Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ, thông tin trở thành nguồn lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội và giáo dục đại học. Tại Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên, nhu cầu tin của người dùng tin (NDT) ngày càng gia tăng, đặc biệt trong giai đoạn chuyển đổi hình thức đào tạo từ niên chế sang tín chỉ. Nhu cầu tin không chỉ là nhu cầu cơ bản mà còn là động lực thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học và giảng dạy. Tuy nhiên, thực trạng cung cấp thông tin tại Trung tâm Thông tin - Thư viện (TT TT-TV) còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ, kịp thời và chính xác nhu cầu đa dạng của các nhóm người dùng như cán bộ lãnh đạo, giảng viên, cán bộ nghiên cứu và sinh viên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng nhu cầu tin của người dùng tại TT TT-TV Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả đáp ứng nhu cầu tin, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nhóm người dùng chính gồm cán bộ lãnh đạo, giảng viên, cán bộ nghiên cứu, học viên cao học và sinh viên trong giai đoạn hiện nay. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc phát triển nguồn lực thông tin, cải thiện dịch vụ thư viện, đồng thời hỗ trợ quá trình đổi mới giáo dục đại học và nâng cao năng lực nghiên cứu tại trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về nhu cầu tin và người dùng tin trong môi trường thư viện đại học, trong đó:

  • Khái niệm nhu cầu tin: Là nhu cầu tinh thần bậc cao của con người nhằm duy trì hoạt động sống và phát triển, chịu ảnh hưởng bởi môi trường xã hội, nghề nghiệp, trình độ và tâm lý người dùng.
  • Người dùng tin (NDT): Là cá nhân hoặc nhóm sử dụng các nguồn và dịch vụ thông tin của thư viện để thỏa mãn nhu cầu học tập, nghiên cứu và quản lý.
  • Vai trò của nhu cầu tin: Nhu cầu tin là động lực thúc đẩy hoạt động thông tin - thư viện, giúp điều chỉnh hoạt động cung cấp thông tin phù hợp với từng nhóm người dùng.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu tin: Bao gồm môi trường tự nhiên và xã hội, nghề nghiệp, trình độ văn hóa, lứa tuổi, giới tính, phương pháp giảng dạy và học tập.

Khung lý thuyết này giúp phân tích đặc điểm, nhu cầu và hành vi người dùng tin, từ đó xây dựng các giải pháp nâng cao hiệu quả phục vụ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 650 phiếu khảo sát người dùng tin gồm cán bộ lãnh đạo, giảng viên, cán bộ nghiên cứu, học viên cao học và sinh viên tại TT TT-TV Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu ngẫu nhiên, đảm bảo đại diện cho các nhóm người dùng chính.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Bao gồm khảo sát bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu cán bộ lãnh đạo và cán bộ thư viện, quan sát thực tế hoạt động phục vụ thông tin.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá đặc điểm người dùng, nhu cầu tin và mức độ đáp ứng; so sánh tỷ lệ phần trăm giữa các nhóm người dùng; phân tích định tính để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2020, tập trung khảo sát và phân tích thực trạng nhu cầu tin hiện tại.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu đề tài.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm người dùng tin: Sinh viên chiếm tỷ lệ cao nhất trong tổng số người dùng (84,3%), tiếp theo là cán bộ nghiên cứu và học viên cao học (9,9%), giảng viên và cán bộ viên chức (4,5%), cán bộ lãnh đạo quản lý (1,3%). Độ tuổi chủ yếu từ 18-25 chiếm 80,1%, phù hợp với nhóm sinh viên. Giới tính nam chiếm 79,5%, phản ánh đặc thù ngành kỹ thuật. Trình độ học vấn của cán bộ lãnh đạo chủ yếu là tiến sĩ và giáo sư (75%), giảng viên phần lớn có trình độ thạc sĩ (50,3%) và tiến sĩ (22,1%).

  2. Nhu cầu về nội dung thông tin: Người dùng có nhu cầu đa dạng về nội dung, bao gồm tài liệu chuyên ngành kỹ thuật, tài liệu tham khảo, tạp chí khoa học trong và ngoài nước. Sinh viên chủ yếu cần sách giáo khoa, giáo trình và tài liệu cơ bản, trong khi cán bộ nghiên cứu và giảng viên cần tài liệu chuyên sâu, cập nhật thường xuyên.

  3. Nhu cầu về hình thức và thời gian cung cấp thông tin: Người dùng mong muốn thông tin được cung cấp đầy đủ, chính xác, cập nhật kịp thời và phù hợp với nhu cầu về hình thức (bản in, điện tử). Thời gian xuất bản tài liệu mới được người dùng đánh giá quan trọng, với nhu cầu tài liệu xuất bản trong vòng 5 năm gần nhất chiếm tỷ lệ cao.

  4. Khả năng đáp ứng của Trung tâm Thông tin - Thư viện: Hiện tại, trung tâm có hạn chế về nguồn tài liệu, cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin. Mức độ đáp ứng nhu cầu về tính đầy đủ, cập nhật và phù hợp của nguồn lực thông tin chỉ đạt khoảng 70-75%. Dịch vụ thư viện còn thiếu đa dạng, chưa phát huy hết vai trò hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhu cầu tin của người dùng tại TT TT-TV Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên rất đa dạng và ngày càng cao, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới phương thức đào tạo và phát triển khoa học công nghệ. Sự chiếm ưu thế của nhóm sinh viên và cán bộ nghiên cứu đòi hỏi trung tâm phải nâng cao chất lượng nguồn lực thông tin và dịch vụ phục vụ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, nhu cầu tin tại trung tâm phản ánh xu hướng chung của các thư viện đại học kỹ thuật, nơi nhu cầu về tài liệu chuyên ngành và tài liệu điện tử ngày càng tăng. Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở vật chất và nguồn lực thông tin là điểm nghẽn cần khắc phục để đáp ứng tốt hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ phân bố nhóm người dùng theo độ tuổi, giới tính, trình độ học vấn; biểu đồ mức độ sử dụng các loại tài liệu và dịch vụ; bảng đánh giá mức độ đáp ứng nhu cầu tin về các tiêu chí như đầy đủ, chính xác, cập nhật và phù hợp.

Việc nâng cao năng lực phục vụ thông tin không chỉ giúp thỏa mãn nhu cầu người dùng mà còn góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học và quản lý tại trường, phù hợp với định hướng phát triển giáo dục đại học hiện đại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Phát triển nguồn lực thông tin đa dạng và cập nhật

    • Mở rộng và cập nhật thường xuyên nguồn tài liệu chuyên ngành kỹ thuật, tài liệu điện tử, cơ sở dữ liệu quốc tế.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ tài liệu mới trong nguồn lực lên trên 80% trong vòng 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo trung tâm phối hợp với các khoa chuyên ngành.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thư viện

    • Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng công nghệ thông tin, kỹ năng phục vụ và tư vấn thông tin cho cán bộ thư viện.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ thư viện được đào tạo trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Thông tin - Thư viện phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên môn.

  3. Hiện đại hóa cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin

    • Đầu tư trang thiết bị hiện đại, nâng cấp hệ thống máy tính, mạng internet và phần mềm quản lý thư viện.
    • Mục tiêu: Đảm bảo 100% người dùng có thể truy cập tài liệu điện tử nhanh chóng và ổn định trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu trường, Trung tâm Thông tin - Thư viện.

  4. Đổi mới phương thức phục vụ và phát triển dịch vụ thông tin

    • Xây dựng các dịch vụ tra cứu, hỗ trợ nghiên cứu trực tuyến, tổ chức các chương trình đào tạo kỹ năng tìm kiếm thông tin cho sinh viên và cán bộ.
    • Mục tiêu: Tăng số lượng người dùng tham gia các dịch vụ đào tạo kỹ năng lên 50% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Thông tin - Thư viện phối hợp với Đoàn Thanh niên và Hội Sinh viên.

  5. Tăng cường phối hợp với các tổ chức đoàn thể trong trường

    • Phối hợp tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giới thiệu tài liệu, nâng cao nhận thức về vai trò của thư viện.
    • Mục tiêu: Tổ chức ít nhất 4 sự kiện/năm nhằm nâng cao nhu cầu và kỹ năng sử dụng thông tin.
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý các trường đại học kỹ thuật

    • Lợi ích: Hiểu rõ nhu cầu tin của các nhóm người dùng để xây dựng chính sách phát triển thư viện phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý và đào tạo.

  2. Cán bộ thư viện và chuyên viên thông tin

    • Lợi ích: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu tin, từ đó cải tiến dịch vụ, phát triển nguồn lực thông tin đáp ứng tốt hơn nhu cầu người dùng.

  3. Giảng viên, cán bộ nghiên cứu và học viên cao học

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò của nhu cầu tin trong nghiên cứu và giảng dạy, biết cách khai thác hiệu quả các nguồn tài liệu và dịch vụ thư viện.

  4. Sinh viên và người học tự do

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về nhu cầu tin, phát triển kỹ năng tìm kiếm và sử dụng thông tin phục vụ học tập và nghiên cứu.

Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các đối tượng trên có thể áp dụng, cải thiện hoạt động thông tin - thư viện, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nhu cầu tin là gì và tại sao nó quan trọng trong môi trường đại học?
    Nhu cầu tin là yêu cầu khách quan của người dùng đối với việc tiếp cận thông tin nhằm phục vụ hoạt động học tập, nghiên cứu và quản lý. Nó quan trọng vì giúp thư viện điều chỉnh nguồn lực và dịch vụ phù hợp, nâng cao hiệu quả đào tạo và nghiên cứu.

  2. Những nhóm người dùng chính tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên là ai?
    Gồm cán bộ lãnh đạo quản lý, giảng viên, cán bộ nghiên cứu, học viên cao học và sinh viên. Sinh viên chiếm tỷ lệ lớn nhất (84,3%), là nhóm có nhu cầu tin đa dạng và lớn nhất.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến nhu cầu tin của người dùng?
    Bao gồm môi trường xã hội và tự nhiên, nghề nghiệp, trình độ văn hóa, lứa tuổi, giới tính, phương pháp giảng dạy và học tập, cũng như hoạt động của các tổ chức đoàn thể trong trường.

  4. Trung tâm Thông tin - Thư viện hiện nay đáp ứng nhu cầu tin như thế nào?
    Trung tâm đáp ứng khoảng 70-75% nhu cầu về tính đầy đủ, cập nhật và phù hợp của nguồn lực thông tin. Còn tồn tại hạn chế về cơ sở vật chất, nguồn tài liệu và dịch vụ chưa đa dạng.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả đáp ứng nhu cầu tin?
    Bao gồm phát triển nguồn lực thông tin đa dạng, nâng cao năng lực cán bộ thư viện, hiện đại hóa cơ sở vật chất, đổi mới phương thức phục vụ, và tăng cường phối hợp với các tổ chức đoàn thể trong trường.

Kết luận

  • Nhu cầu tin của người dùng tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp Thái Nguyên rất đa dạng, chủ yếu tập trung ở nhóm sinh viên và cán bộ nghiên cứu.
  • Trung tâm hiện còn hạn chế về nguồn lực thông tin, cơ sở vật chất và dịch vụ, chưa đáp ứng đầy đủ và kịp thời nhu cầu ngày càng cao của người dùng.
  • Các yếu tố như môi trường xã hội, nghề nghiệp, trình độ và tâm lý người dùng ảnh hưởng sâu sắc đến nhu cầu tin.
  • Đề xuất các giải pháp phát triển nguồn lực, nâng cao năng lực cán bộ, hiện đại hóa cơ sở vật chất và đổi mới dịch vụ nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để Trung tâm Thông tin - Thư viện và các đối tượng liên quan triển khai các bước tiếp theo trong vòng 2-3 năm tới, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học tại trường.

Call-to-action: Các đơn vị quản lý và cán bộ thư viện cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật nhu cầu tin để không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ người dùng.