Tổng quan nghiên cứu

Ngành chăn nuôi lợn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp và đảm bảo an ninh lương thực tại Việt Nam. Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, với hơn 100 trang trại chăn nuôi lợn quy mô lớn nhỏ, là một trong những địa phương phát triển mạnh mẽ ngành hàng này. Tuy nhiên, ngành chăn nuôi lợn tại đây đang đối mặt với nhiều thách thức như dịch bệnh, biến động giá cả, và sự phân tán trong tổ chức sản xuất. Nghiên cứu chuỗi giá trị lợn trên địa bàn thị xã Phổ Yên nhằm đánh giá thực trạng, sự tham gia của các tác nhân trong chuỗi, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc: (1) Đánh giá thực trạng chuỗi giá trị chăn nuôi lợn tại thị xã Phổ Yên; (2) Phân tích sự tham gia và lợi ích của các tác nhân trong chuỗi; (3) Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi giá trị; (4) Đề xuất các nhóm giải pháp phát triển chuỗi giá trị lợn phù hợp với điều kiện địa phương. Phạm vi nghiên cứu được giới hạn trong khoảng thời gian từ tháng 7/2021 đến tháng 12/2021, tập trung tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất, ổn định đầu ra, tăng giá trị gia tăng và thu nhập cho người chăn nuôi. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và các tổ chức liên quan trong việc xây dựng chính sách và phát triển ngành chăn nuôi lợn theo hướng bền vững và có tính cạnh tranh cao.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về chuỗi giá trị và chuỗi cung ứng trong ngành chăn nuôi. Theo Michael Porter, chuỗi giá trị là tập hợp các hoạt động tạo ra giá trị gia tăng cho sản phẩm từ khâu đầu vào đến tiêu dùng cuối cùng. Chuỗi giá trị lợn bao gồm các tác nhân chính: người sản xuất (hộ chăn nuôi, trang trại), thương lái, người giết mổ, bán buôn, bán lẻ và người tiêu dùng cuối cùng. Mô hình này giúp phân tích các hoạt động, dòng chảy sản phẩm, thông tin và tài chính trong chuỗi.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của chuỗi giá trị chăn nuôi lợn tại địa phương. Các khái niệm chính bao gồm: chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng, ngành hàng, quản trị chuỗi giá trị, nâng cấp chuỗi giá trị và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chuỗi.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ 57 trang trại và hộ chăn nuôi lợn trên địa bàn thị xã Phổ Yên, sử dụng phương pháp điều tra sơ cấp kết hợp với số liệu thứ cấp từ các báo cáo ngành và cơ quan quản lý địa phương. Phân loại các hộ chăn nuôi dựa trên quy định tại Điều 21 Nghị định 13/2020/NĐ-CP.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả để tổng hợp đặc điểm các tác nhân, so sánh các chỉ tiêu chi phí, doanh thu, lợi nhuận giữa các khâu trong chuỗi. Phân tích SWOT được sử dụng để đánh giá toàn diện các yếu tố nội tại và bên ngoài ảnh hưởng đến chuỗi giá trị. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2021, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và cập nhật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng chuỗi giá trị chăn nuôi lợn tại Phổ Yên: Trong 57 hộ nghiên cứu, phần lớn sản phẩm thịt lợn (67,8%) được tiêu thụ ở thị trường ngoài địa bàn, còn lại tiêu thụ nội địa. Chuỗi giá trị thịt lợn tại đây gồm 4 kênh phân phối chính, trong đó kênh có sự tham gia của thương lái tạo ra giá trị thặng dư cao nhất, chiếm 56% tổng giá trị gia tăng.

  2. Sự tham gia và lợi ích của các tác nhân: Các tác nhân tham gia chuỗi có mức độ lợi ích không đồng đều. Người chăn nuôi chịu áp lực chi phí đầu vào cao và rủi ro dịch bệnh, trong khi thương lái và người giết mổ thu được lợi nhuận cao hơn. Mức độ liên kết giữa các tác nhân còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả chung của chuỗi.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi giá trị: Dịch bệnh, biến động giá cả đầu vào (giống, thức ăn), điều kiện hạ tầng giao thông và công nghệ chăn nuôi là những yếu tố chính tác động tiêu cực đến chuỗi. Ngoài ra, thiếu thông tin thị trường và chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ cũng làm giảm khả năng liên kết và nâng cao giá trị chuỗi.

  4. Phân tích SWOT: Chuỗi giá trị chăn nuôi lợn tại Phổ Yên có điểm mạnh là quy mô trang trại ngày càng mở rộng, sự quan tâm của chính quyền địa phương và tiềm năng thị trường lớn. Tuy nhiên, điểm yếu gồm công nghệ lạc hậu, quản lý dịch bệnh chưa hiệu quả, và sự phân tán trong tổ chức sản xuất. Cơ hội đến từ chính sách phát triển nông nghiệp và nhu cầu thị trường tăng cao, trong khi thách thức là cạnh tranh từ các vùng khác và rủi ro dịch bệnh.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy chuỗi giá trị lợn tại Phổ Yên đang trong giai đoạn chuyển đổi từ chăn nuôi nhỏ lẻ sang quy mô trang trại chuyên nghiệp, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế trong liên kết và quản trị chuỗi. Việc thương lái chiếm tỷ trọng lớn trong kênh phân phối làm giảm lợi ích cho người chăn nuôi, tương tự với các nghiên cứu tại các địa phương khác cho thấy sự phân chia lợi nhuận không đồng đều là vấn đề phổ biến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố lợi nhuận theo từng khâu trong chuỗi, bảng so sánh chi phí và doanh thu của các tác nhân, giúp minh họa rõ ràng sự chênh lệch lợi ích. So với các mô hình liên kết thành công tại huyện Phú Bình và Vĩnh Tường, việc áp dụng công nghệ tiên tiến và chính sách hỗ trợ đồng bộ đã giúp nâng cao hiệu quả chuỗi, điều này cũng là bài học quan trọng cho Phổ Yên.

Việc nâng cấp chuỗi giá trị cần tập trung vào cải tiến kỹ thuật chăn nuôi, tăng cường liên kết giữa các tác nhân, đồng thời phát triển thị trường tiêu thụ và xây dựng thương hiệu sản phẩm. Điều này không chỉ giúp tăng giá trị gia tăng mà còn giảm thiểu rủi ro và nâng cao khả năng cạnh tranh của ngành hàng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường liên kết chuỗi giá trị: Khuyến khích các hộ chăn nuôi, doanh nghiệp và thương lái xây dựng mô hình liên kết chặt chẽ theo chuỗi từ sản xuất đến tiêu thụ. Mục tiêu nâng tỷ lệ sản phẩm tiêu thụ qua các kênh liên kết lên trên 70% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện là UBND thị xã phối hợp với các hiệp hội ngành hàng.

  2. Ứng dụng công nghệ và nâng cao năng lực sản xuất: Đầu tư chuyển giao kỹ thuật chăn nuôi tiên tiến, áp dụng quy trình VietGAP và kiểm soát dịch bệnh nghiêm ngặt. Tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật cho ít nhất 80% hộ chăn nuôi trong 12 tháng tới. Các trung tâm khuyến nông và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ kỹ thuật chịu trách nhiệm triển khai.

  3. Phát triển thị trường và xây dựng thương hiệu: Xây dựng thương hiệu thịt lợn Phổ Yên, đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ trong và ngoài tỉnh. Mục tiêu tăng doanh thu bán hàng qua kênh thương hiệu lên 30% trong 3 năm. Sở Công Thương và các doanh nghiệp chế biến phối hợp thực hiện.

  4. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ và cơ sở hạ tầng: Đề xuất chính sách ưu đãi về tín dụng, đất đai cho các trang trại và doanh nghiệp liên kết chuỗi. Cải thiện hệ thống giao thông, kho lạnh và cơ sở giết mổ tập trung để giảm chi phí lưu thông và bảo quản. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do UBND tỉnh và các sở ngành liên quan đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách phát triển ngành chăn nuôi lợn, hỗ trợ liên kết chuỗi và kiểm soát dịch bệnh hiệu quả.

  2. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong ngành chăn nuôi: Tham khảo mô hình liên kết chuỗi, phân tích lợi ích và rủi ro để phát triển kinh doanh bền vững, nâng cao giá trị sản phẩm.

  3. Hộ chăn nuôi và trang trại: Nắm bắt các giải pháp kỹ thuật, quản lý và liên kết chuỗi nhằm tăng năng suất, giảm chi phí và ổn định đầu ra sản phẩm.

  4. Nhà nghiên cứu và học viên ngành kinh tế nông nghiệp: Tài liệu tham khảo quý giá về phân tích chuỗi giá trị, phương pháp nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn trong ngành chăn nuôi lợn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuỗi giá trị lợn là gì và tại sao cần nghiên cứu?
    Chuỗi giá trị lợn là tập hợp các hoạt động và tác nhân từ sản xuất đến tiêu thụ thịt lợn, tạo ra giá trị gia tăng. Nghiên cứu giúp hiểu rõ các khâu, phân phối lợi ích và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả.

  2. Các tác nhân chính trong chuỗi giá trị lợn gồm những ai?
    Bao gồm người chăn nuôi, thương lái, người giết mổ, bán buôn, bán lẻ và người tiêu dùng cuối cùng. Mỗi tác nhân đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra và phân phối giá trị.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chuỗi giá trị lợn tại Phổ Yên?
    Dịch bệnh, chi phí đầu vào tăng cao, công nghệ chăn nuôi lạc hậu và thiếu liên kết giữa các tác nhân là những yếu tố chính ảnh hưởng tiêu cực.

  4. Làm thế nào để nâng cao giá trị chuỗi lợn?
    Thông qua tăng cường liên kết chuỗi, ứng dụng công nghệ tiên tiến, phát triển thị trường và xây dựng thương hiệu, đồng thời hoàn thiện chính sách hỗ trợ.

  5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Nhà quản lý, doanh nghiệp, hộ chăn nuôi và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế nông nghiệp có thể áp dụng để phát triển ngành chăn nuôi lợn bền vững.

Kết luận

  • Chuỗi giá trị chăn nuôi lợn tại thị xã Phổ Yên có quy mô phát triển nhưng còn nhiều hạn chế về liên kết và quản trị.
  • Phần lớn sản phẩm thịt lợn được tiêu thụ ngoài địa bàn, với sự tham gia chủ yếu của thương lái tạo ra giá trị thặng dư lớn.
  • Các yếu tố như dịch bệnh, chi phí đầu vào và công nghệ lạc hậu ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả chuỗi.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp liên kết chuỗi, ứng dụng công nghệ, phát triển thị trường và hoàn thiện chính sách hỗ trợ.
  • Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và người chăn nuôi trong việc phát triển ngành chăn nuôi lợn bền vững.

Tiếp theo, cần triển khai các mô hình liên kết chuỗi thí điểm, đồng thời tổ chức các chương trình đào tạo kỹ thuật và quản lý cho các tác nhân trong chuỗi. Mời các nhà quản lý, doanh nghiệp và người chăn nuôi cùng hợp tác để nâng cao giá trị chuỗi chăn nuôi lợn tại Phổ Yên, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp địa phương.