I. Tổng Quan Về Kế Toán Quản Trị Cho SMEs Tại TP
Kế toán quản trị (KTQT) ngày càng đóng vai trò quan trọng trong quản lý và điều hành doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) tại TP.HCM. Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt và môi trường kinh doanh biến động, các SMEs cần thông tin chính xác và kịp thời để đưa ra quyết định hiệu quả. KTQT cung cấp các công cụ và kỹ thuật giúp doanh nghiệp lập kế hoạch, kiểm soát chi phí, phân tích hiệu quả hoạt động và ra quyết định chiến lược. Nghiên cứu này sẽ nêu bật tầm quan trọng của KTQT trong quản lý DNVVN, khảo sát việc vận dụng KTQT trong các DNVVN tại TP.HCM trong những năm gần đây đồng thời xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc vận dụng KTQT trong các DNVVN trên địa bàn TP.HCM.
1.1. Vai trò của kế toán quản trị đối với doanh nghiệp SMEs
KTQT không chỉ đơn thuần là ghi chép số liệu mà còn là công cụ phân tích và dự báo, giúp các nhà quản lý hiểu rõ hơn về hoạt động kinh doanh. Nó cho phép doanh nghiệp xác định các yếu tố chi phí quan trọng, đánh giá hiệu quả của các hoạt động và đưa ra các quyết định đầu tư và sản xuất hợp lý. Theo nghiên cứu, việc vận dụng KTQT giúp các doanh nghiệp nâng cao khả năng cạnh tranh, cải thiện lợi nhuận và đạt được sự phát triển bền vững. Vai trò của kế toán quản trị tại các doanh nghiệp đang ngày càng lớn mạnh cùng với việc phát triển của nền kinh tế thị trường. Tác dụng của việc vận dụng kế toán quản trị vào công tác quản lý, điều hành ở các doanh nghiệp ngày càng rõ nét và mang tính tích cực.
1.2. Thực trạng vận dụng kế toán quản trị tại SMEs ở TP.HCM
Mặc dù tầm quan trọng của KTQT đã được công nhận, nhưng thực tế cho thấy mức độ vận dụng KTQT tại các SMEs ở TP.HCM còn hạn chế. Nhiều doanh nghiệp vẫn chủ yếu tập trung vào kế toán tài chính (KTTC) để đáp ứng yêu cầu báo cáo pháp lý. Nguyên nhân có thể do thiếu nhận thức về lợi ích của KTQT, thiếu nguồn lực tài chính và nhân lực có trình độ, cũng như khó khăn trong việc triển khai các hệ thống KTQT phù hợp với quy mô và đặc điểm của doanh nghiệp. Kết quả khảo sát cho thấy rất ít các doanh nghiệp có vận dụng KTQT. Kết quả cũng cho thấy tỷ lệ vận dụng KTQT ở các doanh nghiệp vừa cao hơn các doanh nghiệp nhỏ.
II. 6 Thách Thức Khi Vận Dụng Kế Toán Quản Trị Tại SMEs
Việc vận dụng kế toán quản trị đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) tại TP.HCM đối mặt với nhiều thách thức. Các doanh nghiệp này thường có nguồn lực hạn chế về tài chính và nhân sự, đặc biệt là nhân viên có trình độ chuyên môn về KTQT. Bên cạnh đó, sự thiếu nhận thức của chủ doanh nghiệp về vai trò và lợi ích của KTQT cũng là một rào cản lớn. Nhiều doanh nghiệp vẫn coi KTQT là một gánh nặng chi phí hơn là một công cụ hỗ trợ quản lý hiệu quả. Các DNVVN tại Việt Nam hiện nay đa số đều đã có sử dụng phần mềm kế toán để phục vụ cho công tác KTTC. Vì KTTC gần như là thực hiện theo một khuôn mẫu thống nhất theo luật kế toán, luật thuế nên việc thiết lập một phần mềm phục vụ cho KTTC tương đối không phức tạp và một phần mềm có thể được sử dụng cho rất nhiều doanh nghiệp, trong khi đó KTQT lại được thực hiện khác...
2.1. Khó khăn về nguồn lực tài chính và nhân lực
Để triển khai một hệ thống KTQT hiệu quả, doanh nghiệp cần đầu tư vào phần mềm, đào tạo nhân viên và thuê chuyên gia tư vấn. Tuy nhiên, các SMEs thường có ngân sách hạn chế và khó có thể đáp ứng được các chi phí này. Bên cạnh đó, việc tìm kiếm và tuyển dụng nhân viên có kinh nghiệm và trình độ về KTQT cũng là một thách thức lớn. Theo nghiên cứu thì yếu tố chi phí chính là yếu tố có tác động rất lớn đến việc vận dụng KTQT tại các DNVVN tại Việt Nam hiện nay vì các doanh nghiệp luôn phải cân nhắc sao cho chi phí để tổ chức một hệ thống KTQT phải thấp hơn giá trị lợi nhuận còn lại của doanh nghiệp.
2.2. Thiếu nhận thức về lợi ích của kế toán quản trị
Nhiều chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa nhận thức đầy đủ về vai trò và lợi ích của KTQT trong việc cải thiện hiệu quả hoạt động và nâng cao khả năng cạnh tranh. Họ thường coi KTQT là một công việc phức tạp và tốn kém, thay vì là một công cụ hỗ trợ ra quyết định quan trọng. Điều này dẫn đến việc KTQT không được ưu tiên và không được triển khai một cách bài bản. Việc bỏ qua KTQT lại chính là một sai lầm lớn của các chủ doanh nghiệp và rất nhiều người đã phải trả giá cho sai lầm này.
III. Cách Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Vận Dụng Kế Toán Quản Trị
Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị trong doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) tại TP.HCM. Các yếu tố này có thể được chia thành hai nhóm chính: yếu tố bên trong doanh nghiệp và yếu tố bên ngoài doanh nghiệp. Các yếu tố bên trong bao gồm trình độ của nhân viên kế toán, sự quan tâm của chủ doanh nghiệp đến KTQT, và chi phí để tổ chức một hệ thống KTQT. Các yếu tố bên ngoài bao gồm áp lực cạnh tranh thị trường, sự phát triển của công nghệ thông tin, và sự hỗ trợ của nhà nước. Dựa vào một số các nghiên cứu trước,người viết sẽ nêu ra các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ vận dụng của KTQT vào các doanh nghiệp, xây dựng các mô hình với các giả thuyết liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
3.1. Yếu tố nội tại Trình độ nhân viên kế toán Nhận thức quản lý
Cuối cùng, bằng phương pháp hồi quy binary logistic cho thấy có 3 yếu tố là trình độ của nhân viên kế toán, sự quan tâm đến KTQT của chủ doanh nghiệp và chi phí cho việc tổ chức một hệ thống KTQT trong doanh nghiệp là có ý nghĩa thống kê và có mối quan hệ tích cực đến mức độ vận dụng KTQT của các DNVVN tại địa bàn TP.
3.2. Yếu tố ngoại cảnh Áp lực cạnh tranh Hỗ trợ từ nhà nước
Áp lực cạnh tranh trên thị trường buộc các SMEs phải tìm kiếm các công cụ và phương pháp quản lý hiệu quả hơn để nâng cao khả năng cạnh tranh. KTQT có thể giúp doanh nghiệp xác định lợi thế cạnh tranh, tối ưu hóa chi phí và cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ. Sự hỗ trợ của nhà nước thông qua các chính sách khuyến khích, đào tạo và tư vấn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy việc vận dụng KTQT tại các SMEs. Các doanh nghiệp tại Việt Nam hiện nay để có thể tồn tại và đứng vững trên thị trường được thì họ cần phải có được những thông tin liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của mình một cách chính xác, kịp thời để có thể ra những quyết định đúng đắn và đúng thời cơ.
IV. Giải Pháp Vận Dụng Kế Toán Quản Trị Hiệu Quả Cho SMEs
Để nâng cao hiệu quả vận dụng kế toán quản trị tại doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) ở TP.HCM, cần có các giải pháp đồng bộ từ cả phía doanh nghiệp và nhà nước. Doanh nghiệp cần nâng cao nhận thức về lợi ích của KTQT, đầu tư vào đào tạo nhân viên, và xây dựng hệ thống KTQT phù hợp với quy mô và đặc điểm của doanh nghiệp. Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho các SMEs tiếp cận với KTQT. Nghiên cứu này giúp các DNVVN tại địa bàn TP.HCM có thể vận dụng KTQT vào doanh nghiệp một cách dễ dàng, hiệu quả, ít tốn kém theo hướng kết hợp giữa KTTC và KTQT để các DNVVN có thể nâng cao vị thế cạnh tranh trong thương trường và thể hiện được vai trò của mình trong nền kinh tế thị trường Việt Nam hiện nay.
4.1. Nâng cao nhận thức và đào tạo nguồn nhân lực kế toán
Các chương trình đào tạo và tư vấn về KTQT cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm và nhu cầu của các SMEs. Doanh nghiệp cần khuyến khích nhân viên tham gia các khóa đào tạo, hội thảo và các hoạt động chuyên môn khác để nâng cao trình độ. Theo kết quả điều tra doanh nghiệp năm 2014 do Tổng cục thống kê thực hiện, cả nước đã có 67.823 doanh nghiệp phải giải thể hoặc tạm ngừng hoạt động có thời hạn vì gặp nhiều khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Sở dĩ xảy ra điều này là vì đa phần các doanh nghiệp ở Việt Nam thường không hoạt động một cách có bài bản, không vận dụng được những công cụ hỗ trợ như KTQT nên đã không dự tính được hết những khó khăn có thể xảy ra do đó đã không thể có những đối sách thích hợp, kịp thời.
4.2. Xây dựng hệ thống thông tin kế toán tích hợp
Việc tích hợp KTTC và KTQT vào một hệ thống thông tin duy nhất có thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả thu thập và xử lý thông tin, và đảm bảo tính nhất quán của dữ liệu. Hệ thống này cần được thiết kế linh hoạt để có thể đáp ứng được các yêu cầu khác nhau của KTTC và KTQT. Vấn đề ở đây là làm sao để có thể xây dựng được một hệ thống tin kế toán có thể sử dụng được cho cả KTTC và KTQT nhằm tiết kiệm công việc thu thập thông tin thay vì phải có hai hệ thống thông tin phục vụ cho hai bộ phận kế toán là KTTC và KTQT.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Về Vận Dụng Kế Toán Quản Trị Ở TP
Kết quả nghiên cứu cho thấy có ba yếu tố chính ảnh hưởng đến mức độ vận dụng kế toán quản trị của doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) tại TP.HCM: trình độ của nhân viên kế toán, sự quan tâm của chủ doanh nghiệp đến KTQT, và chi phí để tổ chức một hệ thống KTQT. Các yếu tố này có mối quan hệ tích cực với mức độ vận dụng KTQT. Điều này có nghĩa là khi trình độ của nhân viên kế toán cao hơn, chủ doanh nghiệp quan tâm hơn đến KTQT, và chi phí để tổ chức hệ thống KTQT thấp hơn, thì doanh nghiệp có xu hướng vận dụng KTQT nhiều hơn. Trong thực tế hiện nay, để thiết lập một hệ thống KTQT hoàn chỉnh rất tốn kém vì doanh nghiệp cần phải có thêm nhân viên, phòng ban chuyên thực hiện công việc KTQT kèm theo một phần mềm dành riêng cho KTQT.
5.1. Tác động của trình độ nhân viên và sự quan tâm của chủ doanh nghiệp
Trình độ chuyên môn của nhân viên kế toán và sự quan tâm của chủ doanh nghiệp đóng vai trò quyết định trong việc triển khai và vận hành hệ thống KTQT. Doanh nghiệp cần đầu tư vào đào tạo nhân viên và nâng cao nhận thức của chủ doanh nghiệp về lợi ích của KTQT. Theo như nghiên cứu thì yếu tố chi phí chính là yếu tố có tác động rất lớn đến việc vận dụng KTQT tại các DNVVN tại Việt Nam hiện nay vì các doanh nghiệp luôn phải cân nhắc sao cho chi phí để tổ chức một hệ thống KTQT phải thấp hơn giá trị lợi nhuận còn lại của doanh nghiệp.
5.2. Chi phí và hiệu quả của hệ thống kế toán quản trị
Chi phí để tổ chức một hệ thống KTQT cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Doanh nghiệp cần tìm kiếm các giải pháp tiết kiệm chi phí mà vẫn đảm bảo hiệu quả của hệ thống. Việc tích hợp KTTC và KTQT vào một hệ thống thông tin duy nhất có thể giúp doanh nghiệp giảm chi phí và nâng cao hiệu quả. KTQT có thể giúp doanh nghiệp xác định lợi thế cạnh tranh, tối ưu hóa chi phí và cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ.
VI. Tương Lai Của Ứng Dụng Kế Toán Quản Trị Tại SMEs TP
Việc ứng dụng kế toán quản trị tại doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) ở TP.HCM có tiềm năng phát triển rất lớn trong tương lai. Với sự phát triển của công nghệ thông tin và sự gia tăng của áp lực cạnh tranh, các SMEs ngày càng nhận thức rõ hơn về vai trò và lợi ích của KTQT. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, cần có sự chung tay của cả doanh nghiệp, nhà nước và các tổ chức xã hội. Các DNVVN tại Việt Nam hiện nay đa số đều đã có sử dụng phần mềm kế toán để phục vụ cho công tác KTTC.
6.1. Ứng dụng công nghệ thông tin và phân tích dữ liệu
Công nghệ thông tin và phân tích dữ liệu có thể giúp doanh nghiệp thu thập, xử lý và phân tích thông tin KTQT một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn. Các công cụ này có thể giúp doanh nghiệp đưa ra các quyết định chính xác và kịp thời hơn. Các DNVVN tại Việt Nam hiện nay đa số đều đã có sử dụng phần mềm kế toán để phục vụ cho công tác KTTC.
6.2. Phát triển các mô hình kế toán quản trị phù hợp
Cần phát triển các mô hình KTQT phù hợp với quy mô, đặc điểm và ngành nghề của các SMEs. Các mô hình này cần đơn giản, dễ sử dụng và mang lại hiệu quả thiết thực. Trong khi đó, các báo cáo của KTQT thì chỉ xuất phát từ yêu cầu của người quản lý doanh nghiệp chứ không mang tính pháp lý, bắt buộc nên rất nhiều DNVVN đã bỏ qua các báo cáo này.
