Tổng quan nghiên cứu

Việc phát triển nhà ở xã hội (NOXH) tại các đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là vấn đề chậm tiến độ thi công. Theo thống kê của Bộ Xây dựng, tính đến quý II năm 2019, chương trình phát triển NOXH tại khu vực đô thị mới hoàn thành 9 dự án, trong khi kế hoạch đề ra là 39 dự án với quy mô hơn 45.000 căn hộ. Nhu cầu nhà ở xã hội tại TP.HCM và các khu vực đô thị khác rất lớn, ước tính đến năm 2020 có hơn 1,7 triệu người khó khăn về nhà ở và công nhân cần ổn định chỗ ở. Tuy nhiên, thực trạng chậm tiến độ thi công đã làm giảm hiệu quả dự án, gây thất thoát tài chính và mất lòng tin của người dân.

Luận văn thạc sĩ này tập trung phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc chậm tiến độ thi công nhà ở xã hội tại TP.HCM trong giai đoạn từ năm 2002 đến 2019. Mục tiêu nghiên cứu là xác định, xếp hạng và phân tích định lượng các nhân tố chính ảnh hưởng đến tiến độ thi công, từ đó đề xuất các giải pháp cải thiện hiệu quả thi công. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các chủ đầu tư (CĐT), nhà thầu thi công (NTTC) và các bên liên quan hoạch định tiến độ thi công hợp lý, giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả dự án NOXH tại TP.HCM.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án xây dựng, đặc biệt tập trung vào các khái niệm về tiến độ thi công, nhà ở xã hội và các yếu tố ảnh hưởng đến năng suất lao động trong xây dựng. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý tiến độ thi công: Tiến độ thi công được xem là một phần quan trọng trong quản lý dự án, bao gồm lập kế hoạch, theo dõi và giám sát tiến độ thực hiện nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng hạn.
  • Mô hình phân tích nhân tố và phân cụm: Sử dụng phân tích nhân tố để xác định các nhóm nguyên nhân ảnh hưởng và phân tích cụm để nhóm các yếu tố tương đồng nhằm đánh giá mức độ ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

Các khái niệm chính bao gồm: tiến độ thi công, nhà ở xã hội, năng lực tổ chức thi công, quản lý dự án, rủi ro thi công, và phối hợp các bên liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát định lượng kết hợp phân tích thống kê. Dữ liệu được thu thập thông qua bảng câu hỏi khảo sát gửi đến 200 cá nhân, tổ chức tham gia các dự án NOXH tại TP.HCM, trong đó có 133 phản hồi đạt yêu cầu (tỷ lệ 66,5%). Đối tượng khảo sát gồm chủ đầu tư, tư vấn giám sát, nhà thầu thi công, ban quản lý dự án và các bên liên quan với kinh nghiệm từ 1 năm trở lên.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các bước chính:

  • Kiểm tra độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (kết quả >0.8 cho thấy độ tin cậy cao).
  • Xếp hạng các nguyên nhân theo nhóm đối tượng (CĐT, TVGS, NTTC).
  • Kiểm tra sự thống nhất giữa các nhóm bằng hệ số tương quan Spearman.
  • Phân tích cụm thứ bậc (Hierarchical Clustering) để nhóm các yếu tố ảnh hưởng thành 5 cụm chính.
  • Xây dựng mô hình hồi quy Logistic nhị phân để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các cụm đến tiến độ thi công.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào các dự án NOXH thực hiện từ năm 2002 đến 2019 tại TP.HCM.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực tổ chức thi công yếu kém là nguyên nhân hàng đầu gây chậm tiến độ, với điểm trung bình (Mean) xếp hạng 4.73/5, được đồng thuận cao giữa các nhóm đối tượng khảo sát.
  2. Sự yếu kém của đơn vị tư vấn giám sát (TVGS) trong việc hỗ trợ nhà thầu thi công cũng có ảnh hưởng lớn, với điểm trung bình 4.70, phản ánh vai trò quan trọng của TVGS trong việc phối hợp và giám sát thi công.
  3. Chậm trễ trong việc giải phóng mặt bằng và cung cấp thông tin từ chủ đầu tư là nguyên nhân phổ biến, điểm trung bình khoảng 4.64, gây gián đoạn tiến độ thi công.
  4. Thiếu giám sát thi công có năng lực và kinh nghiệm dẫn đến lỗi thi công thường xuyên, điểm trung bình 3.99, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và tiến độ dự án.
  5. Phân tích cụm cho thấy 5 nhóm nguyên nhân chính ảnh hưởng đến tiến độ thi công gồm: năng lực máy móc thiết bị, hỗ trợ của TVGS, chậm trễ thanh toán và phê duyệt, quản lý hợp đồng và tổ chức công trường yếu kém.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo ngành và nghiên cứu trước đây, khẳng định rằng năng lực tổ chức thi công và sự phối hợp giữa các bên là yếu tố quyết định tiến độ dự án. Việc chậm trễ trong giải phóng mặt bằng và phê duyệt hồ sơ kỹ thuật từ chủ đầu tư làm tăng rủi ro và chi phí phát sinh, ảnh hưởng tiêu cực đến tiến độ. Ngoài ra, thiếu giám sát có năng lực làm giảm khả năng kiểm soát chất lượng và tiến độ thi công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng trung bình của từng yếu tố theo nhóm đối tượng, hoặc bảng phân cụm với các biến thành phần và hệ số tương quan Pearson minh họa sự liên kết giữa các yếu tố trong từng cụm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực tổ chức thi công: Chủ đầu tư và nhà thầu cần đào tạo, tuyển chọn nhân sự có kinh nghiệm, áp dụng công nghệ quản lý tiến độ hiện đại nhằm tăng hiệu quả thi công. Mục tiêu giảm tỷ lệ chậm tiến độ xuống dưới 10% trong vòng 2 năm tới.
  2. Tăng cường vai trò tư vấn giám sát: Cải thiện năng lực và tính linh hoạt của TVGS trong hỗ trợ nhà thầu, đảm bảo phối hợp chặt chẽ giữa các bên. Chủ thể thực hiện là các công ty tư vấn, với kế hoạch đánh giá và nâng cao năng lực hàng năm.
  3. Rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng và phê duyệt hồ sơ: Cơ quan quản lý nhà nước cần phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư để đẩy nhanh thủ tục hành chính, giảm thiểu các thủ tục gây chậm trễ. Mục tiêu hoàn thành thủ tục trong vòng 3 tháng kể từ khi bắt đầu dự án.
  4. Tăng cường giám sát thi công có năng lực: Đầu tư vào đào tạo và tuyển dụng giám sát viên có kinh nghiệm, áp dụng công nghệ giám sát hiện đại để phát hiện và xử lý kịp thời các lỗi thi công. Chủ thể thực hiện là nhà thầu và ban quản lý dự án, với kế hoạch triển khai trong 1 năm.
  5. Cải thiện quản lý hợp đồng và tổ chức công trường: Xây dựng quy trình quản lý hợp đồng chặt chẽ, rõ ràng, đồng thời tổ chức công trường khoa học, đảm bảo phối hợp hiệu quả giữa các bên liên quan. Mục tiêu giảm thiểu xung đột và phát sinh không kiểm soát trong 18 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội: Nghiên cứu giúp nhận diện các rủi ro và nguyên nhân chậm tiến độ, từ đó xây dựng kế hoạch quản lý và giám sát hiệu quả hơn.
  2. Nhà thầu thi công và tư vấn giám sát: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích để nâng cao năng lực tổ chức thi công, phối hợp và kiểm soát tiến độ dự án.
  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và phát triển đô thị: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện chính sách, quy trình giải phóng mặt bằng và phê duyệt hồ sơ nhằm thúc đẩy tiến độ các dự án NOXH.
  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và ứng dụng thực tiễn trong lĩnh vực quản lý tiến độ thi công xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chậm tiến độ thi công nhà ở xã hội?
    Năng lực tổ chức thi công yếu kém được xác định là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất với điểm trung bình 4.73/5, do ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thực hiện kế hoạch thi công.

  2. Vai trò của tư vấn giám sát trong tiến độ thi công như thế nào?
    Tư vấn giám sát có vai trò hỗ trợ nhà thầu, phối hợp các bên và giám sát chất lượng thi công. Sự yếu kém của TVGS làm tăng nguy cơ chậm tiến độ và lỗi thi công.

  3. Làm thế nào để giảm thiểu rủi ro chậm tiến độ do giải phóng mặt bằng?
    Cần phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư và cơ quan quản lý nhà nước để đẩy nhanh thủ tục hành chính, đồng thời lập kế hoạch dự phòng cho các trường hợp phát sinh.

  4. Phương pháp phân tích cụm giúp gì cho nghiên cứu này?
    Phân tích cụm giúp nhóm các yếu tố tương đồng lại với nhau, từ đó xác định các nhóm nguyên nhân chính ảnh hưởng đến tiến độ thi công, hỗ trợ xây dựng giải pháp tập trung và hiệu quả.

  5. Làm sao để nâng cao năng lực giám sát thi công?
    Đào tạo chuyên môn, tuyển dụng giám sát viên có kinh nghiệm, áp dụng công nghệ giám sát hiện đại và xây dựng quy trình kiểm soát chất lượng chặt chẽ là các biện pháp cần thiết.

Kết luận

  • Xác định rõ 5 cụm nguyên nhân chính ảnh hưởng đến chậm tiến độ thi công nhà ở xã hội tại TP.HCM, trong đó năng lực tổ chức thi công và vai trò tư vấn giám sát là quan trọng nhất.
  • Kết quả khảo sát với 133 mẫu phản hồi có độ tin cậy cao, phản ánh thực trạng và quan điểm của các bên liên quan trong ngành xây dựng.
  • Phân tích cụm và mô hình hồi quy Logistic nhị phân giúp định lượng mức độ ảnh hưởng của từng nhóm nguyên nhân đến tiến độ thi công.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực tổ chức thi công, tăng cường giám sát, rút ngắn thủ tục hành chính và cải thiện quản lý hợp đồng.
  • Nghiên cứu có thể được áp dụng làm cơ sở cho các chủ đầu tư, nhà thầu và cơ quan quản lý trong việc hoạch định và kiểm soát tiến độ thi công các dự án nhà ở xã hội trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Các bên liên quan nên triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ thi công nhà ở xã hội.