Tổng quan nghiên cứu

Thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) đang trở thành xu hướng tất yếu trong nền kinh tế hiện đại, đặc biệt tại Việt Nam, nơi tỷ trọng tiền mặt trên tổng phương tiện thanh toán đã giảm từ 23,7% năm 2001 xuống còn khoảng 11,49% năm 2016. Mặc dù lượng tiền mặt lưu thông tuyệt đối tăng gấp đôi trong giai đoạn này, Chính phủ đặt mục tiêu giảm tỷ trọng tiền mặt xuống dưới 10% vào năm 2020 nhằm tiết kiệm chi phí in ấn, bảo quản và giảm các rủi ro liên quan đến tiền mặt. Trong bối cảnh đó, các dịch vụ thanh toán điện tử, đặc biệt là ví điện tử, được xem là giải pháp đột phá để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và giải pháp phát triển dịch vụ thanh toán qua Ví Việt tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Bưu điện Liên Việt (LienVietPostBank) trong giai đoạn 2016-2017. Mục tiêu cụ thể là đánh giá hiệu quả hoạt động thanh toán qua Ví Việt, nhận diện các điểm mạnh, hạn chế và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao tỷ lệ sử dụng, mở rộng mạng lưới và cải thiện trải nghiệm khách hàng. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại LienVietPostBank, một trong những ngân hàng có mạng lưới rộng lớn nhất Việt Nam với hơn 130 chi nhánh và hơn 1.000 phòng giao dịch bưu điện, đồng thời là đơn vị tiên phong trong phát triển ví điện tử tại Việt Nam.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, giảm chi phí xã hội, tăng cường minh bạch tài chính và hỗ trợ chính sách phát triển kinh tế số của Chính phủ. Đồng thời, nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho LienVietPostBank trong việc hoàn thiện chiến lược phát triển sản phẩm Ví Việt, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và vị thế trên thị trường ngân hàng số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết lưu thông tiền tệ: Giải thích vai trò của tiền tệ trong nền kinh tế, phân biệt giữa lưu thông tiền mặt và không dùng tiền mặt, từ đó làm rõ sự cần thiết của thanh toán không dùng tiền mặt trong bối cảnh phát triển kinh tế hiện đại.

  • Lý thuyết về thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM): Định nghĩa, phân loại các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đồng thời phân tích vai trò của TTKDTM đối với nền kinh tế, ngân hàng thương mại, ngân hàng trung ương và cơ quan tài chính.

  • Mô hình phát triển sản phẩm dịch vụ ngân hàng điện tử: Tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của dịch vụ ví điện tử như công nghệ, nhân lực, môi trường pháp lý, thói quen người dùng và quy mô ngân hàng.

Các khái niệm chính bao gồm: thanh toán không dùng tiền mặt, ví điện tử, ngân hàng điện tử, mạng lưới phân phối, trải nghiệm khách hàng và an toàn bảo mật trong thanh toán điện tử.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Luận văn sử dụng dữ liệu thứ cấp từ báo cáo thường niên của LienVietPostBank giai đoạn 2016-2017, số liệu thống kê của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các văn bản pháp luật liên quan đến thanh toán điện tử, cùng các báo cáo khảo sát thị trường thanh toán điện tử trong khu vực và quốc tế. Ngoài ra, dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn chuyên gia và quan sát thực tế hoạt động của trung tâm kinh doanh Ví Việt.

  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phân tích định lượng và định tính. Phân tích định lượng dựa trên số liệu tài chính, số lượng giao dịch, tăng trưởng người dùng và mạng lưới đại lý. Phân tích định tính tập trung vào đánh giá mô hình tổ chức, công nghệ, chính sách và trải nghiệm khách hàng.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 300 khách hàng sử dụng Ví Việt và 50 cán bộ nhân viên tại các chi nhánh, phòng giao dịch của LienVietPostBank nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2016 đến năm 2017, giai đoạn đầu triển khai và phát triển dịch vụ Ví Việt, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng mạng lưới và người dùng Ví Việt: Tính đến cuối năm 2017, Ví Việt đã phát triển được hơn 10.000 đại lý và điểm giao dịch trên toàn quốc, với số lượng khách hàng sử dụng đạt khoảng 1.000 người trong 2 năm đầu, dự kiến tăng lên 5 triệu khách hàng sau 3 năm. Số lượng giao dịch quý 4 năm 2016 tăng 25% so với quý 3 cùng năm, cho thấy sự gia tăng nhanh chóng về mức độ phổ biến.

  2. Hiệu quả tài chính và đóng góp vào lợi nhuận ngân hàng: LienVietPostBank đạt lợi nhuận trước thuế 1.348 tỷ đồng năm 2016, tăng 3,2 lần so với năm 2015. Dịch vụ Ví Việt góp phần giảm chi phí vận hành và tăng doanh số thanh toán không dùng tiền mặt, hỗ trợ ngân hàng đạt mục tiêu tăng trưởng lợi nhuận và mở rộng thị phần.

  3. Mức độ hài lòng và trải nghiệm khách hàng: Khảo sát cho thấy 78% khách hàng đánh giá Ví Việt dễ sử dụng và tiện lợi, tuy nhiên vẫn còn 22% phản ánh về các vấn đề kỹ thuật và hạn chế về tính năng. Tỷ lệ khách hàng trung thành đạt khoảng 65%, cho thấy tiềm năng phát triển bền vững.

  4. Thách thức trong phát triển dịch vụ: Các khó khăn chính bao gồm hạn chế về hạ tầng công nghệ tại vùng sâu vùng xa, thói quen sử dụng tiền mặt của người dân, và sự cạnh tranh từ các ví điện tử khác trên thị trường. Ngoài ra, việc bảo mật và an toàn thông tin vẫn là mối quan tâm hàng đầu của khách hàng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tăng trưởng nhanh của Ví Việt xuất phát từ mạng lưới phân phối rộng khắp, sự hỗ trợ công nghệ hiện đại và chiến lược phát triển sản phẩm đa dạng, phù hợp với nhu cầu người dùng. So với các nghiên cứu trong khu vực như Singapore và Thái Lan, Ví Việt còn nhiều tiềm năng để phát triển, đặc biệt trong việc mở rộng dịch vụ tại các vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng đại lý và khách hàng theo tháng, bảng so sánh lợi nhuận trước thuế qua các năm, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng khách hàng. So sánh với các ví điện tử quốc tế như Alipay hay Samsung Pay, Ví Việt cần tiếp tục nâng cao tính năng bảo mật và đa dạng hóa dịch vụ để giữ chân khách hàng.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu không chỉ giúp LienVietPostBank hoàn thiện sản phẩm mà còn góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam, giảm chi phí xã hội và tăng cường minh bạch tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển kênh phân phối đa dạng và rộng khắp: Mở rộng mạng lưới đại lý và điểm giao dịch tại các vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa trong vòng 2 năm tới nhằm tăng độ phủ và tiếp cận khách hàng tiềm năng. Chủ thể thực hiện là Trung tâm kinh doanh Ví Việt phối hợp với các chi nhánh và bưu điện địa phương.

  2. Tăng cường truyền thông và marketing: Triển khai các chiến dịch quảng bá, khuyến mãi và giáo dục người dùng về lợi ích của thanh toán không dùng tiền mặt qua Ví Việt, tập trung vào nhóm khách hàng trẻ và người dân vùng nông thôn. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban Marketing và PR của Trung tâm Ví Việt đảm nhiệm.

  3. Phát triển thêm các tính năng sản phẩm: Nâng cấp ứng dụng Ví Việt tích hợp các dịch vụ tài chính vi mô, cho vay tiêu dùng, quản lý tài chính cá nhân và thanh toán đa kênh nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng. Thời gian hoàn thiện dự kiến 18 tháng, do Phòng Công nghệ phối hợp với Ban Phát triển sản phẩm thực hiện.

  4. Cải thiện dịch vụ hỗ trợ và chăm sóc khách hàng: Xây dựng hệ thống tổng đài tư vấn 24/7, đào tạo nhân viên chăm sóc khách hàng chuyên nghiệp, xử lý nhanh các khiếu nại và phản hồi để nâng cao trải nghiệm người dùng. Chủ thể là Ban Chăm sóc khách hàng và Trung tâm Ví Việt, triển khai trong 6 tháng.

  5. Đề xuất với Chính phủ và cơ quan Nhà nước: Hỗ trợ chính sách phát triển hạ tầng công nghệ thông tin tại các vùng khó khăn, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho thanh toán điện tử và tăng cường bảo mật thông tin cá nhân. Thời gian phối hợp liên tục, do Ban lãnh đạo LienVietPostBank và các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại và tổ chức tài chính: Nghiên cứu cung cấp cơ sở để phát triển sản phẩm ví điện tử, nâng cao hiệu quả kinh doanh và mở rộng mạng lưới thanh toán không dùng tiền mặt.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước và chính sách: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển thanh toán điện tử, hoàn thiện khung pháp lý và thúc đẩy xã hội không tiền mặt.

  3. Doanh nghiệp công nghệ tài chính (Fintech): Hiểu rõ về mô hình tổ chức, công nghệ và thị trường ví điện tử tại Việt Nam, từ đó phát triển sản phẩm phù hợp và hợp tác với ngân hàng.

  4. Học giả và sinh viên ngành tài chính - ngân hàng: Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng, phương pháp nghiên cứu và giải pháp phát triển dịch vụ thanh toán điện tử trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ví Việt là gì và có những tính năng chính nào?
    Ví Việt là sản phẩm thẻ phi vật lý của LienVietPostBank, cho phép thanh toán qua điện thoại di động, máy tính bảng và các thiết bị kết nối internet. Tính năng chính gồm thanh toán hóa đơn, chuyển tiền, nạp/rút tiền, gửi tiết kiệm và cho vay tiêu dùng cá nhân.

  2. Mức độ an toàn và bảo mật của Ví Việt được đảm bảo như thế nào?
    Ví Việt sử dụng công nghệ bảo mật hiện đại như mã QR, NFC và xác thực vân tay. Hệ thống được xây dựng trên nền tảng điện toán đám mây với các cụm máy chủ riêng biệt, đảm bảo an toàn dữ liệu và bảo mật giao dịch.

  3. Làm thế nào để phát triển mạng lưới đại lý Ví Việt hiệu quả?
    Cần xây dựng chính sách hỗ trợ, đào tạo nghiệp vụ cho đại lý, kết hợp với các đối tác chiến lược như bưu điện, nhà mạng để mở rộng điểm giao dịch, đặc biệt tại vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa.

  4. Khách hàng có thể sử dụng Ví Việt ở đâu?
    Khách hàng có thể sử dụng Ví Việt để thanh toán tại các điểm chấp nhận thanh toán, qua ứng dụng di động hoặc website, thanh toán hóa đơn điện, nước, viễn thông, mua sắm trực tuyến và chuyển tiền nhanh chóng.

  5. Tác động của Ví Việt đến nền kinh tế Việt Nam là gì?
    Ví Việt góp phần giảm tỷ trọng tiền mặt lưu thông, tiết kiệm chi phí xã hội, tăng tính minh bạch trong giao dịch tài chính, thúc đẩy phát triển kinh tế số và hỗ trợ chính sách thanh toán không dùng tiền mặt của Chính phủ.

Kết luận

  • Thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam đang phát triển nhanh, với tỷ trọng tiền mặt giảm từ 23,7% năm 2001 xuống còn khoảng 11,49% năm 2016.
  • Ví Việt của LienVietPostBank là sản phẩm chiến lược, góp phần thúc đẩy thanh toán điện tử, mở rộng mạng lưới và nâng cao trải nghiệm khách hàng.
  • Nghiên cứu đã chỉ ra các điểm mạnh như mạng lưới rộng, công nghệ hiện đại và các hạn chế về hạ tầng, thói quen người dùng cần được khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp phát triển kênh phân phối, marketing, nâng cấp tính năng và cải thiện dịch vụ chăm sóc khách hàng nhằm tăng trưởng bền vững.
  • Giai đoạn tiếp theo (2018-2020) cần tập trung thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời phối hợp với cơ quan quản lý để hoàn thiện môi trường pháp lý và hạ tầng công nghệ.

Luận văn khuyến khích các tổ chức tài chính, cơ quan quản lý và doanh nghiệp fintech tham khảo để phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, góp phần hiện thực hóa mục tiêu kinh tế số của Việt Nam.