nhu cầu đào tạo và thị trường lao động để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp, nâng cao hiệu quả đào tạo và giới thiệu việc làm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển việc làm cho lao động nông thôn lại quan trọng?
    Việc làm ổn định giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống, giảm nghèo và giữ vững an ninh xã hội. Lao động nông thôn chiếm tỷ lệ lớn trong lực lượng lao động nên phát triển việc làm tại đây có tác động lan tỏa lớn đến kinh tế địa phương.

  2. Những khó khăn chính trong phát triển việc làm tại Đông Triều là gì?
    Chủ yếu là trình độ lao động thấp, thiếu kỹ năng nghề, cơ sở hạ tầng hạn chế, vốn đầu tư chưa đủ và chuyển dịch cơ cấu lao động chậm, dẫn đến thiếu việc làm và thu nhập không ổn định.

  3. Giải pháp nào hiệu quả nhất để nâng cao chất lượng lao động?
    Đào tạo nghề chuyên sâu, phù hợp với nhu cầu thị trường, kết hợp với hỗ trợ vay vốn và tư vấn việc làm là giải pháp hiệu quả giúp nâng cao kỹ năng và tạo việc làm bền vững.

  4. Xuất khẩu lao động có vai trò như thế nào trong phát triển việc làm?
    Xuất khẩu lao động giúp giảm áp lực việc làm trong nước, tăng thu nhập cho người lao động và gia đình, đồng thời tạo nguồn ngoại tệ cho địa phương. Tuy nhiên cần quản lý chặt chẽ để đảm bảo quyền lợi người lao động.

  5. Làm thế nào để ứng dụng khoa học công nghệ vào nông nghiệp hiệu quả?
    Cần có chính sách hỗ trợ chuyển giao công nghệ, đào tạo kỹ thuật cho người lao động, đầu tư cơ sở vật chất và khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ mới nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Kết luận

  • Lao động nông thôn tại thị xã Đông Triều chiếm tỷ lệ lớn nhưng còn nhiều hạn chế về trình độ và việc làm ổn định.
  • Cơ cấu lao động chuyển dịch chậm, tỷ lệ lao động được đào tạo nghề còn thấp so với nhu cầu phát triển kinh tế.
  • Xuất khẩu lao động và phát triển ngành nghề mới là những kênh quan trọng tạo việc làm cho lao động nông thôn.
  • Các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề, thu hút đầu tư, ứng dụng khoa học công nghệ và phát triển ngành nghề mới cần được triển khai đồng bộ.
  • Nghiên cứu đề xuất các chính sách phát triển việc làm bền vững giai đoạn 2021-2025, góp phần nâng cao đời sống và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Next steps: Triển khai các chương trình đào tạo nghề chuyên sâu, xây dựng chính sách thu hút đầu tư và phát triển ngành nghề mới, đồng thời tăng cường quản lý và hỗ trợ xuất khẩu lao động.

Call to action: Các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức đào tạo cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp phát triển việc làm bền vững, góp phần thúc đẩy sự phát triển toàn diện của thị xã Đông Triều.