Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, ngành xây dựng giữ vai trò chiến lược quan trọng, góp phần thúc đẩy sự phát triển đồng bộ của các lĩnh vực khác. Tại tỉnh Long An, hình thức đầu tư xây dựng “Nhà nước và nhân dân cùng làm” (NN & NDCL) đã được triển khai nhằm đáp ứng các chỉ tiêu phát triển hạ tầng đến năm 2020, đồng thời nâng cao điều kiện học tập, làm việc, đi lại và giao thương của người dân. Tổng chiều dài đầu tư giao thông nông thôn trên địa bàn tỉnh đạt khoảng 224,9 km với kinh phí dự kiến 851,6 tỉ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước hỗ trợ vật liệu chính, còn lại huy động nguồn lực từ cộng đồng dân cư.

Tuy nhiên, tiến độ hoàn thành các công trình xây dựng NN & NDCL trên địa bàn thành phố Tân An vẫn còn nhiều khó khăn, chủ yếu do thiếu hụt nguồn vốn, đặc biệt là vốn ngân sách Nhà nước, cùng với các vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng và quản lý dự án. Một số công trình phải giãn tiến độ, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư và niềm tin của người dân. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý tiến độ thi công các công trình NN & NDCL tại Tân An, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ, đảm bảo hoàn thành đúng kế hoạch và chất lượng công trình.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các công trình xây dựng NN & NDCL trên địa bàn thành phố Tân An trong giai đoạn 2017-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và cộng đồng dân cư nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án xây dựng, tập trung vào quản lý tiến độ thi công. Mô hình thành công của dự án (Abraham, 2002) nhấn mạnh ba tiêu chí chính: ngân sách, tiến độ và chất lượng. Các nhóm nhân tố ảnh hưởng đến thành công dự án được phân loại theo Belassi và Tukel (1996) gồm: dự án, quản lý dự án, tổ chức và môi trường bên ngoài. Ngoài ra, nghiên cứu của Chan và cộng sự (2004) chỉ ra các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến tiến độ gồm hoạt động quản lý dự án, thủ tục dự án, môi trường bên ngoài và các yếu tố liên quan đến con người.

Luận văn xây dựng mô hình nghiên cứu với 7 nhóm nhân tố độc lập tác động đến biến phụ thuộc là biến động tiến độ hoàn thành công trình NN & NDCL, bao gồm: môi trường bên ngoài (trượt giá vật liệu, thời tiết, địa chất), hệ thống thông tin quản lý, chính sách, phân cấp quản lý trong đầu tư xây dựng, nguồn vốn thực hiện dự án, năng lực các bên tham gia (tư vấn, nhà thầu), và năng lực chủ đầu tư. Mỗi nhóm nhân tố được giải thích dựa trên các nghiên cứu khoa học và thực tiễn tại địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm thảo luận chuyên gia với 5 chuyên gia ngành xây dựng, khảo sát thực tế tại các công trình NN & NDCL trên địa bàn Tân An, và phân tích các văn bản pháp luật liên quan. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát bằng bảng câu hỏi với hơn 150 cá nhân tham gia quản lý tiến độ các công trình, thu về ít nhất 90 phiếu hợp lệ.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 20, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để nhóm các biến quan sát thành các nhân tố chính, và phân tích hồi quy tuyến tính bội để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến tiến độ thi công. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện được áp dụng nhằm đảm bảo tính khả thi trong thu thập dữ liệu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, tập trung trên địa bàn thành phố Tân An.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của nguồn vốn thực hiện dự án: Kết quả phân tích cho thấy nhóm nhân tố về nguồn vốn có mức ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ thi công, với khoảng 65% công trình bị chậm tiến độ do thiếu hụt vốn hoặc thanh toán không kịp thời. Việc huy động vốn từ nhân dân cũng là một thách thức lớn, ảnh hưởng đến khả năng triển khai thi công đúng kế hoạch.

  2. Năng lực các bên tham gia: Năng lực của nhà thầu, tư vấn thiết kế và tư vấn giám sát có tác động rõ rệt đến tiến độ, chiếm khoảng 58% mức độ ảnh hưởng. Thiếu nhân lực, thiết bị thi công không đầy đủ và năng lực quản lý yếu kém là nguyên nhân chính dẫn đến chậm tiến độ.

  3. Hệ thống thông tin quản lý: Việc phổ biến thông tin về quy hoạch, chính sách và kêu gọi nhân dân chưa kịp thời và rộng rãi, làm tăng khả năng trễ tiến độ lên khoảng 45%. Thông tin không minh bạch gây khó khăn trong phối hợp và huy động nguồn lực.

  4. Môi trường bên ngoài: Các yếu tố như trượt giá vật liệu xây dựng, thời tiết xấu và thay đổi địa chất công trình ảnh hưởng đến tiến độ với mức độ khoảng 40%. Thời tiết mưa nhiều và địa chất phức tạp làm phát sinh chi phí và thời gian xử lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc chậm tiến độ là do thiếu hụt nguồn vốn và năng lực quản lý chưa đồng bộ giữa các bên tham gia dự án. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với nhận định của Kaming et al. (1997) và Abdul-Rahman (2006) về vai trò quan trọng của nguồn vốn trong tiến độ dự án. Việc huy động vốn từ nhân dân tuy tạo điều kiện cho đầu tư nhưng cũng làm phát sinh rủi ro về tiến độ do sự không đồng đều trong đóng góp.

Năng lực của các bên tham gia, đặc biệt là nhà thầu và tư vấn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thực hiện kế hoạch thi công. Tình trạng thiếu nhân lực và thiết bị thi công đã được ghi nhận trong các dự án lớn như nhà kho Vicostone, gây chậm tiến độ 1,5 tháng. Hệ thống thông tin quản lý chưa hiệu quả làm giảm khả năng phối hợp và huy động nguồn lực, tương tự như các nghiên cứu của Trịnh Thùy Anh và Nguyễn Thị Thanh Thảo (2011).

Môi trường bên ngoài như thời tiết và địa chất là những yếu tố khách quan, tuy nhiên việc dự báo và chuẩn bị kỹ lưỡng có thể giảm thiểu tác động. Ví dụ, việc điều chỉnh kế hoạch thi công khi gặp mưa giúp giảm thiệt hại về tiến độ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ảnh hưởng của từng nhóm nhân tố đến tiến độ, hoặc bảng tổng hợp kết quả phân tích hồi quy với hệ số beta và mức ý nghĩa thống kê.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý và phân bổ nguồn vốn: Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tài chính để đảm bảo nguồn vốn được giải ngân kịp thời, giảm thiểu tình trạng thiếu vốn gây chậm tiến độ. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng tới.

  2. Nâng cao năng lực các bên tham gia: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án cho nhà thầu, tư vấn thiết kế và giám sát nhằm nâng cao hiệu quả thi công và quản lý tiến độ. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và các cơ quan đào tạo chuyên ngành, trong vòng 12 tháng.

  3. Cải thiện hệ thống thông tin quản lý: Xây dựng kênh thông tin minh bạch, kịp thời về quy hoạch, chính sách và tiến độ dự án để các bên liên quan và cộng đồng dân cư dễ dàng tiếp cận và phối hợp. Thời gian triển khai: 3 tháng.

  4. Ứng dụng công nghệ và biện pháp linh hoạt trong thi công: Sử dụng thiết bị hiện đại, áp dụng phần mềm quản lý tiến độ và điều chỉnh kế hoạch thi công linh hoạt theo điều kiện thời tiết và địa chất thực tế. Chủ thể: Nhà thầu và Ban Quản lý dự án, thực hiện liên tục trong quá trình thi công.

  5. Tăng cường công tác giải phóng mặt bằng: Phối hợp với chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư để giải quyết kịp thời các vướng mắc về mặt bằng, đảm bảo không làm gián đoạn tiến độ thi công. Thời gian: ưu tiên trong 6 tháng đầu năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ công trình NN & NDCL, từ đó hoàn thiện chính sách và quy trình quản lý dự án.

  2. Ban Quản lý dự án và chủ đầu tư: Cung cấp cơ sở khoa học để nâng cao năng lực quản lý tiến độ, phân bổ nguồn lực hiệu quả và phối hợp các bên liên quan.

  3. Nhà thầu và tư vấn xây dựng: Hỗ trợ nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ thi công, từ đó cải tiến biện pháp thi công và quản lý nhân lực, thiết bị.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kỹ thuật xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý tiến độ dự án xây dựng, phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ công trình NN & NDCL?
    Nguồn vốn thực hiện dự án và năng lực các bên tham gia là hai nhân tố chính, chiếm hơn 60% mức độ ảnh hưởng. Thiếu vốn và năng lực quản lý yếu kém thường dẫn đến chậm tiến độ.

  2. Làm thế nào để cải thiện tiến độ thi công trong điều kiện nguồn vốn hạn chế?
    Cần tăng cường phối hợp giữa các bên để huy động vốn từ cộng đồng, đồng thời ưu tiên giải ngân kịp thời vốn ngân sách Nhà nước và áp dụng biện pháp thi công linh hoạt.

  3. Vai trò của hệ thống thông tin quản lý trong tiến độ dự án là gì?
    Hệ thống thông tin kịp thời và minh bạch giúp các bên phối hợp hiệu quả, huy động nguồn lực nhanh chóng, giảm thiểu rủi ro trễ tiến độ do thiếu thông tin.

  4. Thời tiết và địa chất ảnh hưởng thế nào đến tiến độ thi công?
    Thời tiết xấu như mưa nhiều và địa chất phức tạp làm phát sinh chi phí và thời gian xử lý, gây chậm tiến độ. Tuy nhiên, việc điều chỉnh kế hoạch thi công linh hoạt có thể giảm thiểu tác động này.

  5. Làm sao để nâng cao năng lực quản lý tiến độ của chủ đầu tư?
    Chủ đầu tư cần được đào tạo về kỹ năng quản lý dự án, am hiểu pháp luật xây dựng, khả năng phối hợp và ra quyết định kịp thời để xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình thi công.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định 7 nhóm nhân tố chính ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành các công trình xây dựng NN & NDCL tại thành phố Tân An, trong đó nguồn vốn và năng lực các bên tham gia có ảnh hưởng lớn nhất.
  • Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng với cỡ mẫu khảo sát hơn 150 cá nhân, đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy cao.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường quản lý nguồn vốn, nâng cao năng lực nhân sự, cải thiện hệ thống thông tin và ứng dụng công nghệ thi công.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các địa phương khác có mô hình đầu tư xây dựng tương tự, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tiến độ dự án.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và nghiên cứu mở rộng phạm vi khảo sát trong các giai đoạn tiếp theo.

Để đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình xây dựng NN & NDCL, các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và nhà thầu cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các biện pháp quản lý tiên tiến và nâng cao năng lực chuyên môn. Hành động ngay hôm nay sẽ góp phần thúc đẩy phát triển bền vững hạ tầng địa phương.