I. Tổng Quan Pháp Luật Dịch Vụ Giao Nhận Vận Tải Đường Bộ
Dịch vụ giao nhận vận tải đóng vai trò cầu nối quan trọng trong chuỗi cung ứng và logistics. Nó giúp hàng hóa lưu thông một cách hiệu quả. Nếu mua bán hàng hóa là thay đổi chủ sở hữu, thì giao nhận vận tải là tổ chức dịch chuyển quyền sở hữu đó. Giao nhận vận tải là một phần không thể thiếu của việc thực hiện hợp đồng mua bán hàng hóa. Dịch vụ giao nhận đã có từ lâu và ngày càng phát triển, giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế thế giới. Sự hình thành và phát triển của dịch vụ này gắn liền với sự phân công lao động quốc tế. Việt Nam đang hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ có nhiều cơ hội phát triển. Chỉ số năng lực logistics (LPI) năm 2018 của Việt Nam tăng 25 bậc so với năm 2016, cho thấy sự cải thiện đáng kể.
1.1. Tầm quan trọng của dịch vụ giao nhận vận tải
Dịch vụ giao nhận vận tải đóng vai trò then chốt trong việc quản lý chuỗi cung ứng và đảm bảo quá trình lưu thông hàng hóa diễn ra suôn sẻ. Theo một số nghiên cứu, chi phí logistics của Việt Nam năm 2014 chiếm khoảng 20,9% GDP, đến nay còn khoảng 16 đến 17% GDP, cao hơn so với nhiều nước trong khu vực. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tối ưu hóa hoạt động giao nhận vận tải để giảm chi phí và nâng cao tính cạnh tranh.
1.2. Cơ hội và thách thức trong bối cảnh hội nhập
Hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra nhiều cơ hội cho dịch vụ giao nhận vận tải. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam cũng phải đối mặt với những thách thức lớn. Đó là sức ép cạnh tranh từ các công ty nước ngoài, yêu cầu về nâng cao chất lượng dịch vụ và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Các doanh nghiệp cần chủ động đổi mới, áp dụng công nghệ mới để nâng cao năng lực cạnh tranh.
II. Vướng Mắc Pháp Lý Về Kinh Doanh Dịch Vụ Vận Tải Đường Bộ
Mặc dù đã có hành lang pháp lý, vẫn còn nhiều bất cập trong hoạt động cung ứng dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ. Phần lớn doanh nghiệp Việt Nam là nhỏ và vừa, vốn thấp, hoạt động manh mún, cạnh tranh chủ yếu về giá. Chi phí logistics còn cao do cạnh tranh không lành mạnh và giao dịch qua trung gian. Các doanh nghiệp nội địa còn chịu sức ép từ các cam kết quốc tế. Một số doanh nghiệp và cán bộ quản lý còn coi đây chỉ là “khâu trung gian” đơn thuần. Tuy khung pháp lý đã hình thành, vẫn còn quy định bất cập, chồng chéo, khó hiểu, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Ví dụ, quy định về khái niệm logistics, điều kiện kinh doanh dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ còn gây khó hiểu, cản trở quyền gia nhập thị trường.
2.1. Bất cập trong quy định về điều kiện kinh doanh
Quy định về điều kiện kinh doanh dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ, đặc biệt là các yêu cầu về tư cách pháp lý của thương nhân, đôi khi gây khó khăn cho việc gia nhập thị trường. Sự thiếu đồng bộ giữa Luật Thương mại và các luật chuyên ngành tạo ra sự không chắc chắn và làm tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.
2.2. Khó khăn trong giao nhận hàng hóa đặc biệt
Quy định về giao nhận hàng hóa đặc biệt, chẳng hạn như hàng nguy hiểm, đôi khi chưa tương thích với các tiêu chuẩn quốc tế, gây phiền nhiễu cho doanh nghiệp. Sự thiếu nhất quán giữa các văn bản pháp luật, ví dụ như Nghị định 42/2020/NĐ-CP và các thông lệ quốc tế như Hiệp định ADR, tạo ra rào cản cho hoạt động vận tải hàng nguy hiểm.
III. Giải Pháp Hoàn Thiện Pháp Luật Giao Nhận Vận Tải Đường Bộ
Cần có những điều chỉnh pháp luật thích hợp để hoàn thiện và nâng cao hiệu quả xây dựng và tổ chức thực thi. Ngày 14/2/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 200/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025. Giải pháp đầu tiên là hoàn thiện chính sách, pháp luật về dịch vụ logistics, bao gồm cả giao nhận vận tải đường bộ. Xuất phát từ những lý do trên, nghiên cứu sinh lựa chọn nội dung “Pháp luật về dịch vụ vận tải giao nhận hàng hóa bằng đường bộ ở Việt Nam hiện nay” làm đề tài tiến sỹ luật học.
3.1. Cập nhật và đồng bộ hóa quy định pháp luật
Để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động giao nhận vận tải đường bộ, cần rà soát, sửa đổi và bổ sung các quy định pháp luật hiện hành, đảm bảo tính đồng bộ, nhất quán và phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế. Việc cập nhật các quy định về điều kiện kinh doanh, trách nhiệm của người vận chuyển, và quy trình giao nhận hàng hóa là rất quan trọng.
3.2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính
Thủ tục hành chính liên quan đến việc cung ứng dịch vụ giao nhận vận tải cần được đơn giản hóa để giảm chi phí và thời gian cho doanh nghiệp. Việc áp dụng công nghệ thông tin và xây dựng cơ chế một cửa quốc gia sẽ giúp tăng cường tính minh bạch và hiệu quả của các thủ tục hành chính.
IV. Ứng Dụng Nghiên Cứu Để Nâng Cao Chất Lượng Vận Tải Đường Bộ
Luận án này góp phần làm rõ và hệ thống hóa cơ sở lý luận về dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ và pháp luật về dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ ở Việt Nam. Luận án cũng chỉ ra được những đặc điểm của dịch vụ giao nhận vận tải nói chung và giao nhận vận tải đường bộ nói riêng, phân tích được các đặc điểm, mối quan hệ giữa giao nhận vận tải với logistics, chỉ ra được những nét đặc trưng cũng như các nội dung cơ bản, sự cần thiết điều chỉnh và các yếu tố ảnh hưởng đến pháp luật về dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ.
4.1. Đề xuất hoàn thiện khung pháp lý về vận tải hàng hóa
Nghiên cứu này đưa ra những đề xuất cụ thể để hoàn thiện khung pháp lý về dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ, nhằm tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và cạnh tranh. Các đề xuất này bao gồm việc làm rõ các khái niệm, quy định về trách nhiệm của các bên, và cơ chế giải quyết tranh chấp.
4.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật
Luận án cũng đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ, chẳng hạn như tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý. Việc tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng và doanh nghiệp cũng là một yếu tố quan trọng.
V. Kết Luận Về Pháp Luật Và Triển Vọng Vận Tải Đường Bộ
Luận án đã phân tích và đánh giá một cách hệ thống thực trạng pháp luật về dịch vụ giao nhận vận tải đường bộ ở Việt Nam cũng như tình hình thực tiễn thực thi pháp luật về lĩnh vực này ở Việt Nam. Đồng thời, luận án cũng chỉ ra được những ưu điểm, nhược điểm trong các quy định, cơ chế thực hiện các quy định đó và lý giải nguyên nhân của những bất cập. Trong quá trình phân tích, đánh giá, luận án có so sánh pháp luật Việt Nam với pháp luật nước ngoài và các thông lệ quốc tế để có được nhận định khách quan và khoa học.
5.1. Đánh giá tác động của pháp luật đến ngành vận tải
Nghiên cứu này đánh giá tác động của hệ thống pháp luật hiện hành đến sự phát triển của ngành vận tải đường bộ. Kết quả cho thấy rằng, mặc dù đã có những tiến bộ đáng kể, vẫn còn nhiều rào cản pháp lý cần được giải quyết để thúc đẩy sự tăng trưởng và nâng cao tính cạnh tranh của ngành.
5.2. Dự báo xu hướng phát triển dịch vụ vận tải đường bộ
Luận án đưa ra dự báo về xu hướng phát triển của dịch vụ vận tải đường bộ trong tương lai, dựa trên các yếu tố như tăng trưởng kinh tế, hội nhập quốc tế, và tiến bộ công nghệ. Việc dự báo này giúp các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp có thể đưa ra các quyết định phù hợp để tận dụng cơ hội và giảm thiểu rủi ro.
