I. Tổng Quan Về Nghiên Cứu Ý Định Đầu Tư Tài Chính Gen Z
Thị trường chứng khoán ngày càng đa dạng, với nhiều hình thức giao dịch khác nhau. Sự phát triển kinh tế trong và ngoài nước đã tạo nền tảng đầu tư phong phú, thu hút nhà đầu tư và doanh nghiệp nước ngoài. Thế hệ Gen Z ngày càng tiếp cận công nghệ và sự tân tiến của kinh tế, khiến việc biết về tài chính cá nhân trở nên quan trọng. Theo khảo sát của OECD, nhiều quốc gia xây dựng chiến lược giáo dục tài chính để đảm bảo sự cân bằng và phát triển kinh tế. Thế hệ Gen Z giỏi tìm tòi, học hỏi, hứng thú với điều mới lạ và mong muốn đóng góp cho cộng đồng. Thị trường chứng khoán là nơi Gen Z có thể tìm kiếm kiến thức, trải nghiệm và lợi nhuận. Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đây chưa đưa các yếu tố “Công nghệ kỹ thuật số”, “Khuyến nghị từ môi giới” để nghiên cứu tác động đến Gen Z. Vì vậy, tác giả muốn cải thiện các bài báo trước đây nhằm khắc phục và đưa ra các phương pháp mới giúp Gen Z có thể đầu tư hiệu quả và thông minh hơn.
1.1. Định Nghĩa Gen Z Và Vai Trò Trong Thị Trường Tài Chính
Gen Z (sinh năm 1997-2012) là thế hệ thường xuyên kết nối và thích giao tiếp thông qua công nghệ. Họ luôn suy nghĩ về ảnh hưởng của mình, có nhu cầu tiến triển, thích tự làm, mong muốn đạt được mục tiêu nghề nghiệp, có phong cách khởi nghiệp, ưa thích giao tiếp trực tiếp và có sự tôn trọng và trung thành rõ ràng (Mandelbaum, 2016). Các nhà nghiên cứu mới bắt đầu kiểm tra và hiểu bản chất cũng như đặc điểm của nhóm nhân khẩu học này. Thế hệ Gen Z lớn lên trong bối cảnh đầy căng thẳng, thực địa chính trị, bạo lực và bất ổn xã hội (Dana Schwieger và cộng sự, 2018).
1.2. Tổng Quan Thị Trường Tài Chính Việt Nam Hiện Nay
Thị trường chứng khoán là nơi cổ phiếu được mua và bán (Zuravicky, 2005). Trong một nền kinh tế, bên cạnh vai trò là nguồn đầu tư tài chính, thị trường chứng khoán còn thực hiện chức năng như một cơ chế báo hiệu cho các nhà quản lý về các quyết định đầu tư và là chất xúc tác cho quản trị doanh nghiệp (Võ Thị Hiếu và cộng sự, 2020). Thị trường chứng khoán được biết đến là kênh hiệu quả nhất để tăng vốn của công ty (Zuravicky, 2005). Mặc dù thị trường chứng khoán Hồ Chí Minh đã được phát triển đáng kể cả về số lượng cổ phiếu niêm yết và giá trị giao dịch trong 1 năm qua, sự biến động giá dường như biến động khó lường qua các giai đoạn khác nhau (Võ Thị Hiếu và cộng sự, 2020).
II. Phân Tích Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Ý Định Đầu Tư Gen Z
Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của Gen Z là một chủ đề phức tạp, chịu tác động từ nhiều yếu tố khác nhau. Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố như: thông tin tài chính, đặc điểm doanh nghiệp, thông tin thị trường, khuyến nghị từ môi giới, nhu cầu tài chính cá nhân, công nghệ kỹ thuật số và cảm nhận rủi ro. Các lý thuyết như Thuyết hành động hợp lý (TRA), Thuyết hành vi chấp nhận công nghệ (TAM) và Lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB) được sử dụng để phân tích và giải thích hành vi đầu tư. Đồng thời, nghiên cứu cũng xem xét vai trò của giới tính trong quyết định đầu tư, nhấn mạnh sự khác biệt trong cách tiếp cận và mức độ chấp nhận rủi ro giữa nam và nữ.
2.1. Thuyết Hành Động Hợp Lý TRA Trong Quyết Định Đầu Tư
Theo TRA (Theory of Reasoned Action), mối liên hệ giữa hai câu hỏi phụ thuộc vào thái độ và chuẩn mực chủ quan của người thực hiện hành vi. Thái độ là tình trạng cảm xúc tích cực hoặc tiêu cực đối với hành vi cụ thể, như được định nghĩa bởi Davis và cộng sự (1989) và. Chuẩn mực chủ quan là nhận thức thực hiện hành động của một người rằng người quan trọng đối với họ nghĩ gì về hành vi đó, như được mô tả bởi Fishbein và Ajzen (1975). Tiêu chí chủ quan cho biết mức độ ảnh hưởng của những người khác đến ý định hành vi và vai trò của các nhóm lợi ích trong hành vi của khách hàng, theo Venkatesh và Davis (2000).
2.2. Ứng Dụng Mô Hình TAM Vào Nghiên Cứu Hành Vi Đầu Tư Gen Z
Mô hình TAM (Technology acceptance model) xem xét mối quan hệ và tác động của tính hữu dụng được cảm nhận và tính dễ sử dụng được cảm nhận đối với thái độ dẫn đến và cuối cùng là ý định đến hành động thực tế. Người sử dụng dịch vụ ngân hàng trực tuyến nhận ra lợi ích của các giao dịch như tiền gửi tiết kiệm và thanh toán hóa đơn hiệu quả hơn và tiết kiệm thời gian cho khách hàng qua quầy. Nhận thức dễ sử dụng (Davis, 1989) là mức độ mà một người tin rằng một hệ thống cụ thể có thể được sử dụng mà không cần nỗ lực.
2.3. Lý Thuyết TPB Nhận Thức Kiểm Soát Và Thái Độ Đầu Tư
Ngoài những lý thuyết thường được sử dụng để giải thích hành vi như TRA, TAM, UTAUT, lý thuyết TPB (Ajzen, 1991). Lý thuyết này bao gồm các yếu tố chính: Nhận thức kiểm soát hành vi, Thái độ đối với hành vi, và Chuẩn chủ quan. Nhận thức kiểm soát hành vi phản ánh mức độ dễ hay khó khi cá nhân thực hiện hành vi, điều này phụ thuộc vào sự sẵn có của các nguồn lực và cơ hội để thực hiện hành vi đó. Thái độ đề cập đến cảm nhận tích cực hoặc tiêu cực của cá nhân đối với hành vi, trong khi chuẩn chủ quan biểu hiện ảnh hưởng của xã hội đến hành vi cá nhân.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Ý Định Đầu Tư Của Thế Hệ Gen Z
Nghiên cứu này sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng để thu thập và phân tích dữ liệu. Phương pháp định tính bao gồm lược khảo các nghiên cứu trước đây và thảo luận với chuyên gia để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ý định đầu tư của Gen Z. Phương pháp định lượng sử dụng bảng câu hỏi khảo sát 250 khách hàng hiện hữu tại CTCP Chứng Khoán SSI - CN CMT8, sau đó chọn lọc và phân tích 193 phiếu trả lời đầy đủ. Phân tích thống kê mô tả và kỹ thuật kinh tế lượng được sử dụng để đo lường mức độ tác động của các yếu tố và đưa ra các giải pháp cải thiện dịch vụ môi giới đầu tư.
3.1. Thu Thập Dữ Liệu Khảo Sát Và Thảo Luận Chuyên Gia
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu thứ nhất, đề tài lược khảo các yếu tố cơ bản từ các tác giả trước, sau đó sử dụng bản câu hỏi khảo sát ý định đầu tư chứng khoán của Thế hệ Gen Z hiện nay. Tiếp đến, đề tài thảo luận với chuyên gia để điều chỉnh lại những câu hỏi chưa chặt chẽ, chỉnh sửa để sát với tâm lý của Thế hệ Gen Z. Tiếp đến, tác giả sử dụng bản câu hỏi chính thức khảo sát 250 khách hàng đang hiện hữu tại CTCP Chứng Khoán SSI - CN CMT8 bằng hình thức điền link Google Form.
3.2. Xử Lý Dữ Liệu Bằng Thống Kê Mô Tả Và Kinh Tế Lượng
Để trả lời cho câu hỏi nghiên cứu thứ 2, tác giả sử dụng phân tích thống kê mô tả. Bước 1: Đề tài lược khảo các nghiên cứu trong nước và ngoài nước. Sau đó tác giả xây dựng bản câu hỏi sơ bộ, các nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến ý định đầu tư của Thế hệ Gen Z hiện nay. Tiếp đến, đề tài thảo luận với chuyên gia để điều chỉnh những câu hỏi chưa chặt chẽ, chỉnh sửa để sát với tâm lý của người khảo sát.
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Và Ý Nghĩa Thực Tiễn Về Đầu Tư Gen Z
Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp thế hệ Gen Z hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư chứng khoán. Thông qua việc phân tích các yếu tố tác động, nghiên cứu cung cấp các giải pháp để hỗ trợ Gen Z giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả đầu tư. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng góp phần xây dựng một thị trường chứng khoán mới mẻ và đa dạng, nhờ sự tham gia tích cực của Gen Z vào thị trường đầu tư. Nghiên cứu này có thể giúp CTCP Chứng Khoán SSI - CN CMT8 cải thiện các dịch vụ và sản phẩm phù hợp với nhu cầu của Gen Z, từ đó thu hút và giữ chân khách hàng trẻ.
4.1. Tác Động Của Các Yếu Tố Đến Quyết Định Đầu Tư Của Gen Z
Đề tài khảo sát của thế hệ Gen Z ảnh hưởng bởi những tác động từ các yếu tố nào trong việc đầu tư chứng khoán. Thông qua đó lược khảo và phân tích các yếu tố tác động để đưa ra mức độ đo lường và các giải pháp để hỗ trợ các bạn Gen Z đang và dự định đầu tư chứng khoán giảm thiểu mức độ rủi ro của bản thân. Giúp cho các bạn thế hệ Gen Z đang tìm hiểu, tìm tòi và thấy được những yếu tố tác động như thế nào trong việc đầu tư chứng khoán có hiệu suất tốt hơn.
4.2. Hàm Ý Chính Sách Cho Công Ty Chứng Khoán SSI Và Nhà Đầu Tư
Không chỉ dừng lại ở đó bài nghiên cứu còn có thể góp phần xây dựng một thị trường chứng khoán mới mẻ và đa dạng nhờ sự tham gia tích cực của Gen Z vào thị trường đầu tư. Giúp cho CTCP Chứng Khoán SSI - CN CMT8 cải thiện chất lượng dịch vụ môi giới đầu tư. Dựa trên mục tiêu tổng quát, đề tài mong muốn đạt được các mục tiêu cụ thể như sau: Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ý định đầu tư chứng khoán của CTCP Chứng khoán SSI - CN CMT8 của thế hệ Gen Z.
V. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Hành Vi Đầu Tư Của Gen Z
Nghiên cứu này còn nhiều hạn chế và cần được tiếp tục phát triển trong tương lai. Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc mở rộng phạm vi khảo sát, sử dụng các phương pháp phân tích phức tạp hơn và xem xét các yếu tố mới có thể ảnh hưởng đến ý định đầu tư của Gen Z. Đặc biệt, cần nghiên cứu sâu hơn về tác động của công nghệ và mạng xã hội đến quyết định đầu tư của thế hệ này, cũng như sự thay đổi trong hành vi đầu tư của Gen Z trong bối cảnh kinh tế và xã hội đang biến đổi nhanh chóng.
5.1. Mở Rộng Phạm Vi Khảo Sát Và Phương Pháp Phân Tích
Nghiên cứu này có thể được mở rộng bằng cách khảo sát đối tượng Gen Z ở nhiều công ty chứng khoán khác nhau, hoặc trên phạm vi toàn quốc, để có cái nhìn tổng quan hơn về hành vi đầu tư của thế hệ này. Ngoài ra, có thể sử dụng các phương pháp phân tích dữ liệu tiên tiến hơn như phân tích mạng xã hội, khai phá dữ liệu (data mining) để tìm ra các mối quan hệ tiềm ẩn giữa các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư.
5.2. Nghiên Cứu Sâu Hơn Về Tác Động Của Công Nghệ Và Mạng Xã Hội
Cần nghiên cứu sâu hơn về tác động của các ứng dụng đầu tư chứng khoán, các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Facebook, Youtube đến quyết định đầu tư của Gen Z. Các nghiên cứu có thể tập trung vào việc đánh giá mức độ tin cậy của thông tin trên mạng xã hội, vai trò của các KOLs (Key Opinion Leaders) trong việc định hướng hành vi đầu tư, và ảnh hưởng của các trào lưu đầu tư trên mạng xã hội.
