I. Tổng Quan Về Phát Triển Nguồn Nhân Lực Nông Nghiệp Bền Vững
Phát triển nông nghiệp bền vững là mục tiêu quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát triển nông nghiệp ở khu vực Đồng bằng Bắc Bộ. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy vẫn còn nhiều bất cập, đòi hỏi phải có giải pháp đồng bộ, đặc biệt là phát triển nguồn nhân lực nông nghiệp đáp ứng yêu cầu mới. Phát triển nhanh và bền vững là cơ sở để phát triển nhanh, phát triển nhanh để tạo nguồn lực cho phát triển bền vững, phát triển nhanh và bền vững phải luôn gắn chặt với nhau. Nguồn nhân lực phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững khu vực Đồng bằng Bắc Bộ thời gian vừa qua đã có những cải thiện đáng kể cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu góp phần tích cực vào quá trình chuyển dịch cơ cấu, nâng cao năng suất, sức cạnh tranh của ngành nông nghiệp.
1.1. Vai trò của Nguồn Nhân Lực trong Nông Nghiệp Bền Vững
Nguồn nhân lực đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh của nông sản. Đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực nông nghiệp là yếu tố quyết định để ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, thích ứng với biến đổi khí hậu và xây dựng chuỗi giá trị nông sản hiệu quả. Nguồn nhân lực phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững khu vực Đồng bằng Bắc Bộ thời gian vừa qua đã có những cải thiện đáng kể cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu góp phần tích cực vào quá trình chuyển dịch cơ cấu, nâng cao năng suất, sức cạnh tranh của ngành nông nghiệp.
1.2. Tầm Quan Trọng của Phát Triển Bền Vững trong Nông Nghiệp
Phát triển bền vững nông nghiệp không chỉ đảm bảo an ninh lương thực mà còn bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên và nâng cao đời sống của người dân nông thôn. Điều này đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy và phương pháp sản xuất, cũng như sự tham gia tích cực của cộng đồng và doanh nghiệp. Phát triển nông nghiệp bước đầu đã gắn với khai thác hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường, giải quyết các vấn đề xã hội và đảm bảo hài hòa phần nào lợi ích giữa các bên tham gia, Nhà nước đã thể hiện vai trò nhất định trong quá trình phát triển.
II. Thách Thức Phát Triển Nguồn Nhân Lực Nông Nghiệp Hiện Nay
Mặc dù đã có những tiến bộ, nguồn nhân lực nông nghiệp ở Đồng bằng Bắc Bộ vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Chất lượng lao động còn thấp, thiếu kỹ năng chuyên môn và khả năng thích ứng với công nghệ mới. Tình trạng di cư nông thôn và già hóa dân số cũng gây ảnh hưởng lớn đến lực lượng lao động trong nông nghiệp. Bên cạnh đó những năm qua nguồn nhân lực của khu vực còn bộc lộ nhiều hạn chế như: Số lượng lao động nông nghiệp trực tiếp tuy đông nhưng chất lượng thấp, số lao động chưa qua đào tạo và trình độ phổ thông là chủ yếu (năm 2019 với 4.300 lao động nhưng chỉ có 4,2% đã qua đào tạo [110, tr.8]); Đội ngũ các nhà khoa học, các chuyên gia và lao động kỹ thuật sử dụng máy móc thiết bị hiện đại trong sản xuất nông nghiệp còn ít.
2.1. Chất Lượng Lao Động Nông Nghiệp Còn Hạn Chế
Phần lớn lao động nông nghiệp chưa qua đào tạo bài bản, thiếu kiến thức về kỹ thuật canh tác tiên tiến, quản lý sản xuất và tiếp thị sản phẩm. Điều này làm giảm năng suất và hiệu quả sản xuất, đồng thời hạn chế khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam. Số lượng lao động nông nghiệp trực tiếp tuy đông nhưng chất lượng thấp, số lao động chưa qua đào tạo và trình độ phổ thông là chủ yếu (năm 2019 với 4.300 lao động nhưng chỉ có 4,2% đã qua đào tạo [110, tr.8]).
2.2. Tình Trạng Di Cư Nông Thôn và Già Hóa Dân Số
Lực lượng lao động trẻ có xu hướng di cư đến các thành phố lớn để tìm kiếm cơ hội việc làm tốt hơn, dẫn đến tình trạng thiếu hụt lao động trong nông nghiệp. Đồng thời, dân số ở khu vực nông thôn ngày càng già hóa, gây khó khăn cho việc duy trì và phát triển sản xuất. Đó là nghịch lý mà khu vực Đồng bằng Bắc Bộ đang phải đối mặt khi hướng đến phát triển một nền nông nghiệp nhanh và bền vững trong những năm tiếp theo.
III. Giải Pháp Đào Tạo Nguồn Nhân Lực Nông Nghiệp Hiệu Quả
Để giải quyết các thách thức trên, cần có giải pháp đồng bộ và hiệu quả trong việc đào tạo nguồn nhân lực nông nghiệp. Chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng thực hành và khả năng ứng dụng công nghệ cho người lao động. Đồng thời, tạo môi trường làm việc hấp dẫn và thu hút lao động trẻ tham gia vào nông nghiệp. Đẩy mạnh chuyển đổi mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống sang mô hình nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp thông minh nhằm nâng cao giá trị ngành nông nghiệp hướng đến phát triển nông nghiệp bền vững là yêu cầu tất yếu đối với vùng Đồng bằng Bắc Bộ.
3.1. Nâng Cao Trình Độ Chuyên Môn và Kỹ Năng Thực Hành
Tăng cường các chương trình giáo dục nghề nghiệp nông nghiệp, chú trọng đào tạo kỹ năng thực hành và ứng dụng công nghệ vào sản xuất. Xây dựng các mô hình đào tạo gắn kết giữa nhà trường, doanh nghiệp và người nông dân để đảm bảo tính thực tiễn và hiệu quả. Trong bối cảnh mới, đẩy mạnh chuyển đổi mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống sang mô hình nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp thông minh nhằm nâng cao giá trị ngành nông nghiệp hướng đến phát triển nông nghiệp bền vững là yêu cầu tất yếu đối với vùng Đồng bằng Bắc Bộ.
3.2. Tạo Môi Trường Làm Việc Hấp Dẫn và Thu Hút Lao Động Trẻ
Cải thiện điều kiện làm việc, nâng cao thu nhập và tạo cơ hội phát triển cho người lao động trong nông nghiệp. Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, tạo ra nhiều việc làm mới và thu hút lao động trẻ có trình độ chuyên môn cao. Bên cạnh đó, sự phát triển và ứng dụng của khoa học công nghệ vào quá trình sản xuất nông nghiệp cũng như quá trình hội nhập kinh tế quốc tế tạo cơ hội mở rộng thị trường nhưng cũng tạo ra sức ép cạnh tranh đối với sản phẩm nông sản của vùng.
IV. Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Nguồn Nhân Lực Nông Nghiệp
Để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực nông nghiệp, cần có sự hỗ trợ từ chính sách của Nhà nước. Xây dựng các chương trình hỗ trợ đào tạo, nâng cao trình độ cho người lao động. Tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp và tham gia vào quá trình đào tạo nguồn nhân lực. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế nêu trên, trong đó có nguyên nhân từ nguồn nhân lực chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển nông nghiệp bền vững.
4.1. Chương Trình Hỗ Trợ Đào Tạo và Nâng Cao Trình Độ
Nhà nước cần có các chương trình hỗ trợ tài chính cho người lao động tham gia các khóa đào tạo nghề, nâng cao trình độ chuyên môn. Đồng thời, khuyến khích các doanh nghiệp tổ chức các khóa đào tạo tại chỗ cho người lao động. Bên cạnh đó, sự biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh và áp lực cạnh tranh của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa cũng đòi hỏi lao động nông nghiệp cần phải được nâng cao trình độ chuyên môn kỹ thuật, kỹ năng nghề nghiệp để đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành.
4.2. Tạo Điều Kiện Thuận Lợi Cho Doanh Nghiệp Đầu Tư vào Nông Nghiệp
Giảm thiểu các thủ tục hành chính, tạo môi trường đầu tư thông thoáng và hấp dẫn cho các doanh nghiệp. Hỗ trợ các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và thị trường để phát triển sản xuất và kinh doanh nông sản. Vai trò quản lý của Nhà nước còn nhiều bất cập,… Đó là nghịch lý mà khu vực Đồng bằng Bắc Bộ đang phải đối mặt khi hướng đến phát triển một nền nông nghiệp nhanh và bền vững trong những năm tiếp theo.
V. Ứng Dụng Công Nghệ Cao Nâng Cao Năng Lực Nông Nghiệp
Việc ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất. Cần khuyến khích người nông dân và doanh nghiệp áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến như: tưới tiêu tự động, cảm biến, máy móc thông minh và phần mềm quản lý. Trong bối cảnh mới, đẩy mạnh chuyển đổi mô hình sản xuất nông nghiệp truyền thống sang mô hình nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp thông minh nhằm nâng cao giá trị ngành nông nghiệp hướng đến phát triển nông nghiệp bền vững là yêu cầu tất yếu đối với vùng Đồng bằng Bắc Bộ.
5.1. Khuyến Khích Áp Dụng Các Giải Pháp Công Nghệ Tiên Tiến
Tạo điều kiện cho người nông dân và doanh nghiệp tiếp cận các nguồn thông tin về công nghệ mới. Tổ chức các hội thảo, triển lãm và các chương trình trình diễn công nghệ để giới thiệu các giải pháp tiên tiến. Bên cạnh đó, sự phát triển và ứng dụng của khoa học công nghệ vào quá trình sản xuất nông nghiệp cũng như quá trình hội nhập kinh tế quốc tế tạo cơ hội mở rộng thị trường nhưng cũng tạo ra sức ép cạnh tranh đối với sản phẩm nông sản của vùng.
5.2. Hỗ Trợ Đầu Tư vào Nghiên Cứu và Phát Triển Công Nghệ Nông Nghiệp
Tăng cường đầu tư vào các viện nghiên cứu và trung tâm công nghệ nông nghiệp. Khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào quá trình nghiên cứu và phát triển công nghệ mới. Ngoài ra, sự biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh và áp lực cạnh tranh của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa cũng đòi hỏi lao động nông nghiệp cần phải được nâng cao trình độ chuyên môn kỹ thuật, kỹ năng nghề nghiệp để đáp ứng yêu cầu phát triển của ngành.
VI. Hợp Tác Xã Nông Nghiệp Mô Hình Phát Triển Bền Vững
Hợp tác xã nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc liên kết người nông dân, nâng cao sức mạnh tập thể và tạo điều kiện cho phát triển nông nghiệp bền vững. Cần khuyến khích phát triển các hợp tác xã kiểu mới, hoạt động hiệu quả và mang lại lợi ích thiết thực cho các thành viên. Do đó, việc nghiên cứu một cách có hệ thống cả lý luận cũng như kinh nghiệm thực tiễn về nguồn nhân lực phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững, chỉ ra những tồn tại và những nguyên nhân của tồn tại để từ đó có những giải pháp phù hợp phát triển nguồn nhân lực phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững khu vực Đồng bằng Bắc Bộ là chủ đề có ý nghĩa cấp thiết.
6.1. Khuyến Khích Phát Triển Hợp Tác Xã Kiểu Mới
Hỗ trợ các hợp tác xã tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và thị trường. Nâng cao năng lực quản lý và điều hành cho các cán bộ hợp tác xã. Với ý nghĩa trên, tác giả chọn đề tài "Nguồn nhân lực phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững khu vực Đồng bằng Bắc Bộ" làm đề tài luận án tiến sĩ chuyên ngành kinh tế chính trị của mình.
6.2. Nâng Cao Vai Trò của Hợp Tác Xã trong Chuỗi Giá Trị Nông Sản
Hợp tác xã cần tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị nông sản, từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ. Xây dựng các thương hiệu nông sản uy tín và chất lượng, đáp ứng yêu cầu của thị trường. Trong đó luận án tập trung nghiên cứu quá trình phát triển về số lượng, chất lượng và các năng lực khác của nguồn nhân lực là nông dân và lao động trong HTX, trang trại, doanh nghiệp phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững, lợi ích giữa các bên tham gia, vai trò của Nhà nước đối với phát triển, quản lý và sử dụng nguồn nhân lực trong bối cảnh cơ cấu lại ngành nông nghiệp, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, biến đổi khí hậu, xu hướng chuyển dịch lao động, sự già hóa dân số và quá trình di cư đang diễn ra mạnh mẽ.
