Áp Dụng Nguyên Tắc Hòa Bình Giải Quyết Tranh Chấp Quốc Tế và Vấn Đề Biển Đông

Điều 33 Hiến chương Liên hợp quốc quy định các bên tranh chấp phải tìm giải pháp bằng đàm phán, điều tra, trung gian, hòa giải, trọng tài, tư pháp, hoặc các biện pháp hòa bình khác. Theo Hiến chương, hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế là một nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế, là nghĩa vụ pháp lý của tất cả các quốc gia và chủ thể khác. Về phương diện khoa học luật quốc tế, hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế là những tư tưởng chính trị, pháp lý mang tính chỉ đạo, bao trùm, có giá trị bắt buộc chung đối với mọi chủ thể của luật quốc tế trong giải quyết các tranh chấp quốc tế, bao gồm những cơ chế, biện pháp hoặc phương thức được các chủ thể luật quốc tế sử dụng nhưng không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực.

Nguyên tắc hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế có tính mệnh lệnh bắt buộc chung, áp dụng cho mọi mối quan hệ quốc tế và mọi chủ thể của luật quốc tế. Tất cả các chủ thể của Luật quốc tế đều phải tuân thủ triệt để nguyên tắc hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế và bất cứ hành vi vi phạm nào đều là sự vi phạm nghiêm trọng Luật quốc tế. Nguyên tắc này là chuẩn mực, là cơ sở để xây dựng các biện pháp, cách thức giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình. Nguyên tắc hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế có mối quan hệ qua lại với nhau với các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế trong một chỉnh thể thống nhất, chỉ khi tồn tại trong sự tác động qua lại chúng mới có khả năng hoàn thành các chức năng của mình. Vì vậy, việc nghiên cứu, giải thích và áp dụng nguyên tắc hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế phải đặt trong mối quan hệ với các nguyên tắc khác. Nguyên tắc hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế được ghi nhận trong các văn kiện quốc tế trong đó đầu tiên và quan trọng nhất là Hiến chương Liên hiệp quốc năm 1945.

Nguyên tắc giải quyết hòa bình các tranh chấp quốc tế được ghi nhận trong nhiều văn kiện quốc tế quan trọng như Hiến chương Liên hợp quốc, trong bản Tuyên bố về các nguyên tắc của luật quốc tế điều chỉnh mối quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa các quốc gia phù hợp với Hiến chương Liên hợp quốc năm 1970; trong văn kiện bế mạc của Hội nghị an ninh và hợp tác Châu Âu năm 1975; Định ước Henxiki năm 1975… Nguyên tắc giải quyết hòa bình các tranh chấp quốc tế nghiêm cấm các quốc gia sử dụng vũ lực để giải quyết các tranh chấp với nhau, một mặt xác lập nghĩa vụ của các bên trong tranh chấp giải quyết bằng các biện pháp hòa bình, mặt khác cũng quy định các bên tham gia vào tranh chấp có quyền lựa chọn các biện pháp hòa bình thích hợp để giải quyết.

Pháp luật quốc tế không quy định một công thức giải quyết bắt buộc, cứng nhắc cho mỗi loại hình tranh chấp nhất định, việc sử dụng một phương thức cụ thể nào hoàn toàn do các bên liên quan thỏa thuận lựa chọn, chỉ với điều kiện đó phải là những biện pháp hòa bình. Tại Điều 33 Khoản 2 Hiến chương Liên hợp quốc đã quy định cụ thể các biện pháp hòa bình mà các bên tranh chấp có thể lựa chọn như: đàm phán, trung gian, hòa giải, trọng tài, bằng con đường tài phán pháp, sử dụng những cơ quan hoặc những hiệp định khu vực, hay các biện pháp hòa bình khác do họ lựa chọn. Hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế là nghĩa vụ bắt buộc đối với mọi quốc gia, cần phải nỗ lực giải quyết tranh chấp một cách nhanh chóng và công bằng nhằm duy trì hòa bình và an ninh quốc tế.

Các biện pháp giải quyết tranh chấp mang tính ngoại giao, gồm các biện pháp đàm phán, điều tra, trung gian, hòa giải, giải quyết trước các tổ chức quốc tế bằng các hiệp định khu vực, với đặc điểm cơ bản là giải quyết tranh chấp bằng đối thoại, thương lượng thông qua các diễn đàn, Hội nghị quốc tế do các bên tranh chấp hoặc bên thứ ba tổ chức (có thể là các tổ chức quốc tế liên chính phủ như ASEAN, Liên minh châu Âu- EU, Liên minh châu Phi-AU hoặc các quốc gia khác…) kết quả giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp ngoại giao thường là các nghị quyết, khuyến cáo của các tổ chức quốc tế hoặc các cam kết và các điều ước quốc tế được các bên tranh chấp ký kết.

Nhóm 2: Các biện pháp giải quyết tranh chấp bằng tài phán (Tòa án công lý quốc tế và Trọng tài quốc tế) với đặc điểm cơ bản là giải quyết tranh chấp theo trình tự, thủ tục tố tụng tư pháp thông qua hoạt động xét xử với kết quả giải quyết tranh chấp là các phán quyết của Toàn án quốc tế hoặc Trọng tài quốc tế có giá trị pháp lý ràng buộc các bên tranh chấp.

Vùng biển Đông có 7 quốc gia xung quanh gồm Trung Quốc, Philippines, Malaysia, Brunei, Indonesia, Singapore và Việt Nam. Đây là một khu vực có diện tích tương đối hẹp, là vùng biển nửa kín. Biển Đông là nơi có nguồn tài nguyên phong phú, đồng thời là con đường quan trọng nối liền Đông Á với Ấn Độ Dương và châu Âu, có vị trí chiến lược vô cùng quan trọng.

Do nhiều nguyên nhân khác nhau, giữa các quốc gia xung quanh biển Đông đã phát sinh nhiều xung đột. Bảo vệ cục diện an ninh ở biển Đông trở thành vấn đề được các nước xung quanh và thậm chí các nước khác trên thế giới cùng quan tâm. Điều này đặt ra một bối cảnh tranh chấp là chúng ta cần phải xây dựng một lộ trình giải quyết an toàn, vừa phải đảm bảo toàn vẹn lãnh thổ dựa trên pháp luật quốc tế, lại vừa phải đảm bảo mối quan hệ ổn định với các bên tranh chấp.

Trong cuộc hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông được khai mạc ngày 11- 11-2010, GS Stein Tennesson của Viện nghiên cứu Hòa bình quốc tế (NaUy) cho rằng Biển Đông là một vấn đề luật pháp chứ không chỉ là một vấn đề chính trị, nên giải quyết chính đáng nhất là Luật pháp.

Trong pháp luật quốc tế, hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế là một khái niệm bao gồm những biện pháp và các cách thức để tiến hành. Nghiên cứu tất cả những cách thức để lựa chọn và áp dụng một biện pháp hữu hiệu nhất để giải quyết tranh chấp trên Biển Đông, hay là tiến hành đồng bộ nhiều biện pháp? Lộ trình áp dụng những cách thức để giải quyết vấn đề tranh chấp Biển Đông sẽ được xây dựng ra sao ?

Dưới góc độ nghiên cứu lý luận về nguyên tắc hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế và tiếp thu có chọn lọc những công trình nghiên cứu, bài viết của các học giả trong nước và quốc tế, học viên chọn đề tài “ Áp dụng nguyên tắc hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế và vấn đề tranh chấp ở Biển Đông” trong khuôn khổ một luận văn thạc sỹ luật học của mình.

Luận văn nghiên cứu những vấn đề hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế, là cơ sở lý luận để nghiên cứu các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế trong pháp luật quốc tế, trong đó đặt vấn đề giải quyết tranh chấp Biển Đông trong những biện pháp này.