Tổng quan nghiên cứu

Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (CNC) đang trở thành xu hướng tất yếu trong phát triển nông nghiệp hiện đại, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và bảo vệ môi trường. Tại Việt Nam, đặc biệt là huyện Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh, nông nghiệp vẫn giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế địa phương với lợi thế đất đai rộng lớn. Giai đoạn 2017-2022, huyện Bến Cầu đã triển khai nhiều mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, đa dạng hóa các loại hình trồng trọt và chăn nuôi hiện đại, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, việc phát triển nông nghiệp CNC vẫn còn nhiều hạn chế như lợi ích nông dân chưa cao, chính sách đất đai và hỗ trợ chưa thực sự khuyến khích đầu tư dài hạn, cũng như các chính sách hỗ trợ khoa học công nghệ và tổ chức sản xuất còn nhiều bất cập.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về phát triển nông nghiệp CNC, phân tích thực trạng phát triển tại huyện Bến Cầu trong giai đoạn 2017-2022, đồng thời đề xuất định hướng và giải pháp phát triển bền vững đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn huyện Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan chức năng và chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển nông nghiệp hiện đại tại địa phương, góp phần tăng thu nhập và cải thiện đời sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, bao gồm:

  • Lý thuyết về công nghệ cao (CNC): Được định nghĩa theo Luật Công nghệ cao 2008 là công nghệ có hàm lượng nghiên cứu và phát triển cao, tích hợp thành tựu khoa học hiện đại, tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng và thân thiện môi trường. Công nghệ cao trong nông nghiệp bao gồm công nghệ sinh học, tự động hóa, công nghệ vật liệu mới và kỹ thuật canh tác tiên tiến.

  • Mô hình quyết định áp dụng công nghệ mới: Theo mô hình TAM và các nghiên cứu của Hall & Khan (2012), quyết định áp dụng công nghệ mới là kết quả so sánh lợi ích và chi phí không chắc chắn, chịu ảnh hưởng bởi nhận thức, thu nhập phi nông nghiệp, tiếp cận tín dụng, trình độ học vấn và vốn xã hội.

  • Khái niệm phát triển nông nghiệp CNC: Là quá trình ứng dụng công nghệ tiên tiến vào các khâu sản xuất nhằm tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả kinh tế và phát triển bền vững. Tiêu chí đánh giá bao gồm tăng năng suất ít nhất 30%, hiệu quả kinh tế cao hơn 30% so với công nghệ truyền thống.

Các khái niệm chính bao gồm: công nghệ cao, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, phát triển nông nghiệp CNC, các yếu tố ảnh hưởng (điều kiện tự nhiên, chính sách, nguồn lực, thị trường), và các tiêu chí đánh giá phát triển.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng ba phương pháp chủ đạo:

  • Phương pháp thu thập thông tin, số liệu, tài liệu: Thu thập dữ liệu chính thức từ Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Tây Ninh, phòng Nông nghiệp huyện Bến Cầu, các báo cáo, tài liệu nghiên cứu liên quan giai đoạn 2017-2022. Dữ liệu bao gồm số liệu về diện tích, dự án, chính sách và kết quả phát triển nông nghiệp CNC.

  • Phương pháp chuyên gia: Phỏng vấn 10 chuyên gia có kinh nghiệm trên 10 năm trong lĩnh vực nông nghiệp và quản lý công nghệ cao tại địa phương nhằm thu thập ý kiến đánh giá thực trạng, khó khăn và đề xuất giải pháp phát triển.

  • Phương pháp thống kê mô tả: Xử lý, phân tích số liệu thu thập được bằng phần mềm Excel, trình bày qua bảng biểu, biểu đồ để minh họa thực trạng phát triển nông nghiệp CNC tại huyện Bến Cầu.

Cỡ mẫu khảo sát gồm các chuyên gia và số liệu thống kê từ các cơ quan chức năng. Phương pháp chọn mẫu chuyên gia dựa trên tiêu chí kinh nghiệm và vị trí công tác. Timeline nghiên cứu từ năm 2017 đến 2022, với định hướng phát triển đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đa dạng hóa mô hình sản xuất ứng dụng công nghệ cao: Giai đoạn 2017-2022, huyện Bến Cầu đã triển khai nhiều mô hình trồng trọt và chăn nuôi ứng dụng công nghệ cao, giúp tăng năng suất và chất lượng sản phẩm. Ví dụ, diện tích mô hình lúa ứng dụng công nghệ cao đạt khoảng 1.300 ha, mô hình rau công nghệ cao khoảng 2 ha, mô hình thanh long công nghệ cao mở rộng đến 665 ha.

  2. Chính sách hỗ trợ tích cực nhưng còn hạn chế: Các chính sách hỗ trợ về vốn, đất đai và đào tạo nguồn nhân lực đã có nhiều cải thiện, giúp người nông dân yên tâm chuyển đổi sản xuất. Tuy nhiên, tỷ lệ người dân được hưởng lợi từ chính sách còn thấp, chính sách đất đai chưa khuyến khích đầu tư dài hạn, và các chính sách hỗ trợ khoa học công nghệ còn mờ nhạt.

  3. Nguồn lực và hạ tầng chưa đồng bộ: Việc tích tụ đất đai còn manh mún, quy mô sản xuất nhỏ lẻ làm hạn chế khả năng ứng dụng công nghệ cao hiệu quả. Hạ tầng kỹ thuật, hệ thống thủy lợi, giao thông và logistic chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển nông nghiệp CNC.

  4. Nguồn nhân lực và trình độ kỹ thuật còn hạn chế: Lao động có trình độ quản lý và kỹ thuật cao chưa đáp ứng nhu cầu phát triển, ảnh hưởng đến khả năng tiếp nhận và vận hành công nghệ mới. Việc đào tạo và chuyển giao công nghệ chưa được thực hiện đồng bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố: nguồn vốn đầu tư ban đầu lớn, chính sách chưa đồng bộ và chưa thực sự tạo động lực mạnh mẽ cho người dân và doanh nghiệp; quy mô sản xuất nhỏ lẻ làm giảm hiệu quả ứng dụng công nghệ; trình độ nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu kỹ thuật cao. So sánh với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, như kinh nghiệm Israel và Trung Quốc, cho thấy sự phối hợp chặt chẽ giữa chính sách, khoa học công nghệ và doanh nghiệp là yếu tố then chốt để phát triển nông nghiệp CNC thành công. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột về diện tích mô hình ứng dụng công nghệ cao qua các năm và bảng thống kê tỷ lệ người dân hưởng lợi từ chính sách sẽ giúp minh họa rõ nét hơn thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp CNC: Cần xây dựng chính sách đất đai khuyến khích tích tụ, tập trung ruộng đất, hỗ trợ vay vốn ưu đãi với lãi suất thấp, đồng thời tăng cường chính sách đào tạo, chuyển giao công nghệ cho nông dân và doanh nghiệp. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

  2. Tăng cường tổ chức sản xuất và phát triển thị trường: Xây dựng các chuỗi liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ, phát triển hợp tác xã, tổ hợp tác để nâng cao quy mô và sức cạnh tranh sản phẩm. Thời gian: 2023-2027. Chủ thể: Huyện Bến Cầu, các hợp tác xã, doanh nghiệp.

  3. Thu hút đầu tư và hỗ trợ tín dụng: Tạo môi trường thuận lợi thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp CNC, đồng thời cải tiến hệ thống tín dụng nhỏ, thiết kế các gói vay phù hợp với từng nhóm đối tượng, đặc biệt là hộ nông dân quy mô nhỏ. Thời gian: 2023-2026. Chủ thể: Ngân hàng Nhà nước, các tổ chức tín dụng, chính quyền địa phương.

  4. Đẩy mạnh hợp tác và chuyển giao công nghệ: Tăng cường hợp tác giữa các viện nghiên cứu, trường đại học với doanh nghiệp và nông dân để chuyển giao công nghệ mới, ứng dụng IoT, AI trong sản xuất. Thời gian: 2023-2030. Chủ thể: Các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp.

  5. Quy hoạch vùng sản xuất và chính sách đất đai: Rà soát, quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp CNC phù hợp với điều kiện tự nhiên, tập trung phát triển các vùng chuyên canh công nghệ cao. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường.

  6. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ thuật, quản lý cho nông dân, cán bộ quản lý và lao động trong lĩnh vực nông nghiệp CNC. Thời gian: 2023-2028. Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách phát triển nông nghiệp công nghệ cao, giúp xây dựng các chương trình, kế hoạch phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp: Thông tin về thực trạng, tiềm năng và các giải pháp phát triển nông nghiệp CNC tại Bến Cầu giúp doanh nghiệp đánh giá cơ hội đầu tư, phát triển sản xuất và mở rộng thị trường.

  3. Nông dân và hợp tác xã nông nghiệp: Luận văn cung cấp kiến thức về công nghệ cao, các mô hình sản xuất hiệu quả, cũng như các chính sách hỗ trợ, giúp nông dân nâng cao năng lực sản xuất và tiếp cận công nghệ mới.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, nông nghiệp: Đây là tài liệu tham khảo quý giá về lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại địa phương, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nông nghiệp công nghệ cao là gì?
    Nông nghiệp công nghệ cao là việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến như công nghệ sinh học, tự động hóa, công nghệ thông tin vào sản xuất nông nghiệp nhằm tăng năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế, đồng thời bảo vệ môi trường.

  2. Tại sao huyện Bến Cầu chọn phát triển nông nghiệp công nghệ cao?
    Bến Cầu có lợi thế đất đai rộng lớn, vị trí địa lý thuận lợi và nhu cầu nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Phát triển nông nghiệp CNC giúp tăng năng suất, đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao thu nhập cho người dân.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển nông nghiệp CNC tại Bến Cầu là gì?
    Khó khăn gồm nguồn vốn đầu tư lớn, quy mô sản xuất nhỏ lẻ, chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ, trình độ nhân lực hạn chế và hạ tầng kỹ thuật chưa đáp ứng yêu cầu.

  4. Các giải pháp chính để phát triển nông nghiệp CNC tại Bến Cầu?
    Bao gồm hoàn thiện chính sách hỗ trợ, tổ chức sản xuất theo chuỗi liên kết, thu hút đầu tư và tín dụng, đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, quy hoạch vùng sản xuất và phát triển nguồn nhân lực.

  5. Làm thế nào để nông dân tiếp cận và áp dụng công nghệ cao hiệu quả?
    Cần tăng cường đào tạo, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, xây dựng mô hình sản xuất quy mô lớn và phát triển hợp tác xã để chia sẻ kinh nghiệm và giảm chi phí.

Kết luận

  • Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại huyện Bến Cầu đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong giai đoạn 2017-2022, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
  • Các chính sách hỗ trợ đã có nhiều cải thiện nhưng vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục để phát triển bền vững.
  • Nguồn lực, hạ tầng và nguồn nhân lực là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến sự phát triển của nông nghiệp CNC tại địa phương.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp toàn diện về chính sách, tổ chức sản xuất, đầu tư, chuyển giao công nghệ và phát triển nguồn nhân lực nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp CNC đến năm 2030.
  • Các nhà quản lý, doanh nghiệp, nông dân và nhà nghiên cứu nên tham khảo để áp dụng và phát triển nông nghiệp công nghệ cao hiệu quả hơn trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và doanh nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo phát triển nông nghiệp công nghệ cao bền vững tại huyện Bến Cầu.