THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP PHÁT TRỂN NĂNG LỰC HÓA HỌC THEO TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “CÁC NGUYÊN TỐ NHÓM VIIA” VÀ “ĐẠI CƯƠNG VỀ KIM LOẠI” MÔN HÓA HỌC LỚP 10, 12

• Tác giả: Nguyễn Thị Kiều Trang
• Người hướng dẫn: ThS. Bùi Ngọc Phương Châu
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng
• Chuyên ngành: Sư phạm Hóa học
• Đề tài: Thiết Kế Và Sử Dụng Bài Tập Phát Triển Năng Lực Hóa Học Theo Tiếp Cận PISA Trong Dạy Học Chủ Đề “Các Nguyên Tố Nhóm VIIA” Và “Đại Cương Về Kim Loại” Môn Hóa Học Lớp 10, 12
• Loại tài liệu: Khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Đà Nẵng

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BẢNG VẼ
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích nghiên cứu
• 0.3. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
• 0.4.1. Khách thể nghiên cứu
• 0.4.2. Đối tượng nghiên cứu
• 0.5. Phạm vi nghiên cứu
• 0.6. Phương pháp nghiên cứu
• 0.6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết
• 0.6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
• 0.7. Khảo sát thực trạng
• 0.8. Khảo nghiệm sư phạm
• 0.9. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
• 0.10. Cấu trúc của khóa luận
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG BÀI TẬP HÓA HỌC THEO TIẾP CẬN PISA CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
• 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
• 1.1.1. Trên thế giới
• 1.1.2. Ở Việt Nam
• 1.2. Định hướng đổi mới chường trình giáo dục phổ thông
• 1.2.1. Đổi mới chương trình giáo dục trung học phổ thông
• 1.2.2. Định hướng về đổi mới mục tiêu, nội dung giáo dục ở Việt nam
• 1.2.2.1. Đổi mới mục tiêu
• 1.2.2.2. Đổi mới nội dung giáo dục ở Việt Nam
• 1.2.3. Định hướng đổi mới phương pháp giáo dục nhằm hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trung học phổ thông
• 1.3. Một số vấn đề về năng lực, năng lực khoa học PISA
• 1.3.1. Khái niệm năng lực
• 1.3.2. Phân loại của năng lực
• 1.3.3. Năng lực hóa học
• 1.3.4. Năng lực khoa học PISA
• 1.3.5. Các thành phần năng lực và biểu hiện của năng lực hóa học và năng lực khoa học PISA
• 1.4. Cơ sở lý luận của việc thiết kế bài tập Hóa học mới trong dạy học ở trường THPT
• 1.4.1. Ý nghĩa của việc thiết kế bài tập Hóa học mới
• 1.4.2. Một số định hướng trong việc thiết kế bài tập Hóa học mới
• 1.5. Tổng quan về PISA
• 1.5.1. Tìm hiểu chung về chương trình đánh giá học sinh quốc tế PISA
• 1.5.2. Đặc điểm của PISA
• 1.5.3. Mục tiêu của PISA
• 1.5.4. Cấu trúc của bài tập PISA
• 1.5.5. Những ưu điểm của bài tập PISA trong việc đánh giá năng lực của học sinh
• 1.6. Thực trạng của việc sử dụng bài tập theo hướng tiếp cận PISA nhằm phát triển năng lực hóa học của học sinh ở trường trung học phổ thông hiện nay
• 1.6.1. Mục đích khảo sát
• 1.6.2. Nội dung khảo sát
• 1.6.3. Đối tượng khảo sát
• 1.6.4. Phương pháp khảo sát
• 1.6.5. Địa bàn khảo sát
• 1.6.6. Phân tích và đánh giá kết quả khảo sát
• 1.7. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP THEO TIẾP CẬN PISA CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “CÁC NGUYÊN TỐ NHÓM VIIA” VÀ “ĐẠI CƯƠNG VỀ KIM LOẠI”
• 2.1. Phân tích chủ đề “Các nguyên tố nhóm VIIA” và “Đại cương về kim loại”
• 2.2. Thiết kế bài tập phát triển năng lực hóa học theo tiếp cận PISA cho học sinh trung học phổ thông
• 2.3. Đánh giá năng lực hóa học qua bài tập
• 2.4. Giáo án minh họa
• 2.5. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: KHẢO NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích, nhiệm vụ khảo nghiệm
• 3.2. Mục đích khảo nghiệm sư phạm
• 3.3. Nhiệm vụ khảo nghiệm sư phạm
• 3.4. Thời gian, đối tượng, cơ sở khảo nghiệm
• 3.5. Quá trình tiến hành khảo nghiệm sư phạm
• 3.6. Lựa chọn đối tượng khảo nghiệm
• 3.7. Thiết kế chương trình khảo nghiệm
• 3.8. Chọn phương pháp khảo nghiệm sư phạm
• 3.9. Tiến hành khảo nghiệm
• 3.10. Kết quả kiểm tra trước khảo nghiệm
• 3.11. Kết quả kiểm tra sau khảo nghiệm
• 3.12. Đánh giá kết quả khảo nghiệm sư phạm và bài tập hóa học
• 3.13. Phân tích kết quả KNSP qua phiếu đánh giá của GV và HS
• 3.14. Phân tích kết quả KNSP theo các bảng phân tích số liệu
• 3.15. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• appendix.1. Về cơ sở lí luận và thực tiễn
• appendix.2. Khảo nghiệm sư phạm
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHIẾU KHẢO SÁT VỀ THỰC TRẠNG THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC MÔN HÓA HỌC Ở TRƯỜNG THPT
• PHIẾU ĐÁNH GIÁ TỪ HỌC SINH
• PHIẾU THAM KHẢO Ý KIẾN GIÁO VIÊN

I. Tổng Quan Thiết Kế Bài Tập Hóa Học PISA THPT Tại Sao

Giáo dục Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ, đặc biệt là trong bối cảnh chương trình GDPT 2018. Thay vì truyền thụ kiến thức một chiều, mục tiêu hàng đầu là phát triển năng lực của học sinh. Hóa học, một môn khoa học thực tiễn, đòi hỏi sự liên kết chặt chẽ giữa lý thuyết và ứng dụng. Việc vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tế trở nên vô cùng quan trọng. Nếu học sinh không thể áp dụng những gì đã học, niềm đam mê với hóa học sẽ khó nảy sinh. Bài tập hóa học tiếp cận PISA chính là chìa khóa. Nó không chỉ là những con số khô khan, mà là những tình huống thực tế, khơi gợi tư duy và khả năng giải quyết vấn đề của học sinh. Theo tài liệu gốc, đổi mới chương trình GDPT nhằm “kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và NL…”. Vì vậy, thiết kế bài tập Hóa học tiếp cận PISA là xu hướng tất yếu.

1.1. Định Hướng Phát Triển Năng Lực PISA Môn Hóa Ở THPT

Chương trình giáo dục phổ thông mới đặt ra yêu cầu cao về việc phát triển năng lực cho học sinh, trong đó có năng lực khoa học. Điều này đòi hỏi sự thay đổi trong phương pháp dạy và học, đặc biệt là trong môn Hóa học. Thay vì tập trung vào việc ghi nhớ kiến thức, giáo viên cần tạo ra những bài tập giúp học sinh vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn. Thiết kế bài tập Hóa học tiếp cận PISA là một giải pháp hiệu quả để đạt được mục tiêu này.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Bài Tập Hóa Học Gắn Liền Thực Tiễn

Hóa học không chỉ là những công thức và phương trình, mà còn là những hiện tượng và ứng dụng trong cuộc sống hàng ngày. Để học sinh thực sự hiểu và yêu thích môn học này, cần tạo ra những bài tập gắn liền với thực tiễn. Những bài tập này giúp học sinh thấy được vai trò của hóa học trong việc giải quyết các vấn đề môi trường, sức khỏe, và công nghệ. Theo tài liệu gốc, các kiến thức hóa học “không chỉ cung cấp những tri thức hóa học phổ thông cơ bản mà còn cho người học thấy được mối liên hệ qua lại giữa công nghệ hóa học, môi trường và con người”.

II. Thách Thức Thiết Kế Bài Tập Hóa Học PISA Cho THPT Điểm Nghẽn

Mặc dù thiết kế bài tập Hóa học tiếp cận PISA mang lại nhiều lợi ích, nhưng quá trình thực hiện không hề dễ dàng. Nhiều giáo viên còn gặp khó khăn trong việc chuyển đổi từ phương pháp dạy học truyền thống sang phương pháp dạy học phát triển năng lực. Việc tìm kiếm và xây dựng các tình huống thực tế phù hợp với nội dung chương trình cũng là một thách thức lớn. Thêm vào đó, việc đánh giá năng lực khoa học PISA của học sinh đòi hỏi những công cụ và tiêu chí đánh giá khác biệt so với các bài kiểm tra truyền thống. Theo khảo sát, nhiều giáo viên chưa có kinh nghiệm trong việc thiết kế bài tập theo hướng tiếp cận PISA.

2.1. Thiếu Hụt Nguồn Tài Liệu Về Bài Tập Hóa Học PISA Mẫu

Một trong những khó khăn lớn nhất mà giáo viên gặp phải là thiếu hụt nguồn tài liệu tham khảo về bài tập Hóa học PISA mẫu. Việc tự xây dựng các bài tập đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Vì vậy, cần có những nguồn tài liệu chất lượng, cung cấp các ví dụ cụ thể và hướng dẫn chi tiết về cách thiết kế bài tập Hóa học theo chuẩn PISA.

2.2. Khó Khăn Trong Đánh Giá Năng Lực Khoa Học PISA Môn Hóa

Đánh giá năng lực khoa học PISA không chỉ đơn thuần là kiểm tra kiến thức. Nó đòi hỏi giáo viên phải đánh giá khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tế, khả năng phân tích và đánh giá thông tin, và khả năng đưa ra quyết định dựa trên bằng chứng khoa học. Điều này đòi hỏi những công cụ và tiêu chí đánh giá phù hợp.

2.3. Rào Cản Từ Tư Duy Dạy Học Truyền Thống Trong Hóa Học

Thay đổi tư duy dạy học là một quá trình lâu dài và khó khăn. Nhiều giáo viên vẫn quen với phương pháp dạy học truyền thống, tập trung vào việc truyền thụ kiến thức một chiều. Để thiết kế bài tập Hóa học tiếp cận PISA thành công, giáo viên cần thay đổi tư duy, trở thành người hướng dẫn và hỗ trợ học sinh trong quá trình khám phá và học hỏi.

III. Cách Thiết Kế Bài Tập Hóa Học Tiếp Cận PISA THPT Bí Quyết

Thiết kế bài tập Hóa học tiếp cận PISA hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức chuyên môn và hiểu biết về PISA. Đầu tiên, cần xác định rõ mục tiêu của bài tập, tức là năng lực nào cần phát triển cho học sinh. Sau đó, lựa chọn hoặc xây dựng tình huống thực tế phù hợp với nội dung chương trình. Cuối cùng, thiết kế các câu hỏi và hoạt động giúp học sinh vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề. Quan trọng nhất, bài tập cần khuyến khích học sinh tư duy phản biện, làm việc nhóm, và giao tiếp hiệu quả.

3.1. Xác Định Mục Tiêu Phát Triển Năng Lực PISA Cụ Thể

Trước khi bắt đầu thiết kế bài tập, cần xác định rõ mục tiêu phát triển năng lực nào cho học sinh. Các năng lực khoa học PISA bao gồm giải thích các hiện tượng khoa học, đánh giá và thiết kế nghiên cứu khoa học, diễn giải dữ liệu và bằng chứng khoa học. Mỗi bài tập nên tập trung vào một hoặc một vài năng lực cụ thể.

3.2. Lựa Chọn Tình Huống Thực Tế Gần Gũi Với Học Sinh

Tình huống thực tế là yếu tố then chốt để tạo sự hứng thú và liên hệ giữa kiến thức và cuộc sống. Tình huống nên gần gũi với học sinh, ví dụ như các vấn đề về môi trường, sức khỏe, hoặc công nghệ liên quan đến hóa học. Tình huống cần đủ phức tạp để đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức và kỹ năng để giải quyết.

3.3. Xây Dựng Câu Hỏi Kích Thích Tư Duy Phản Biện Sáng Tạo

Câu hỏi trong bài tập cần khuyến khích học sinh tư duy phản biện, phân tích và đánh giá thông tin. Câu hỏi không nên chỉ yêu cầu học sinh nhớ lại kiến thức, mà nên yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề, đưa ra quyết định, hoặc đề xuất giải pháp. Các câu hỏi mở và câu hỏi thảo luận nhóm là những lựa chọn tốt.

IV. Phương Pháp Dạy Học Hóa Học Theo Định Hướng PISA Hướng Dẫn

Dạy học Hóa học theo định hướng PISA không chỉ là việc thiết kế bài tập. Nó còn đòi hỏi sự thay đổi trong phương pháp giảng dạy. Giáo viên cần tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh tự khám phá và học hỏi. Thay vì giảng giải kiến thức một chiều, giáo viên nên đóng vai trò là người hướng dẫn, giúp học sinh tìm kiếm thông tin, phân tích dữ liệu, và đưa ra kết luận. Quan trọng nhất, giáo viên cần tạo cơ hội cho học sinh ứng dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tế.

4.1. Tổ Chức Hoạt Động Nhóm Để Tăng Cường Tương Tác

Hoạt động nhóm là một phương pháp hiệu quả để khuyến khích học sinh học hỏi lẫn nhau và phát triển kỹ năng làm việc nhóm. Trong quá trình làm việc nhóm, học sinh sẽ phải tranh luận, chia sẻ ý tưởng, và cùng nhau giải quyết vấn đề. Điều này giúp học sinh hiểu sâu hơn về kiến thức và phát triển kỹ năng giao tiếp.

4.2. Sử Dụng Công Nghệ Thông Tin Hỗ Trợ Dạy Học PISA

Công nghệ thông tin có thể được sử dụng để tạo ra các bài tập tương tác, mô phỏng các hiện tượng hóa học, và cung cấp cho học sinh các nguồn thông tin đa dạng. Sử dụng công nghệ thông tin giúp học sinh học tập một cách chủ động và sáng tạo hơn.

4.3. Đánh Giá Quá Trình Học Tập Không Chỉ Kết Quả Cuối Cùng

Đánh giá năng lực khoa học PISA không chỉ dựa trên kết quả bài kiểm tra cuối kỳ, mà còn dựa trên quá trình học tập của học sinh. Giáo viên cần đánh giá khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng giao tiếp, và khả năng tư duy phản biện của học sinh.

V. Ứng Dụng Bài Tập Hóa Học PISA THPT Kết Quả Nghiên Cứu

Nghiên cứu cho thấy việc thiết kế và sử dụng bài tập Hóa học tiếp cận PISA mang lại những kết quả tích cực. Học sinh trở nên hứng thú hơn với môn Hóa học, có khả năng vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tế tốt hơn, và phát triển được các kỹ năng mềm quan trọng như làm việc nhóm, giao tiếp, và tư duy phản biện. Theo tài liệu gốc, kết quả khảo nghiệm cho thấy có sự cải thiện đáng kể về điểm số của học sinh sau khi được học bằng phương pháp này.

5.1. Cải Thiện Khả Năng Giải Quyết Vấn Đề Thực Tiễn Của Học Sinh

Bài tập PISA giúp học sinh rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tế. Học sinh được đặt vào các tình huống cụ thể và phải sử dụng kiến thức hóa học để tìm ra giải pháp. Điều này giúp học sinh hiểu sâu hơn về kiến thức và thấy được sự liên hệ giữa kiến thức và cuộc sống.

5.2. Nâng Cao Hứng Thú Học Tập Môn Hóa Học Cho Học Sinh

Các bài tập PISA thường có tính thực tế và gắn liền với cuộc sống, giúp học sinh cảm thấy hứng thú hơn với môn Hóa học. Học sinh không còn cảm thấy môn học này khô khan và khó hiểu, mà thay vào đó là sự tò mò và muốn khám phá.

5.3. Phát Triển Kỹ Năng Mềm Quan Trọng Cho Học Sinh THPT

Ngoài kiến thức chuyên môn, bài tập PISA còn giúp học sinh phát triển các kỹ năng mềm quan trọng như làm việc nhóm, giao tiếp, và tư duy phản biện. Đây là những kỹ năng cần thiết để học sinh thành công trong học tập và trong cuộc sống.

VI. Tương Lai Thiết Kế Bài Tập Hóa Học Tiếp Cận PISA Triển Vọng

Việc thiết kế bài tập Hóa học tiếp cận PISA là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh giáo dục hiện nay. Với sự phát triển của công nghệ thông tin, việc tạo ra các bài tập tương tác và hấp dẫn trở nên dễ dàng hơn. Trong tương lai, chúng ta có thể kỳ vọng vào sự ra đời của nhiều nguồn tài liệu chất lượng và các khóa đào tạo chuyên sâu về thiết kế bài tập Hóa học PISA cho giáo viên. Theo đó, chất lượng dạy và học môn Hóa học sẽ được nâng cao, góp phần phát triển năng lực cho thế hệ trẻ.

6.1. Ứng Dụng Trí Tuệ Nhân Tạo Trong Thiết Kế Bài Tập PISA

Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể được sử dụng để tự động tạo ra các bài tập PISA dựa trên các tiêu chí và yêu cầu cụ thể. AI cũng có thể giúp giáo viên phân tích dữ liệu học tập của học sinh và đưa ra các đề xuất cá nhân hóa về nội dung và phương pháp học tập.

6.2. Xây Dựng Cộng Đồng Giáo Viên Chia Sẻ Kinh Nghiệm PISA

Cần có một cộng đồng giáo viên chia sẻ kinh nghiệm về thiết kế và sử dụng bài tập Hóa học tiếp cận PISA. Cộng đồng này có thể là một diễn đàn trực tuyến hoặc các buổi hội thảo, nơi giáo viên có thể trao đổi ý tưởng, chia sẻ tài liệu, và học hỏi lẫn nhau.

6.3. Đổi Mới Chương Trình Đào Tạo Giáo Viên Về PISA Môn Hóa

Các trường sư phạm cần đổi mới chương trình đào tạo giáo viên, bổ sung các kiến thức và kỹ năng về thiết kế và sử dụng bài tập Hóa học tiếp cận PISA. Giáo viên cần được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng để đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục mới.