Tổng quan nghiên cứu

Việc sử dụng thuốc hợp lý và hiệu quả là một trong những yếu tố then chốt đảm bảo chất lượng điều trị và kiểm soát chi phí y tế trong bệnh viện. Tại Việt Nam, sự đa dạng về chủng loại thuốc và nhà cung cấp đã tạo thuận lợi cho công tác cung ứng thuốc nhưng cũng đặt ra thách thức trong quản lý và sử dụng thuốc hợp lý. Bệnh viện Đa khoa Tây Ninh, với quy mô 800 giường bệnh và là bệnh viện hạng II của tỉnh Tây Ninh, đóng vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Năm 2022, bệnh viện đã sử dụng tổng cộng 694 khoản mục thuốc với tổng giá trị sử dụng lên đến khoảng 68 tỷ đồng, trong đó thuốc hóa dược chiếm 92,2% số khoản mục và 97,7% giá trị sử dụng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích cơ cấu danh mục thuốc đã sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa Tây Ninh năm 2022, áp dụng các phương pháp phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN để đánh giá tính hợp lý và hiệu quả sử dụng thuốc. Nghiên cứu tập trung vào việc mô tả chi tiết các nhóm thuốc theo nguồn gốc, tác dụng dược lý, thành phần, đường dùng và phân tích chi tiết nhóm thuốc có giá trị sử dụng cao nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuốc tại bệnh viện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ danh mục thuốc đã sử dụng trong năm 2022 tại Bệnh viện Đa khoa Tây Ninh, với dữ liệu thu thập từ báo cáo nhập xuất tồn và các báo cáo sử dụng thuốc của khoa Dược.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Hội đồng Thuốc và Điều trị (HĐT&ĐT) bệnh viện xây dựng danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật, nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc, giảm chi phí điều trị và tăng cường an toàn cho người bệnh. Đồng thời, nghiên cứu góp phần hoàn thiện công tác quản lý dược tại bệnh viện, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong lĩnh vực y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dược hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Phân tích ABC: Phương pháp phân tích dựa trên mối quan hệ giữa lượng thuốc tiêu thụ và chi phí, phân loại thuốc thành ba nhóm A, B, C theo tỷ lệ giá trị sử dụng, giúp xác định các thuốc chiếm tỷ trọng lớn trong ngân sách để ưu tiên quản lý.
  • Phân tích VEN: Phân loại thuốc theo mức độ quan trọng trong điều trị thành nhóm Vital (V), Essential (E) và Non-essential (N), nhằm ưu tiên mua sắm và tồn trữ thuốc phù hợp với nhu cầu điều trị và nguồn lực tài chính.
  • Ma trận ABC/VEN: Kết hợp hai phương pháp trên để đánh giá đồng thời mức độ quan trọng và chi phí của thuốc, từ đó phân nhóm thuốc cần giám sát chặt chẽ hoặc hạn chế sử dụng.

Các khái niệm chính bao gồm: danh mục thuốc bệnh viện (DMT), thuốc biệt dược gốc (BDG), thuốc generic, nhóm tác dụng dược lý, nhóm thuốc đơn thành phần và đa thành phần, đường dùng thuốc, mô hình bệnh tật theo mã ICD-10.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, hồi cứu số liệu về danh mục thuốc đã sử dụng trong năm 2022 tại Bệnh viện Đa khoa Tây Ninh.
  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ báo cáo nhập xuất tồn thuốc và báo cáo sử dụng thuốc của khoa Dược bệnh viện trong năm 2022, tổng cộng 694 khoản mục thuốc.
  • Cỡ mẫu: Toàn bộ danh mục thuốc đã sử dụng trong năm 2022, không chọn mẫu con nhằm đảm bảo tính toàn diện.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel để xử lý và phân tích số liệu theo các chỉ số cơ cấu DMT, phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN. Các biến số nghiên cứu bao gồm nhóm thuốc, nguồn gốc, tác dụng dược lý, thành phần, đường dùng, hình thức mua sắm, số lượng và giá trị sử dụng.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu từ tháng 01/2023 đến tháng 04/2024, phân tích và báo cáo kết quả trong quý I năm 2024.

Phương pháp phân tích ABC được thực hiện qua các bước tính toán giá trị sử dụng từng thuốc, sắp xếp theo giá trị giảm dần và phân nhóm A (chiếm khoảng 80% giá trị), B (15%) và C (5%). Phân tích VEN dựa trên tiêu chuẩn của WHO và các văn bản pháp luật của Bộ Y tế để phân loại thuốc theo mức độ quan trọng. Ma trận ABC/VEN được xây dựng để xác định nhóm thuốc cần ưu tiên giám sát.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu danh mục thuốc sử dụng: Trong tổng số 694 khoản mục thuốc, thuốc hóa dược chiếm 92,2% số khoản mục và 97,7% giá trị sử dụng (khoảng 66,17 tỷ đồng), thuốc đông y và thuốc từ dược liệu chiếm 7,8% số khoản mục và 2,3% giá trị sử dụng (khoảng 1,25 tỷ đồng).

  2. Phân loại thuốc biệt dược gốc và thuốc generic: Thuốc generic chiếm ưu thế với 93,1% số khoản mục và 95,2% giá trị sử dụng thuốc hóa dược, trong khi thuốc biệt dược gốc chỉ chiếm 6,9% số khoản mục và 4,8% giá trị sử dụng. Điều này phù hợp với chính sách ưu tiên sử dụng thuốc generic của Bộ Y tế.

  3. Phân tích theo nhóm tác dụng dược lý: Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng và chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ lệ cao nhất với 18,3% số khoản mục và 28,55% giá trị sử dụng (khoảng 19,69 tỷ đồng). Nhóm thuốc tim mạch đứng thứ hai với 15,27% số khoản mục và 14,1% giá trị sử dụng (khoảng 9,8 tỷ đồng). Nhóm thuốc hormone và các thuốc tác động vào hệ nội tiết chiếm 8,07% số khoản mục và 13% giá trị sử dụng.

  4. Phân tích ABC: Thuốc nhóm A chiếm khoảng 15,4% số khoản mục nhưng chiếm tới 79,9% giá trị sử dụng, nhóm B chiếm 21,4% số khoản mục và 15% giá trị, nhóm C chiếm 63,2% số khoản mục nhưng chỉ chiếm 5,1% giá trị sử dụng. Điều này cho thấy nhóm A gồm các thuốc có giá trị sử dụng cao cần được quản lý chặt chẽ.

  5. Phân tích VEN: Thuốc nhóm Essential (E) chiếm tỷ lệ cao nhất với 76,2% số khoản mục và 83,8% giá trị sử dụng, nhóm Vital (V) chiếm 8,1% số khoản mục và 8,5% giá trị, nhóm Non-essential (N) chiếm 15,6% số khoản mục và 7,8% giá trị. Việc ưu tiên mua sắm và tồn trữ thuốc nhóm V và E là cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Bệnh viện Đa khoa Tây Ninh đã thực hiện tốt chính sách ưu tiên sử dụng thuốc generic, góp phần giảm chi phí điều trị mà vẫn đảm bảo hiệu quả lâm sàng. Tỷ lệ sử dụng thuốc hóa dược chiếm ưu thế phản ánh xu hướng điều trị hiện đại và phù hợp với mô hình bệnh tật tại bệnh viện, trong đó bệnh lý nhiễm khuẩn và tim mạch chiếm tỷ trọng lớn.

Phân tích ABC và VEN cho thấy nhóm thuốc có giá trị sử dụng cao (nhóm A) và nhóm thuốc quan trọng trong điều trị (nhóm V, E) cần được giám sát chặt chẽ để tránh lãng phí và đảm bảo cung ứng kịp thời. So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh khác, cơ cấu thuốc và tỷ lệ phân nhóm tương tự, khẳng định tính ổn định và phù hợp của danh mục thuốc hiện tại.

Việc sử dụng thuốc nhập khẩu chiếm khoảng 33,7% số khoản mục và 45,1% giá trị sử dụng, chủ yếu là các thuốc đặc trị như insulin, thuốc chống nhiễm khuẩn nhóm beta-lactam, phù hợp với đặc thù bệnh viện tuyến tỉnh tiếp nhận các ca bệnh nặng, phức tạp. Tuy nhiên, cần cân nhắc tối ưu hóa chi phí nhập khẩu thông qua đàm phán giá và lựa chọn thuốc tương đương trong nước.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ số khoản mục và giá trị sử dụng theo nhóm thuốc, biểu đồ tròn cơ cấu thuốc theo phân tích ABC và VEN, bảng so sánh chi tiết nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn và nhóm tim mạch để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giám sát thuốc nhóm A và nhóm V, E: Hội đồng Thuốc và Điều trị cần thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ đối với các thuốc có giá trị sử dụng cao và thuốc quan trọng trong điều trị, nhằm đảm bảo cung ứng liên tục, tránh tồn kho quá mức hoặc thiếu hụt. Thời gian thực hiện: ngay trong năm 2024.

  2. Ưu tiên sử dụng thuốc generic có chứng minh tương đương sinh học: Tiếp tục khuyến khích sử dụng thuốc generic thay thế thuốc biệt dược gốc để giảm chi phí điều trị mà vẫn đảm bảo hiệu quả lâm sàng. Chủ thể thực hiện: khoa Dược phối hợp với các phòng ban liên quan, trong vòng 12 tháng tới.

  3. Rà soát và loại bỏ thuốc nhóm Non-essential có chi phí cao: Đánh giá lại các thuốc nhóm N có giá trị sử dụng lớn trong ma trận ABC/VEN để hạn chế hoặc loại bỏ khỏi danh mục, nhằm tối ưu hóa ngân sách thuốc. Thời gian thực hiện: quý II năm 2024.

  4. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức về sử dụng thuốc hợp lý: Tổ chức các khóa đào tạo cho cán bộ y tế về quản lý và sử dụng thuốc hợp lý, đặc biệt là các thuốc nhóm A và nhóm V, E, nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và giảm lãng phí. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc bệnh viện và khoa Dược, triển khai trong năm 2024.

  5. Đàm phán giá và lựa chọn nhà cung cấp thuốc nhập khẩu hiệu quả: Tăng cường đàm phán với nhà cung cấp để giảm giá thuốc nhập khẩu, đồng thời tìm kiếm các thuốc tương đương trong nước có chất lượng đảm bảo để thay thế. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hội đồng Thuốc và Điều trị các bệnh viện: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu và phương pháp phân tích giúp HĐT&ĐT xây dựng và điều chỉnh danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật và nguồn lực tài chính.

  2. Quản lý dược và khoa Dược bệnh viện: Thông tin chi tiết về cơ cấu thuốc và phân tích ABC, VEN hỗ trợ công tác lập kế hoạch mua sắm, tồn kho và giám sát sử dụng thuốc hiệu quả.

  3. Nhà quản lý y tế và cơ quan bảo hiểm y tế: Kết quả nghiên cứu giúp đánh giá hiệu quả sử dụng thuốc, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ và kiểm soát chi phí y tế hợp lý.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học chuyên ngành Quản lý kinh tế dược và Y tế công cộng: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và ứng dụng thực tiễn trong quản lý dược bệnh viện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phân tích ABC là gì và tại sao quan trọng trong quản lý thuốc?
    Phân tích ABC phân loại thuốc theo giá trị sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách (nhóm A) để ưu tiên quản lý. Ví dụ, tại Bệnh viện Đa khoa Tây Ninh, nhóm A chiếm gần 80% giá trị sử dụng dù chỉ chiếm khoảng 15% số khoản mục.

  2. Phân tích VEN có vai trò gì trong xây dựng danh mục thuốc?
    Phân tích VEN phân loại thuốc theo mức độ quan trọng trong điều trị, giúp ưu tiên mua sắm và tồn trữ thuốc nhóm Vital và Essential, hạn chế thuốc nhóm Non-essential. Điều này đảm bảo nguồn lực tập trung vào thuốc thiết yếu, nâng cao hiệu quả điều trị.

  3. Tại sao nên ưu tiên sử dụng thuốc generic thay vì biệt dược gốc?
    Thuốc generic có cùng hoạt chất và hiệu quả điều trị như biệt dược gốc nhưng giá thành thấp hơn, giúp giảm chi phí điều trị. Nghiên cứu cho thấy thuốc generic chiếm hơn 93% số khoản mục và 95% giá trị sử dụng thuốc hóa dược tại bệnh viện.

  4. Làm thế nào để hạn chế lạm dụng thuốc tiêm trong bệnh viện?
    Theo quy định, thuốc tiêm chỉ dùng khi bệnh nhân không thể uống thuốc hoặc đường uống không đáp ứng yêu cầu điều trị. Cần giám sát chặt chẽ kê đơn và sử dụng thuốc tiêm để tránh lạm dụng, giảm rủi ro và chi phí không cần thiết.

  5. Làm sao để đảm bảo danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật?
    Cần thường xuyên rà soát, phân tích danh mục thuốc dựa trên mô hình bệnh tật thực tế (theo mã ICD-10) và kết quả điều trị, từ đó điều chỉnh danh mục thuốc để đáp ứng nhu cầu điều trị hiệu quả và tiết kiệm chi phí.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã mô tả chi tiết cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa Tây Ninh năm 2022 với 694 khoản mục, trong đó thuốc hóa dược chiếm ưu thế về số lượng và giá trị sử dụng.
  • Phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN cho thấy nhóm thuốc có giá trị sử dụng cao và nhóm thuốc quan trọng trong điều trị cần được ưu tiên quản lý và giám sát chặt chẽ.
  • Việc ưu tiên sử dụng thuốc generic thay thế biệt dược gốc đã góp phần giảm chi phí điều trị mà vẫn đảm bảo hiệu quả lâm sàng.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng và điều chỉnh danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật và nguồn lực tài chính của bệnh viện.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng thuốc, góp phần cải thiện chất lượng khám chữa bệnh và tiết kiệm chi phí y tế.

Hành động tiếp theo: Hội đồng Thuốc và Điều trị cùng khoa Dược cần triển khai các khuyến nghị nghiên cứu trong năm 2024 để tối ưu hóa danh mục thuốc và nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc tại Bệnh viện Đa khoa Tây Ninh. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý y tế được khuyến khích tham khảo toàn văn luận văn.