Luận Văn Thạc Sĩ: Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Qua Bài Tập Hóa Học Chương Kim Loại Kiềm và Kiềm Thổ

• Tác giả: Trần Thị Hải Yến
• Người hướng dẫn: Ts. Nguyễn Đức Dũng
• Trường học: Trường Đại Học Giáo Dục - Đại Học Quốc Gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Sư Phạm Hóa Học
• Đề tài: Sử Dụng Bài Tập Hóa Học Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Cho Học Sinh Thông Qua Dạy Học Chương Kim Loại Kiềm, Kim Loại Kiềm Thổ, Nhôm – Hóa Học 12
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lí do chọn đề tài
• 0.2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
• 0.3. Mục đích nghiên cứu
• 0.4. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
• 0.6. Phạm vi nghiên cứu
• 0.7. Giả thuyết khoa học
• 0.8. Phương pháp nghiên cứu
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH THÔNG QUA BÀI TẬP HÓA HỌC
• 1.1. Năng lực và quan điểm dạy học định hướng phát triển năng lực
• 1.2. Quan điểm dạy học theo định hướng phát triển năng lực
• 1.3. Khái niệm và cấu trúc năng lực. Các năng lực cần phát triển cho học sinh trung học
• 1.4. Các phương pháp đánh giá năng lực
• 1.5. Phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học Hoá học
• 1.5.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề
• 1.5.2. Cấu trúc và biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề
• 1.5.3. Biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề
• 1.5.4. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề
• 1.6. Bài tập hoá học
• 1.6.1. Khái niệm bài tập hóa học
• 1.6.2. Ý nghĩa, tác dụng của bài tập hoá học trong dạy học tích cực. Phân loại bài tập hoá học
• 1.6.3. Xu hướng phát triển bài tập hóa học
• 1.6.4. Bài tập định hướng năng lực
• 1.7. Thực trạng xây dựng và sử dụng bài tập hoá học trong việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học hoá học ở một số trường THPT ở Hà Nội
• 1.7.1. Mục đích và đối tượng điều tra
• 1.7.2. Phương pháp và tiến hành điều tra
• 1.7.3. Kết quả điều tra
• 1.8. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH THÔNG QUA HỆ THỐNG BÀI TẬP CHƯƠNG KIM LOẠI KIỀM, KIM LOẠI KIỀM THỔ, NHÔM – HÓA HỌC 12
• 2.1. Phân tích mục tiêu, nội dung và cấu trúc chương trình chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm” – Hoá học 12 ở trường THPT
• 2.2. Mục tiêu chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm” – Hoá học 12
• 2.3. Cấu trúc chương trình chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm” – Hoá học 12
• 2.4. Một số nội dung và phương pháp dạy học cần chú ý khi dạy học chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm” – Hoá học 12
• 2.5. Tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập định hướng năng lực giải quyết vấn đề chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm” – Hoá học 12
• 2.5.1. Nguyên tắc tuyển chọn và xây dựng hệ thống bài tập định hướng năng lực giải quyết vấn đề
• 2.5.2. Quy trình xây dựng hệ thống bài tập định hướng năng lực giải quyết vấn đề
• 2.5.3. Nguyên tắc sắp xếp hệ thống bài tập định hướng năng lực chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm” – Hóa học 12
• 2.6. Hệ thống bài tập hóa học chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm” - Hóa học 12 để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh THPT
• 2.6.1. Bài tập vận dụng
• 2.6.2. Bài tập tình huống có vấn đề
• 2.6.3. Bài tập gắn với bối cảnh, tình huống thực tiễn
• 2.7. Phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh thông qua việc sử dụng hệ thống bài tập định hướng năng lực chương “Kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ, nhôm” – Hóa học 12
• 2.7.1. Sử dụng bài tập khi nghiên cứu tài liệu mới
• 2.7.2. Sử dụng bài tập hóa học trong việc củng cố kiến thức và kĩ năng
• 2.7.3. Sử dụng bài tập khi luyện tập và ôn tập
• 2.7.4. Sử dụng bài tập trong tiết kiểm tra, đánh giá
• 2.7.5. Sử dụng bài tập trong tiết thực hành
• 2.7.6. Sử dụng bài tập thông qua tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp
• 2.8. Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh
• 2.8.1. Xác định các tiêu chí và mức độ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề
• 2.8.2. Bảng kiểm quan sát (dành cho GV)
• 2.8.3. Phiếu hỏi HS về mức độ phát triển năng lực giải quyết vấn đề
• 2.8.4. Đánh giá qua bài kiểm tra
• 2.9. Thiết kế một số kế hoạch bài dạy minh họa
• 2.9.1. Kế hoạch bài dạy: Tiết 51. Bài 27: Nhôm và hợp chất của nhôm (nhôm hiđroxit và nhôm sunfat)
• 2.9.2. Kế hoạch bài dạy: Tiết 48. Luyện tập: Tính chất của kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và một số hợp chất của chúng
• 2.10. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm
• 3.1.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm
• 3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm
• 3.2. Kế hoạch thực nghiệm
• 3.3. Tiến hành thực nghiệm sư phạm
• 3.4. Xử lí số liệu và kết quả thực nghiệm
• 3.5. Thu thập kết quả thực nghiệm sư phạm
• 3.6. Tính các tham số đặc trưng thống kê
• 3.7. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm
• 3.8. Tiểu kết chương 3
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Trong Hóa Học

Phát triển năng lực giải quyết vấn đề (NLGQVĐ) cho học sinh là một trong những mục tiêu quan trọng trong giáo dục hiện đại. Đặc biệt, trong môn hóa học, việc sử dụng bài tập hóa học (BTHH) không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề. Chương kim loại kiềm và kiềm thổ trong chương trình hóa học lớp 12 là một trong những nội dung có thể áp dụng hiệu quả để phát triển NLGQVĐ cho học sinh.

1.1. Khái Niệm Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Trong Hóa Học

Năng lực giải quyết vấn đề trong hóa học được hiểu là khả năng của học sinh trong việc nhận diện, phân tích và tìm ra giải pháp cho các vấn đề hóa học thực tiễn. Điều này không chỉ bao gồm việc giải bài tập mà còn là khả năng áp dụng kiến thức vào thực tế.

1.2. Vai Trò Của Bài Tập Hóa Học Trong Phát Triển Năng Lực

Bài tập hóa học đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển NLGQVĐ. Chúng không chỉ giúp học sinh củng cố kiến thức mà còn kích thích tư duy phản biện và khả năng sáng tạo. Việc giải quyết các bài tập hóa học giúp học sinh hình thành thói quen tư duy logic và khả năng phân tích vấn đề.

II. Thách Thức Trong Việc Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề

Mặc dù việc phát triển NLGQVĐ qua bài tập hóa học là cần thiết, nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là sự thiếu hụt trong phương pháp dạy học hiện tại. Nhiều giáo viên vẫn tập trung vào việc truyền đạt kiến thức mà chưa chú trọng đến việc phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề cho học sinh.

2.1. Thiếu Tính Thực Tiễn Trong Bài Tập Hóa Học

Nhiều bài tập hóa học hiện nay chưa được thiết kế để phản ánh các tình huống thực tiễn, dẫn đến việc học sinh khó khăn trong việc áp dụng kiến thức vào thực tế. Điều này làm giảm động lực học tập và khả năng giải quyết vấn đề của học sinh.

2.2. Sự Chưa Đầy Đủ Về Kỹ Năng Giảng Dạy Của Giáo Viên

Nhiều giáo viên chưa được đào tạo đầy đủ về phương pháp dạy học tích cực, dẫn đến việc họ không biết cách sử dụng bài tập hóa học một cách hiệu quả để phát triển NLGQVĐ cho học sinh.

III. Phương Pháp Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Qua Bài Tập Hóa Học

Để phát triển NLGQVĐ cho học sinh thông qua bài tập hóa học, cần áp dụng một số phương pháp dạy học hiện đại. Các phương pháp này không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề một cách hiệu quả.

3.1. Sử Dụng Bài Tập Tình Huống Có Vấn Đề

Bài tập tình huống có vấn đề giúp học sinh tiếp cận các tình huống thực tiễn, từ đó phát triển khả năng phân tích và giải quyết vấn đề. Việc này không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về kiến thức mà còn kích thích tư duy sáng tạo.

3.2. Thiết Kế Hệ Thống Bài Tập Định Hướng Năng Lực

Hệ thống bài tập cần được thiết kế đa dạng và phong phú, bao gồm các bài tập từ cơ bản đến nâng cao, giúp học sinh dần dần phát triển NLGQVĐ. Các bài tập này nên được phân loại theo mức độ khó khăn và nội dung kiến thức.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Của Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Trong Hóa Học

Việc phát triển NLGQVĐ không chỉ có ý nghĩa trong học tập mà còn trong cuộc sống thực tiễn. Học sinh có thể áp dụng những kiến thức và kỹ năng đã học để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống hàng ngày.

4.1. Giải Quyết Các Vấn Đề Thực Tiễn Trong Cuộc Sống

Học sinh có thể áp dụng NLGQVĐ để giải quyết các vấn đề liên quan đến hóa học trong cuộc sống, như xử lý chất thải, bảo vệ môi trường, và phát triển sản phẩm mới.

4.2. Tăng Cường Khả Năng Tư Duy Phê Phán

NLGQVĐ giúp học sinh phát triển khả năng tư duy phê phán, từ đó có thể đưa ra những quyết định đúng đắn trong các tình huống khác nhau trong cuộc sống.

V. Kết Luận Về Phát Triển Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Qua Bài Tập Hóa Học

Phát triển NLGQVĐ cho học sinh thông qua bài tập hóa học là một nhiệm vụ quan trọng và cần thiết trong giáo dục hiện đại. Việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại sẽ giúp học sinh không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề, từ đó chuẩn bị tốt hơn cho tương lai.

5.1. Tương Lai Của Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Trong Giáo Dục

Năng lực giải quyết vấn đề sẽ ngày càng trở nên quan trọng trong giáo dục, đặc biệt trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển và thay đổi nhanh chóng.

5.2. Đề Xuất Các Giải Pháp Cải Thiện

Cần có các giải pháp cải thiện phương pháp dạy học, thiết kế bài tập hóa học phù hợp và tăng cường đào tạo giáo viên để phát triển NLGQVĐ cho học sinh một cách hiệu quả.