Nghiên cứu về vai trò của ông bà bóng trong múa bóng rỗi của người Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

MỞ ĐẦU

0.1. Tính cấp thiết của đề tài

0.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

0.4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu

0.5. Phương pháp nghiên cứu

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu

1.2. Những nghiên cứu về múa bóng rỗi Nam Bộ

1.3. Những nghiên cứu về bà bóng Nam Bộ

1.4. Những nghiên cứu về người thực hành tín ngưỡng tôn giáo

1.5. Một số nghiên cứu sử dụng phương pháp lịch sử cuộc đời

1.6. Những vấn đề luận án kế thừa và những vấn đề nghiên cứu đặt ra

1.7. Các khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận án

1.8. Cơ sở lý thuyết của luận án

1.9. Địa bàn nghiên cứu

1.10. Khái quát về vùng đất Nam Bộ

1.11. Những vấn đề nổi bật trong đời sống văn hóa của người Việt ở Nam Bộ

1.12. Tiểu kết chương 1

2. CHƯƠNG 2: KHÁI QUÁT VỀ THỰC HÀNH MÚA BÓNG RỖI CỦA NGƯỜI VIỆT Ở NAM BỘ

2.1. Khái lược về tín ngưỡng thờ Bà ở Nam Bộ

2.2. Thờ Bà: một nét văn hóa ở Nam Bộ

2.3. Miễu Bà: "sân khấu" của thực hành múa bóng rỗi

2.4. Nguồn gốc và trình tự thực hành múa bóng rỗi ở Nam Bộ

2.4.1. Nguồn gốc múa bóng rỗi Nam Bộ

2.4.2. Trình tự các tiết mục trong múa bóng rỗi

2.5. Những đặc điểm của thực hành múa bóng rỗi ở Nam Bộ

2.5.1. Múa bóng rỗi một loại hình nghệ thuật giàu nữ tính

2.5.2. Múa bóng rỗi một loại hình nghệ thuật trực quan sinh động

2.5.3. Múa bóng rỗi sự kết hợp các kỹ năng của nghệ thuật trình diễn dân gian

2.5.4. Múa bóng rỗi vừa mang tính tâm linh vừa mang tính giải trí

2.6. Người thực hành múa bóng rỗi

2.6.1. Bà bóng ở Nam Bộ là ai?

2.6.2. Đặc điểm của bà bóng

2.6.3. Ba buổi thực hành múa bóng rỗi tiêu biểu

2.7. Tiểu kết chương 2

3. CHƯƠNG 3: CUỘC ĐỜI BÀ BÓNG: HÀNH TRÌNH VỚI NGHỀ, MƯU SINH VÀ TRẢI NGHIỆM SỐNG

3.1. Hành trình đến với nghề của bà bóng

3.2. Cơ duyên với nghề

3.3. Hành trình học nghề

3.4. Câu chuyện mưu sinh

3.5. Nghề không đủ nuôi thân

3.6. Chiến lược duy trì nghề nghiệp của bà bóng

3.7. Trải nghiệm sống

3.7.1. Cảm giác dễ bị tổn thương

3.7.2. Ứng xử trong hoạt động nghề

3.7.3. Câu chuyện tình cảm

3.8. Tiểu kết Chương 3

4. CHƯƠNG 4: BÀ BÓNG, NGHỀ MÚA BÓNG RỖI Ở NAM BỘ VÀ NHỮNG CHIỀU TƯƠNG TÁC

4.1. Các bối cảnh tác động và sự chủ động của bà bóng. Tác động từ điều kiện lịch sử - xã hội

4.2. Tác động từ chính sách. Nhận thức xã hội về bà bóng và thực hành múa bóng rỗi. Sự xác lập “đẳng cấp” và dấu ấn sáng tạo cá nhân của bà bóng

4.3. Định vị bà bóng trong nghề múa bóng rỗi

4.4. Trở thành bà bóng là vấn đề lựa chọn

4.5. Bà bóng - yếu nhân trong thực hành múa bóng rỗi

4.6. Bà bóng và nỗ lực duy trì nghề nghiệp. Bà bóng - người "giữ ngọc". Những đóng góp của bà bóng đối với nghề múa bóng rỗi

4.7. Bà bóng - chủ thể "sân khấu hóa" thực hành múa bóng rỗi

4.8. Bà bóng - chủ thể tạo tính "hiện đại" trong múa bóng rỗi

4.9. Bà bóng - chủ thể góp phần lan tỏa văn hóa người Việt ở Nam Bộ

4.10. Tiểu kết Chương 4

DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC 1: LỜI CÁC BÀI RỖI TIÊU BIỂU

PHỤ LỤC 2: HÌNH ẢNH

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

I. Giới thiệu về múa bóng rỗi

Múa bóng rỗi là một loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo của người Việt Nam, đặc biệt phổ biến ở khu vực Nam Bộ. Loại hình này không chỉ mang tính giải trí mà còn chứa đựng nhiều giá trị tâm linh, thể hiện tín ngưỡng thờ Mẫu/Bà. Ông bà bóng đóng vai trò trung tâm trong các buổi thực hành múa bóng rỗi, thực hiện các nghi lễ thờ phụng và tạo nên không khí tâm linh cho người tham gia. Theo nghiên cứu, múa bóng rỗi được hình thành từ sự giao thoa văn hóa của nhiều dân tộc khác nhau, phản ánh sự đa dạng và phong phú trong đời sống văn hóa của người Việt. "Múa bóng rỗi không chỉ đơn thuần là một hình thức giải trí, mà còn là một phần không thể thiếu trong các nghi lễ tâm linh, thể hiện lòng tôn kính đối với các vị thần". Điều này cho thấy tầm quan trọng của ông bà bóng trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

II. Vai trò của ông bà bóng

Ông bà bóng không chỉ là người thực hiện các nghi lễ mà còn là những người truyền tải văn hóa và tâm linh đến với cộng đồng. Họ là cầu nối giữa thế giới con người và thế giới tâm linh, giúp người dân kết nối với các vị thần. Vai trò của ông bà bóng được thể hiện qua các hoạt động như cúng lễ, múa hát và các nghi thức tâm linh khác. "Ông bà bóng chính là những người giữ ngọc, bảo tồn các giá trị văn hóa dân gian, đồng thời là những người hầu cận, mang lại sự an lành và may mắn cho cộng đồng". Những cống hiến của họ không chỉ dừng lại ở việc thực hiện nghi lễ mà còn góp phần vào việc giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống văn hóa và tín ngưỡng của dân tộc.

III. Thực hành múa bóng rỗi trong bối cảnh xã hội hiện đại

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, thực hành múa bóng rỗi đang trải qua nhiều thách thức và cơ hội. Sự phục hồi của tín ngưỡng thờ Mẫu/Bà đã tạo điều kiện cho múa bóng rỗi phát triển mạnh mẽ hơn. Ông bà bóng hiện nay không chỉ phải đối mặt với những định kiến xã hội mà còn cần tìm cách duy trì nghề nghiệp trong một môi trường ngày càng cạnh tranh. "Sự phát triển của thực hành múa bóng rỗi trong thời gian gần đây cho thấy sự thay đổi trong nhận thức của xã hội về các giá trị văn hóa truyền thống". Điều này không chỉ giúp bảo tồn di sản văn hóa mà còn khẳng định vị trí của ông bà bóng trong đời sống văn hóa đương đại.

IV. Đóng góp của ông bà bóng đối với văn hóa dân gian

Ông bà bóng không chỉ là những nghệ nhân trong thực hành múa bóng rỗi mà còn là những người đóng góp quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy văn hóa dân gian. Họ tham gia vào việc tổ chức các lễ hội, sự kiện văn hóa, giúp nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu/Bà. "Những hoạt động của ông bà bóng không chỉ mang tính chất địa phương mà còn có ý nghĩa rộng lớn hơn trong việc quảng bá văn hóa Việt Nam đến bạn bè quốc tế". Sự hiện diện và hoạt động của họ là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của văn hóa dân gian trong xã hội hiện đại.

Luận án tiến sĩ về vai trò của ông bà bóng trong thực hành múa bóng rỗi của người Việt Nam