Tổng quan nghiên cứu

Du lịch văn hóa tâm linh (DLVHTL) đang trở thành xu hướng phát triển quan trọng trong ngành du lịch toàn cầu và Việt Nam, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về giá trị tinh thần và trải nghiệm văn hóa của du khách. Tỉnh Bắc Ninh, với hơn 1.300 nghìn dân và vị trí địa lý thuận lợi trong vùng châu thổ sông Hồng, sở hữu hệ thống di tích lịch sử - văn hóa phong phú với 1.259 điểm di tích, trong đó có 428 di tích được xếp hạng quốc gia và địa phương. Bắc Ninh nổi tiếng với các điểm du lịch tâm linh như chùa Dâu, chùa Bút Tháp, chùa Phật Tích, đền Đô, cùng nhiều lễ hội truyền thống đặc sắc. Tổng thu du lịch của tỉnh giai đoạn 2018-2022 đạt khoảng 830 tỷ đồng, với mức tăng trưởng bình quân 14,02%/năm, trong đó doanh thu từ khách quốc tế chiếm tỷ trọng ngày càng tăng, đạt 33% năm 2022.

Mặc dù có tiềm năng lớn, du lịch văn hóa tâm linh tại Bắc Ninh vẫn chưa phát triển tương xứng do hạn chế về cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực, công tác quảng bá và quản lý. Luận văn nhằm phân tích thực trạng phát triển DLVHTL tại Bắc Ninh từ năm 2018 đến 2023, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội và bảo tồn giá trị văn hóa tâm linh đặc trưng của địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về du lịch văn hóa, du lịch tâm linh và phát triển bền vững. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết phát triển bền vững: Nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo tồn văn hóa và bảo vệ môi trường, đảm bảo lợi ích lâu dài cho cộng đồng địa phương và du khách.
  • Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch văn hóa tâm linh: Bao gồm 9 yếu tố chính tác động đến sự phát triển DLVHTL, gồm tài nguyên du lịch văn hóa tâm linh, cơ sở hạ tầng du lịch, cơ sở lưu trú, môi trường và xã hội, dịch vụ du lịch, nguồn nhân lực, an ninh trật tự, giá cả dịch vụ và xúc tiến quảng bá.

Các khái niệm trọng tâm gồm: văn hóa, tâm linh, du lịch văn hóa, du lịch văn hóa tâm linh, phát triển du lịch văn hóa tâm linh.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng:

  • Phương pháp định tính: Thu thập và phân tích tài liệu, nghiên cứu nhóm tập trung để xác định các yếu tố phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Bắc Ninh.
  • Phương pháp định lượng: Thiết kế bảng hỏi khảo sát 350 mẫu, thu về 343 phiếu hợp lệ, khảo sát khách du lịch, cộng đồng địa phương, doanh nghiệp và cán bộ quản lý tại 3 điểm du lịch chính: chùa Dâu, chùa Bút Tháp và chùa Linh Ứng. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 26 với các kỹ thuật thống kê mô tả, kiểm định Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích hồi quy tuyến tính.

Thời gian nghiên cứu từ tháng 8/2021 đến tháng 10/2023, phạm vi nghiên cứu tập trung tại tỉnh Bắc Ninh, sử dụng số liệu từ năm 2018 đến 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tài nguyên du lịch văn hóa tâm linh là yếu tố tác động mạnh nhất đến sự phát triển DLVHTL với hệ số hồi quy chuẩn hóa Beta = 0,434. Bắc Ninh sở hữu hệ thống di tích phong phú, đa dạng với 1.259 điểm di tích, trong đó có nhiều di tích quốc gia đặc biệt như chùa Dâu, chùa Bút Tháp, chùa Phật Tích, đền Đô. Các di tích này thu hút đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước, góp phần quan trọng vào phát triển du lịch tâm linh.

  2. An ninh trật tự và an toàn du lịch có ảnh hưởng lớn thứ hai với Beta = 0,307. Tỉnh Bắc Ninh đã triển khai nhiều biện pháp đảm bảo an ninh, an toàn cho du khách, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số vấn đề như tình trạng chèo kéo, bán hàng rong tại các điểm du lịch.

  3. Xúc tiến, quảng bá du lịch và dịch vụ du lịch văn hóa tâm linh cũng có tác động tích cực với hệ số Beta lần lượt là 0,175 và 0,174. Công tác quảng bá được thực hiện qua các kênh truyền thông đa dạng, tổ chức sự kiện, lễ hội, tuy nhiên cần nâng cao tính chuyên nghiệp và hiệu quả để thu hút khách quốc tế.

  4. Nguồn nhân lực du lịch có Beta = 0,150, phản ánh sự cần thiết nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng nhân lực chuyên ngành du lịch tâm linh. Hiện nay, đội ngũ hướng dẫn viên và nhân viên phục vụ còn thiếu kỹ năng chuyên môn và ngoại ngữ.

  5. Cơ sở hạ tầng và cơ sở lưu trú có tác động thấp hơn (Beta lần lượt 0,125 và 0,074), cho thấy cần đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông, cơ sở lưu trú đạt chuẩn, đặc biệt là các khách sạn cao cấp phục vụ khách lưu trú qua đêm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về vai trò của tài nguyên văn hóa và an ninh trong phát triển du lịch tâm linh. Việc Bắc Ninh sở hữu nhiều di tích lịch sử - văn hóa đặc sắc tạo lợi thế cạnh tranh lớn, tuy nhiên hạn chế về cơ sở hạ tầng và nguồn nhân lực làm giảm hiệu quả khai thác. Công tác quảng bá và xúc tiến cần được đổi mới, tập trung vào thị trường quốc tế và phát triển sản phẩm du lịch đặc thù. Các biểu đồ phân tích hồi quy và ma trận tương quan minh họa rõ mối quan hệ tích cực giữa các yếu tố với sự phát triển du lịch văn hóa tâm linh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cộng đồng địa phương: Tổ chức các chương trình tập huấn, tuyên truyền về giá trị văn hóa tâm linh và kỹ năng phục vụ khách du lịch, nhằm phát triển du lịch bền vững và nâng cao chất lượng trải nghiệm.

  2. Đầu tư bảo tồn và phát huy giá trị di tích: Tăng cường trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử - văn hóa, đồng thời phát triển cảnh quan, hạ tầng kỹ thuật xung quanh các điểm du lịch tâm linh để tạo môi trường hấp dẫn và thuận tiện cho du khách.

  3. Phát triển cơ sở hạ tầng và dịch vụ lưu trú: Hoàn thiện hệ thống giao thông kết nối các điểm du lịch, xây dựng và nâng cấp các cơ sở lưu trú đạt chuẩn từ 3 đến 5 sao, phát triển các dịch vụ đi kèm như ẩm thực, mua sắm, giải trí phù hợp với đặc thù du lịch tâm linh.

  4. Đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực chuyên ngành: Xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu về du lịch văn hóa tâm linh, nâng cao kỹ năng ngoại ngữ, nghiệp vụ hướng dẫn viên, quản lý dịch vụ du lịch, thu hút nhân tài và áp dụng tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia.

  5. Tăng cường công tác quản lý, kiểm tra và giám sát: Xây dựng các phương án bảo đảm an ninh trật tự, phòng chống tệ nạn xã hội tại các điểm du lịch, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, bảo vệ môi trường và giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương.

  6. Đổi mới và nâng cao hiệu quả xúc tiến, quảng bá: Xây dựng chiến lược truyền thông bài bản, đa dạng hóa kênh quảng bá, tổ chức các sự kiện, lễ hội đặc sắc, phát triển thị trường khách quốc tế trọng điểm như Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN, châu Âu và Bắc Mỹ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về du lịch và văn hóa: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, quy hoạch và quản lý phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại địa phương.

  2. Doanh nghiệp kinh doanh du lịch và lữ hành: Áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ, phát triển sản phẩm du lịch tâm linh đặc thù, mở rộng thị trường khách hàng.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành du lịch, văn hóa: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo hoặc giảng dạy chuyên sâu.

  4. Sinh viên chuyên ngành du lịch, khách sạn: Học tập kiến thức thực tiễn về phát triển du lịch văn hóa tâm linh, nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa và tâm linh trong du lịch.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch văn hóa tâm linh là gì?
    Du lịch văn hóa tâm linh là loại hình du lịch tập trung vào trải nghiệm các giá trị văn hóa, tôn giáo và tâm linh tại các điểm đến như đền, chùa, lễ hội truyền thống, nhằm thỏa mãn nhu cầu tinh thần và khám phá bản sắc văn hóa.

  2. Tại sao Bắc Ninh được xem là điểm đến du lịch văn hóa tâm linh quan trọng?
    Bắc Ninh có hệ thống di tích lịch sử - văn hóa phong phú với nhiều di tích quốc gia đặc biệt, cùng các lễ hội truyền thống độc đáo như dân ca Quan họ, tạo nên sức hấp dẫn lớn đối với du khách trong và ngoài nước.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Bắc Ninh?
    Các yếu tố chính gồm tài nguyên du lịch văn hóa tâm linh, an ninh trật tự, xúc tiến quảng bá, dịch vụ du lịch, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng, cơ sở lưu trú, môi trường xã hội và giá cả dịch vụ.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch tâm linh?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ, ngoại ngữ, thu hút nhân tài, áp dụng tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia và tăng cường hợp tác đào tạo trong và ngoài nước.

  5. Các giải pháp chính để phát triển du lịch văn hóa tâm linh bền vững tại Bắc Ninh là gì?
    Bao gồm nâng cao nhận thức cộng đồng, đầu tư bảo tồn di tích, phát triển cơ sở hạ tầng và dịch vụ lưu trú, đào tạo nguồn nhân lực, tăng cường quản lý và kiểm tra, đổi mới xúc tiến quảng bá và phát triển thị trường khách.

Kết luận

  • Bắc Ninh sở hữu tiềm năng lớn với hệ thống di tích lịch sử - văn hóa phong phú và đa dạng, là nền tảng phát triển du lịch văn hóa tâm linh.
  • Tài nguyên du lịch văn hóa tâm linh và an ninh trật tự là hai yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến sự phát triển loại hình du lịch này tại Bắc Ninh.
  • Cơ sở hạ tầng, dịch vụ lưu trú và nguồn nhân lực còn nhiều hạn chế, cần được đầu tư và nâng cao chất lượng để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của du khách.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức cộng đồng, bảo tồn di tích, phát triển hạ tầng, đào tạo nhân lực, quản lý chặt chẽ và xúc tiến quảng bá hiệu quả.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các nhà quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa tâm linh bền vững tại Bắc Ninh trong giai đoạn tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và doanh nghiệp du lịch cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả phát triển du lịch văn hóa tâm linh tại Bắc Ninh.