Tổng quan nghiên cứu

Huyện Hòn Đất, tỉnh Kiên Giang, với diện tích tự nhiên lớn nhất tỉnh (khoảng 1.019,8 km²) và dân số hơn 161.000 người năm 2016, là vùng có tiềm năng phát triển kinh tế đa dạng, đặc biệt trong thủy hải sản, khai thác đá và du lịch. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân giai đoạn 2011-2016 đạt khoảng 11%/năm, thu nhập bình quân đầu người năm 2016 đạt 31,3 triệu đồng/năm. Sự phát triển này có đóng góp quan trọng từ hoạt động đầu tư công, tập trung vào hạ tầng giao thông, nông thôn, y tế, thủy lợi và lưới điện. Tuy nhiên, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng (QLDA) tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Hòn Đất còn tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt là tình trạng chậm tiến độ, tăng chi phí và công trình xuống cấp sớm.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng QLDA tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Hòn Đất trong giai đoạn 2012-2016, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành dự án đầu tư xây dựng trên địa bàn, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý dự án. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án nhóm B và C sử dụng vốn ngân sách nhà nước (NSNN) trong khoảng thời gian 2012-2016, với dữ liệu sơ cấp thu thập từ tháng 10 đến tháng 11 năm 2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện tiến độ dự án, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững và nâng cao đời sống người dân địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý dự án đầu tư: Quản lý dự án là quá trình lập kế hoạch, điều phối và giám sát nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Mối quan hệ giữa chi phí, chất lượng và thời gian là yếu tố then chốt trong quản lý dự án.

  • Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án: Dựa trên tổng hợp nghiên cứu của Belassi & Tukel (1996), Pinto & Slevin (1989), và Era Dabla-Norris et al. (2011), các nhóm yếu tố chính bao gồm: môi trường bên ngoài (kinh tế, tự nhiên), hệ thống thông tin quản lý, chính sách dự án, phân cấp thẩm quyền chủ đầu tư, nguồn vốn thực hiện, năng lực các bên tham gia dự án và năng lực chủ đầu tư.

  • Khái niệm và phân loại dự án đầu tư xây dựng: Dự án đầu tư xây dựng được phân loại theo quy mô, tính chất và nguồn vốn, với các giai đoạn quản lý dự án gồm: lập và thẩm định dự án, đấu thầu, chuẩn bị thi công, thi công, nghiệm thu và bảo hành.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tiến độ hoàn thành dự án (tính bằng sai lệch % giữa thời gian thực tế và kế hoạch), năng lực chủ đầu tư, năng lực nhà thầu, chính sách quản lý đầu tư, và các yếu tố môi trường bên ngoài như thời tiết và trượt giá vật liệu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với cỡ mẫu 210, chọn mẫu thuận tiện từ các đại diện Ban quản lý dự án, chủ đầu tư, đơn vị tư vấn và nhà thầu tham gia các dự án sử dụng vốn NSNN trên địa bàn huyện Hòn Đất. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua bảng câu hỏi với thang đo Likert 5 mức độ.

Phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Thống kê mô tả để đánh giá thực trạng QLDA và đặc điểm mẫu nghiên cứu.
  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các nhóm yếu tố ảnh hưởng.
  • Phân tích hồi quy bội để kiểm định các giả thuyết về mối quan hệ giữa các yếu tố và tiến độ hoàn thành dự án.
  • Kiểm định T-test để so sánh sự khác biệt tiến độ theo cấp ngân sách và hình thức quản lý dự án.

Thời gian nghiên cứu chính thức từ tháng 10 đến tháng 11 năm 2017, với dữ liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo và số liệu giai đoạn 2012-2016.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác quản lý dự án: Công tác QLDA tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Hòn Đất được đánh giá tốt ở giai đoạn thực hiện đầu tư, nhưng các giai đoạn xác định dự án, chuẩn bị và phê duyệt dự án, đánh giá sau đầu tư còn nhiều hạn chế. Ví dụ, tỷ lệ dự án được phê duyệt phù hợp quy hoạch và kế hoạch chưa đạt mức cao, ảnh hưởng đến tiến độ chung.

  2. Các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành dự án: Qua phân tích hồi quy bội với mức ý nghĩa 5%, có 6 nhân tố chính ảnh hưởng đến biến động tiến độ, xếp theo mức độ ảnh hưởng giảm dần gồm: năng lực chủ đầu tư, năng lực nhà thầu chính, chính sách liên quan đến dự án, năng lực đơn vị tư vấn, thẩm quyền chủ đầu tư trong phê duyệt đầu tư, thiết kế, dự toán, và thông tin quản lý cùng điều kiện tự nhiên. Ví dụ, năng lực chủ đầu tư có hệ số ảnh hưởng lớn nhất, cho thấy vai trò quyết định trong việc đảm bảo tiến độ.

  3. Ảnh hưởng của cấp ngân sách và hình thức quản lý dự án: Dự án sử dụng vốn NSNN cấp Trung ương hoặc tỉnh có tiến độ chậm hơn so với dự án sử dụng vốn cấp huyện hoặc xã. Điều này có thể do thủ tục phê duyệt và quản lý phức tạp hơn ở cấp cao hơn. Ngoài ra, hình thức quản lý dự án cũng ảnh hưởng đến tiến độ, với các dự án do chủ đầu tư trực tiếp quản lý có xu hướng hoàn thành đúng tiến độ hơn so với các hình thức khác.

  4. Tác động của điều kiện tự nhiên và môi trường bên ngoài: Thời tiết và địa chất công trình là những yếu tố tự nhiên ảnh hưởng đến tiến độ, đặc biệt trong vùng ngập lũ như Hòn Đất. Trượt giá vật liệu xây dựng cũng góp phần làm tăng chi phí và kéo dài thời gian thi công.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, khẳng định vai trò quan trọng của năng lực chủ đầu tư và nhà thầu trong việc kiểm soát tiến độ dự án. Sự ổn định chính sách và thông tin quản lý kịp thời giúp giảm thiểu rủi ro và biến động tiến độ. Việc các dự án cấp Trung ương và tỉnh chậm tiến độ hơn phản ánh sự phức tạp trong quản lý và thủ tục hành chính, cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả đầu tư công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến tiến độ, bảng so sánh tiến độ theo cấp ngân sách và hình thức quản lý, cũng như biểu đồ phân phối sai lệch tiến độ dự án. Những phát hiện này cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý và cải thiện tiến độ dự án đầu tư xây dựng tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực và thẩm quyền của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Hòn Đất: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng phối hợp và ra quyết định cho cán bộ Ban Quản lý. Mục tiêu nâng cao năng lực quản lý dự án trong vòng 12 tháng tới, do UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Nâng cao năng lực và lựa chọn nhà thầu uy tín: Áp dụng tiêu chí đánh giá năng lực nhà thầu nghiêm ngặt hơn trong quá trình đấu thầu, ưu tiên các nhà thầu có kinh nghiệm và năng lực tài chính vững mạnh. Thực hiện trong các đợt đấu thầu dự án mới, nhằm giảm thiểu rủi ro chậm tiến độ.

  3. Tăng cường năng lực đơn vị tư vấn: Đẩy mạnh hợp tác với các đơn vị tư vấn có chuyên môn cao, đảm bảo chất lượng thiết kế và giám sát thi công. Khuyến khích đào tạo và nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ tư vấn trong 6-12 tháng tới.

  4. Cải thiện chính sách quản lý đầu tư xây dựng: Đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về phân cấp thẩm quyền cho chủ đầu tư, rút ngắn thủ tục phê duyệt dự án và thanh toán vốn. Mục tiêu hoàn thiện chính sách trong vòng 18 tháng, do Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện.

  5. Ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý dự án: Áp dụng phần mềm quản lý dự án hiện đại để theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng công trình, giúp kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề phát sinh. Triển khai thí điểm trong các dự án trọng điểm trong 12 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý, đặc biệt trong việc kiểm soát tiến độ và phối hợp các bên liên quan.

  2. Chủ đầu tư và các đơn vị tư vấn, nhà thầu: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án, từ đó cải thiện quy trình làm việc, nâng cao năng lực và phối hợp hiệu quả hơn.

  3. Các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư công: Cung cấp thông tin để hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý dự án đầu tư xây dựng, đặc biệt là về phân cấp thẩm quyền và thủ tục hành chính.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý dự án: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, mô hình phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án đầu tư công tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tiến độ dự án sử dụng vốn cấp Trung ương và tỉnh thường chậm hơn cấp huyện?
    Do thủ tục phê duyệt và quản lý phức tạp hơn, nhiều cấp thẩm quyền tham gia, dẫn đến thời gian xử lý kéo dài và khó khăn trong phối hợp các bên liên quan.

  2. Năng lực chủ đầu tư ảnh hưởng như thế nào đến tiến độ dự án?
    Năng lực chủ đầu tư quyết định khả năng phối hợp, ra quyết định kịp thời và giải quyết các vấn đề phát sinh, từ đó giảm thiểu rủi ro chậm tiến độ.

  3. Các yếu tố tự nhiên nào ảnh hưởng đến tiến độ dự án tại Hòn Đất?
    Thời tiết thay đổi, ngập lũ và địa chất công trình là những yếu tố tự nhiên chính ảnh hưởng đến tiến độ thi công, đặc biệt trong vùng đồng bằng ngập lũ như Hòn Đất.

  4. Làm thế nào để cải thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng?
    Cần nâng cao năng lực quản lý, áp dụng công nghệ quản lý dự án, cải thiện chính sách phân cấp thẩm quyền và tăng cường lựa chọn nhà thầu uy tín.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với khảo sát mẫu 210 người, phân tích Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy bội để kiểm định các giả thuyết.

Kết luận

  • Công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án huyện Hòn Đất đã có tiến bộ nhưng còn nhiều hạn chế ở các giai đoạn chuẩn bị và đánh giá dự án.
  • Sáu nhân tố chính ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành dự án gồm năng lực chủ đầu tư, năng lực nhà thầu, chính sách dự án, năng lực tư vấn, thẩm quyền chủ đầu tư và thông tin quản lý cùng điều kiện tự nhiên.
  • Dự án sử dụng vốn cấp Trung ương và tỉnh có tiến độ chậm hơn so với cấp huyện và xã do thủ tục phức tạp hơn.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, cải thiện chính sách và ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án.
  • Nghiên cứu mở hướng cho các nghiên cứu tiếp theo về tác động của các yếu tố khác như chi phí, chất lượng và rủi ro trong quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Các cơ quan quản lý và Ban Quản lý dự án huyện Hòn Đất nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng.