Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh trở thành công cụ giao tiếp phổ biến nhất trên thế giới, đồng thời là môn học bắt buộc từ bậc tiểu học đến đại học tại Việt Nam. Tại các trường trung học phổ thông (THPT), tiếng Anh là một trong sáu môn thi tốt nghiệp quan trọng. Theo số liệu từ Bộ Giáo dục và Đào tạo (MOET), các chứng chỉ quốc tế như IELTS từ 4.0 trở lên được công nhận để miễn thi tiếng Anh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT. Bộ sách giáo khoa tiếng Anh mới "Tiếng Anh 11" được MOET phê duyệt và triển khai tại một số trường THPT nhằm nâng cao năng lực ngôn ngữ cho học sinh lớp 11, đồng thời cung cấp nguồn tài liệu cho việc thiết kế các bài kiểm tra định kỳ (achievement tests).
Nghiên cứu tập trung khảo sát việc sử dụng bộ sách giáo khoa mới "Tiếng Anh 11" làm nguồn tài liệu cho các bài kiểm tra định kỳ tại một số trường THPT ở tỉnh Quảng Trị. Mục tiêu chính là tìm hiểu cách giáo viên sử dụng bộ sách này trong việc thiết kế và tổ chức các bài kiểm tra, đồng thời đánh giá những lợi ích và khó khăn trong quá trình áp dụng. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 7 trường THPT tại Quảng Trị, với dữ liệu thu thập từ 56 giáo viên tiếng Anh thông qua bảng hỏi và 10 giáo viên phỏng vấn sâu. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ giáo viên nâng cao hiệu quả giảng dạy và đánh giá, đồng thời góp phần hoàn thiện bộ sách giáo khoa phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về vai trò của sách giáo khoa trong giảng dạy và kiểm tra ngôn ngữ, bao gồm:
Khái niệm sách giáo khoa và bộ sách giáo khoa: Sách giáo khoa được định nghĩa là tài liệu giảng dạy và học tập cung cấp nội dung, kỹ năng và phương pháp cho giáo viên và học sinh (Richards, 2001; Hutchinson & Torres, 1994). Bộ sách giáo khoa bao gồm sách giáo viên, sách học sinh, sách bài tập và các tài liệu kèm theo như CD.
Sách giáo khoa như nguồn tài nguyên: Sách giáo khoa không chỉ cung cấp kiến thức mà còn là nguồn cảm hứng, tài liệu tham khảo cho giáo viên trong việc thiết kế bài giảng và bài kiểm tra (Cunningsworth, 1995; Awasthi, 2006).
Vai trò của sách giáo khoa trong giảng dạy và kiểm tra: Sách giáo khoa cung cấp cấu trúc chương trình, nội dung bài học, các mẫu bài tập và định hướng đánh giá, giúp chuẩn hóa việc giảng dạy và kiểm tra (Richards, 2001; Leung & Andrews, 2012).
Các loại bài kiểm tra: Nghiên cứu tập trung vào bài kiểm tra định kỳ (achievement tests), bao gồm bài kiểm tra tiến độ (progress achievement tests) và bài kiểm tra cuối kỳ (final achievement tests), nhằm đánh giá kết quả học tập của học sinh dựa trên nội dung sách giáo khoa (Hughes, 1989; McNamara, 2000).
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ 56 giáo viên tiếng Anh tại 7 trường THPT ở Quảng Trị thông qua bảng hỏi và phỏng vấn sâu với 10 giáo viên tình nguyện.
Phương pháp phân tích: Kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Dữ liệu bảng hỏi được phân tích thống kê mô tả bằng phần mềm SPSS 20.0, sử dụng thang đo Likert 5 mức để đánh giá mức độ đồng thuận của giáo viên. Dữ liệu phỏng vấn được ghi âm, phiên âm và phân tích nội dung nhằm làm rõ các quan điểm, kinh nghiệm thực tế.
Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm 2020, bắt đầu với khảo sát thử nghiệm bảng hỏi, tiếp theo là thu thập dữ liệu chính thức và phỏng vấn sâu, cuối cùng là phân tích và tổng hợp kết quả.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Cách giáo viên sử dụng bộ sách giáo khoa "Tiếng Anh 11" làm nguồn tài liệu cho bài kiểm tra định kỳ:
- 60,9% giáo viên tham khảo bản đồ sách (book map) trong sách giáo viên và sách học sinh để xác định mục tiêu dạy học và thiết kế đề thi học kỳ.
- 84% giáo viên sử dụng chủ đề các bài học trong bộ sách để tìm tài liệu phù hợp cho việc thiết kế bài kiểm tra.
- 53,6% giáo viên thường xuyên điều chỉnh các bài tập trong sách để thiết kế bài kiểm tra một tiết, trong khi chỉ 26,8% sử dụng toàn bộ bài tập có sẵn.
- 76,8% giáo viên sử dụng sách bài tập (workbook) để giúp học sinh ôn tập và củng cố kiến thức trước khi kiểm tra.
Lợi ích khi sử dụng bộ sách giáo khoa "Tiếng Anh 11" làm nguồn tài liệu cho bài kiểm tra:
- 68% giáo viên đồng ý bộ sách cung cấp chương trình học rõ ràng giúp xác định nội dung và thời gian ôn tập cho bài kiểm tra.
- 73% cho rằng phần ôn tập (Review) trong sách học sinh hỗ trợ hiệu quả cho việc ôn tập và thiết kế đề thi.
- Tỷ lệ đồng thuận về việc bộ sách giúp xác định nội dung kiểm tra các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết dao động từ 60% đến 82%.
- 64-72% giáo viên đánh giá cao phần kiến thức ngôn ngữ (ngữ pháp, từ vựng, phát âm) trong bộ sách giúp chuẩn bị đề thi.
Khó khăn và thách thức trong việc sử dụng bộ sách:
- Giáo viên gặp khó khăn trong việc tìm kiếm tài liệu phù hợp với định dạng đề thi và yêu cầu năng lực ngôn ngữ trong bộ sách.
- Thiếu hướng dẫn cụ thể trong sách giáo viên về cách ôn tập và thiết kế bài kiểm tra.
- Một số giáo viên không được phép sử dụng nguyên bài tập trong sách để tránh trùng lặp đề thi, buộc phải tự điều chỉnh hoặc tìm tài liệu bổ sung.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy giáo viên tại Quảng Trị chủ yếu sử dụng bộ sách "Tiếng Anh 11" như một nguồn tham khảo quan trọng trong việc thiết kế các bài kiểm tra định kỳ, đặc biệt là thông qua việc tham khảo bản đồ sách và các phần ôn tập. Việc điều chỉnh bài tập phù hợp với trình độ học sinh được nhiều giáo viên áp dụng nhằm tăng tính sáng tạo và phù hợp với năng lực học sinh, đồng thời tránh việc sao chép nguyên văn đề thi từ sách giáo khoa.
So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với quan điểm của Leung và Andrews (2012) về vai trò trung gian của sách giáo khoa trong các kỳ thi đánh giá năng lực, cũng như nghiên cứu của Bailey và Masuhara (2012) về tiêu chí lựa chọn tài liệu chuẩn bị cho các kỳ thi. Tuy nhiên, khó khăn về việc thiếu hướng dẫn chi tiết và sự hạn chế trong việc sử dụng nguyên bài tập phản ánh một số hạn chế trong thiết kế bộ sách hiện tại, cần được cải thiện để hỗ trợ tốt hơn cho giáo viên.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ đồng thuận của giáo viên với các phát biểu về việc sử dụng sách giáo khoa, biểu đồ cột so sánh mức độ sử dụng các thành phần sách (sách học sinh, sách giáo viên, sách bài tập) trong thiết kế đề thi, và bảng tổng hợp các khó khăn được nêu ra.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường hướng dẫn sử dụng sách giáo khoa cho giáo viên: Cung cấp tài liệu hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng bộ sách "Tiếng Anh 11" trong việc thiết kế các bài kiểm tra định kỳ, bao gồm các mẫu đề thi và tiêu chí chấm điểm. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các nhà xuất bản.
Phát triển tài liệu bổ trợ phù hợp với định dạng đề thi: Soạn thảo và cung cấp các tài liệu bổ sung, bài tập mẫu phù hợp với yêu cầu năng lực B1 và định dạng đề thi hiện hành để giáo viên dễ dàng tham khảo và áp dụng. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Tác giả bộ sách và các trung tâm đào tạo tiếng Anh.
Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực thiết kế đề thi cho giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo nhằm nâng cao kỹ năng thiết kế đề thi, điều chỉnh bài tập và áp dụng linh hoạt bộ sách giáo khoa. Thời gian: 3-6 tháng; Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Trị, các trường THPT.
Khuyến khích giáo viên chia sẻ kinh nghiệm và tài liệu: Xây dựng diễn đàn hoặc nhóm chuyên môn để giáo viên trao đổi, chia sẻ các đề thi, bài tập đã điều chỉnh, từ đó nâng cao chất lượng kiểm tra đánh giá. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Các trường THPT và tổ chuyên môn.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh THPT: Nghiên cứu cung cấp thông tin thực tiễn về cách sử dụng bộ sách giáo khoa mới trong thiết kế bài kiểm tra, giúp giáo viên nâng cao hiệu quả giảng dạy và đánh giá.
Nhà quản lý giáo dục và Sở Giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ, tổ chức tập huấn và cải tiến tài liệu giảng dạy phù hợp với thực tế giảng dạy và kiểm tra.
Tác giả và nhóm biên soạn sách giáo khoa: Nhận diện các điểm mạnh, hạn chế của bộ sách hiện tại để điều chỉnh, bổ sung nội dung và hướng dẫn sử dụng nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của giáo viên và học sinh.
Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực đào tạo tiếng Anh: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn về mối quan hệ giữa sách giáo khoa và kiểm tra đánh giá, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.
Câu hỏi thường gặp
Bộ sách "Tiếng Anh 11" có phù hợp để làm nguồn tài liệu cho các bài kiểm tra định kỳ không?
Có, nghiên cứu cho thấy bộ sách cung cấp chương trình học rõ ràng, các bài tập và phần ôn tập hỗ trợ hiệu quả cho việc thiết kế bài kiểm tra định kỳ, đặc biệt là các kỹ năng và kiến thức ngôn ngữ cần thiết.Giáo viên có sử dụng nguyên bài tập trong sách để làm đề thi không?
Phần lớn giáo viên không sử dụng nguyên bài tập mà điều chỉnh, biến đổi để phù hợp với trình độ học sinh và tránh trùng lặp đề thi, đồng thời tăng tính sáng tạo trong kiểm tra.Khó khăn lớn nhất khi sử dụng bộ sách này là gì?
Giáo viên gặp khó khăn trong việc tìm kiếm tài liệu phù hợp với định dạng đề thi và thiếu hướng dẫn cụ thể trong sách giáo viên về cách thiết kế bài kiểm tra.Bộ sách có hỗ trợ đầy đủ các kỹ năng tiếng Anh trong kiểm tra không?
Bộ sách bao gồm đầy đủ các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cùng kiến thức ngữ pháp, từ vựng và phát âm, được giáo viên đánh giá cao trong việc chuẩn bị nội dung kiểm tra.Làm thế nào để giáo viên nâng cao hiệu quả sử dụng bộ sách trong thiết kế đề thi?
Giáo viên nên tham gia các khóa tập huấn, sử dụng tài liệu hướng dẫn chi tiết, chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp và linh hoạt điều chỉnh bài tập phù hợp với học sinh.
Kết luận
- Bộ sách giáo khoa "Tiếng Anh 11" được sử dụng rộng rãi làm nguồn tài liệu cho các bài kiểm tra định kỳ tại các trường THPT ở Quảng Trị, với tỷ lệ giáo viên tham khảo bản đồ sách và phần ôn tập cao.
- Giáo viên chủ yếu điều chỉnh các bài tập trong sách để thiết kế đề thi phù hợp với trình độ học sinh, đồng thời sử dụng sách bài tập để hỗ trợ ôn tập.
- Bộ sách cung cấp chương trình học rõ ràng, nội dung bài học và kiến thức ngôn ngữ đầy đủ, hỗ trợ hiệu quả cho việc thiết kế bài kiểm tra.
- Khó khăn chính là thiếu hướng dẫn chi tiết và hạn chế trong việc sử dụng nguyên bài tập, đòi hỏi sự linh hoạt và sáng tạo từ phía giáo viên.
- Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng bộ sách bao gồm tăng cường hướng dẫn, phát triển tài liệu bổ trợ, tổ chức tập huấn và khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm.
Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhóm biên soạn sách cần phối hợp để cải tiến tài liệu và tổ chức đào tạo cho giáo viên, đồng thời giáo viên cần chủ động áp dụng linh hoạt bộ sách trong thiết kế bài kiểm tra nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh.