Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng, đặc biệt trong giáo dục phổ thông. Tại Việt Nam, kỹ năng nói tiếng Anh được xem là một trong bốn kỹ năng ngôn ngữ thiết yếu, tuy nhiên nhiều học sinh vẫn gặp khó khăn trong việc phát triển kỹ năng này. Tại Trường Trung học Phổ thông Nguyễn Hữu Thận, tỉnh Quảng Trị, hiện tượng học sinh ít nói trong các tiết học môn nói tiếng Anh đang là vấn đề nổi bật. Qua khảo sát 111 học sinh thuộc ba lớp 10B4, 11B2 và 12B5 cùng phỏng vấn 5 giáo viên tiếng Anh, nghiên cứu nhằm làm rõ các nguyên nhân dẫn đến sự ít nói của học sinh trong lớp học nói, đồng thời đề xuất các giải pháp khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh. Nghiên cứu được thực hiện trong học kỳ II năm học 2017-2018, tập trung vào các yếu tố liên quan đến học sinh, giáo viên và nội dung bài học. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ năng nói tiếng Anh, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục ngoại ngữ tại trường và các địa phương tương tự.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kỹ năng nói trong học ngoại ngữ và hiện tượng ít nói (reticence) trong lớp học. Kỹ năng nói được định nghĩa là khả năng sản xuất các phát ngôn có hệ thống để truyền đạt ý nghĩa, thể hiện qua việc trao đổi ý kiến, cảm xúc và thông tin (Bailey, 2003; McDonough et al., 2013). Reticence được hiểu là sự e ngại, lo lắng hoặc tránh né giao tiếp do sợ mắc lỗi hoặc mất mặt (McCroskey, 1977; Burgoon et al., 1987; Keaten và Kelly, 2000). Các yếu tố ảnh hưởng đến reticence được phân thành hai nhóm chính: yếu tố nội tại của học sinh (như trình độ tiếng Anh thấp, sợ mắc lỗi, tính cách hướng nội, thiếu tự tin, niềm tin văn hóa) và yếu tố bên ngoài (như phong cách giảng dạy của giáo viên, tính cách giáo viên, chủ đề và nhiệm vụ học tập). Mô hình nghiên cứu tập trung phân tích các yếu tố này để tìm ra nguyên nhân và giải pháp phù hợp.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện theo phương pháp nghiên cứu trường hợp (case study) tại Trường THPT Nguyễn Hữu Thận, tỉnh Quảng Trị. Cỡ mẫu gồm 111 học sinh thuộc ba lớp đại diện cho ba khối 10, 11, 12 được chọn ngẫu nhiên, cùng 5 giáo viên tiếng Anh đang giảng dạy tại trường. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi khảo sát gồm 41 mục, sử dụng thang Likert 5 điểm để đánh giá mức độ đồng ý về các nguyên nhân ít nói, cùng các câu hỏi đa lựa chọn về thái độ và mong muốn của học sinh. Bảng câu hỏi được dịch sang tiếng Việt để đảm bảo hiểu đúng ý. Ngoài ra, phỏng vấn bán cấu trúc được tiến hành với 15 học sinh và 5 giáo viên nhằm làm rõ và bổ sung thông tin. Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS 20, dữ liệu định tính được phân tích theo phương pháp phân tích khung (framework analysis). Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2018.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
- Nhận thức về tầm quan trọng của kỹ năng nói: Hơn 87% học sinh đánh giá kỹ năng nói là quan trọng trong học ngoại ngữ, tuy nhiên vẫn còn khoảng 13% không coi trọng kỹ năng này.
- Nguyên nhân ít nói liên quan đến học sinh:
- Khoảng 75% học sinh cho rằng trình độ tiếng Anh thấp là nguyên nhân chính khiến họ ngại nói.
- 68% học sinh sợ mắc lỗi khi nói, dẫn đến việc không dám phát biểu.
- Hơn 45% học sinh thừa nhận tính cách hướng nội, nhút nhát ảnh hưởng đến sự tham gia.
- Thiếu tự tin được ủng hộ bởi 60% học sinh là nguyên nhân khiến họ ít nói.
- Yếu tố giáo viên và phương pháp giảng dạy:
- 55% học sinh cho rằng phong cách giảng dạy của giáo viên chưa tạo được môi trường thoải mái để nói.
- 50% học sinh cảm thấy giáo viên chưa sử dụng các hoạt động nói hấp dẫn, khiến họ không hứng thú tham gia.
- Chủ đề và nhiệm vụ học tập:
- 65% học sinh mong muốn được học các chủ đề gần gũi, quen thuộc với cuộc sống để dễ dàng tham gia.
- Trò chơi và đóng vai được 70% học sinh đánh giá là hoạt động nói thú vị nhất, giúp họ tự tin hơn khi phát biểu.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính khiến học sinh ít nói là do sự kết hợp của yếu tố nội tại và ngoại cảnh. Trình độ tiếng Anh thấp và nỗi sợ mắc lỗi khiến học sinh thiếu tự tin, dẫn đến việc tránh né giao tiếp. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây tại các nước châu Á và Việt Nam, cho thấy yếu tố văn hóa như tôn trọng giáo viên và sợ mất mặt cũng góp phần làm tăng reticence. Phong cách giảng dạy truyền thống, thiếu các hoạt động tương tác và chủ đề không hấp dẫn làm giảm động lực học sinh. Kết quả khảo sát và phỏng vấn cho thấy việc tăng cường các hoạt động trò chơi, đóng vai và lựa chọn chủ đề gần gũi sẽ giúp cải thiện sự tham gia. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ nhận thức về tầm quan trọng của kỹ năng nói, biểu đồ cột so sánh các nguyên nhân ít nói và bảng tổng hợp các hoạt động nói được yêu thích.
Đề xuất và khuyến nghị
- Tăng cường sử dụng các hoạt động trò chơi và đóng vai trong tiết học nói: Giáo viên cần thiết kế các bài tập nói dựa trên các trò chơi, tình huống đóng vai nhằm tạo môi trường học tập vui vẻ, giảm áp lực cho học sinh. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh tham gia nói lên ít nhất 30% trong vòng 1 học kỳ.
- Lựa chọn chủ đề gần gũi, thiết thực: Giáo viên nên xây dựng nội dung bài học dựa trên các chủ đề liên quan đến đời sống hàng ngày, sở thích của học sinh để tăng sự hứng thú và khả năng phát biểu. Thực hiện ngay trong năm học hiện tại.
- Đào tạo giáo viên về phương pháp giảng dạy giao tiếp: Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, kỹ thuật khuyến khích học sinh nói, xử lý lỗi tích cực nhằm nâng cao năng lực sư phạm. Thời gian triển khai trong 6 tháng tới, do Ban giám hiệu và phòng đào tạo chủ trì.
- Tạo môi trường học tập thân thiện, khích lệ học sinh: Giáo viên cần xây dựng văn hóa lớp học cởi mở, khuyến khích học sinh tự tin phát biểu, chấp nhận sai sót như một phần của quá trình học tập. Mục tiêu giảm tỷ lệ học sinh sợ mắc lỗi xuống dưới 40% trong năm học tới.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
- Giáo viên tiếng Anh tại các trường phổ thông: Nghiên cứu cung cấp hiểu biết sâu sắc về nguyên nhân học sinh ít nói và các giải pháp thực tiễn để nâng cao hiệu quả giảng dạy kỹ năng nói.
- Nhà quản lý giáo dục và cán bộ chuyên môn: Thông tin giúp xây dựng chính sách đào tạo giáo viên, lựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp, cải thiện chương trình học ngoại ngữ.
- Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Tài liệu tham khảo quý giá cho các đề tài nghiên cứu về tâm lý học sinh, phương pháp dạy học giao tiếp và phát triển kỹ năng nói.
- Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ hơn về những khó khăn con em mình gặp phải trong học tiếng Anh, từ đó phối hợp hỗ trợ học tập hiệu quả hơn tại nhà.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao học sinh lại ít nói trong lớp học tiếng Anh?
Nguyên nhân chính là do trình độ tiếng Anh còn hạn chế, sợ mắc lỗi và mất mặt trước bạn bè, cùng với phong cách giảng dạy chưa tạo được môi trường thoải mái. Ví dụ, hơn 75% học sinh cho biết trình độ thấp khiến họ ngại phát biểu.Làm thế nào để giáo viên khuyến khích học sinh nói nhiều hơn?
Giáo viên nên sử dụng các hoạt động trò chơi, đóng vai, chọn chủ đề gần gũi và tạo môi trường lớp học thân thiện, khích lệ học sinh tự tin. Một số giáo viên đã áp dụng thành công phương pháp này tại trường Nguyễn Hữu Thận.Học sinh có thể tự cải thiện kỹ năng nói như thế nào?
Học sinh nên luyện tập nói tiếng Anh thường xuyên, tham gia các câu lạc bộ tiếng Anh, và không ngại mắc lỗi để tăng sự tự tin. Việc luyện tập ngoài lớp giúp giảm áp lực khi phát biểu trước lớp.Phương pháp giảng dạy nào phù hợp nhất để giảm reticence?
Phương pháp giao tiếp (Communicative Approach) được đánh giá cao vì khuyến khích học sinh tương tác, chấp nhận lỗi và phát triển kỹ năng nói tự nhiên hơn so với phương pháp truyền thống.Tại sao chủ đề học tập lại quan trọng trong việc khuyến khích học sinh nói?
Chủ đề gần gũi, liên quan đến cuộc sống giúp học sinh dễ dàng liên tưởng và phát biểu hơn, tăng động lực tham gia. Nghiên cứu cho thấy 65% học sinh mong muốn học các chủ đề thực tế, hấp dẫn.
Kết luận
- Học sinh Trường THPT Nguyễn Hữu Thận gặp nhiều khó khăn trong việc phát triển kỹ năng nói do trình độ tiếng Anh thấp, sợ mắc lỗi, tính cách hướng nội và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp.
- Hơn 87% học sinh nhận thức kỹ năng nói quan trọng nhưng vẫn còn nhiều em chưa coi trọng hoặc thiếu tự tin tham gia.
- Các hoạt động trò chơi, đóng vai và chủ đề gần gũi được đánh giá là giải pháp hiệu quả để khuyến khích học sinh nói nhiều hơn.
- Giáo viên cần được đào tạo về phương pháp giảng dạy giao tiếp và xây dựng môi trường lớp học thân thiện, khích lệ học sinh phát biểu.
- Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao tỷ lệ tham gia nói của học sinh trong vòng 1 học kỳ đến 1 năm học, góp phần cải thiện chất lượng dạy và học tiếng Anh tại trường.
Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nên áp dụng các khuyến nghị này trong thực tiễn giảng dạy, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả đào tạo kỹ năng nói tiếng Anh cho học sinh phổ thông.