Nghiên cứu khả năng sinh trưởng và phát triển của một số giống lúa trong vụ mùa 2015 tại thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La

• Tác giả: Đỗ Ngọc Tứ
• Người hướng dẫn: Nguyễn Viết Hưng
• Trường học: Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Khoa học cây trồng
• Đề tài: Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển của một số giống lúa trong vụ mùa năm 2015 tại thành phố Sơn La
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 0.1.1. Ý nghĩa khoa học
• 0.1.2. Ý nghĩa thực tiễn
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Cở sở khoa học của đề tài
• 1.2. Tình hình sản xuất và nghiên cứu lúa trên thế giới
• 1.2.1. Tình hình sản xuất lúa
• 1.2.2. Tình hình nghiên cứu các giống lúa
• 1.2.3. Tình hình sản xuất lúa và nghiên cứu các giống lúa tại Việt Nam
• 1.2.3.1. Tình hình sản xuất lúa
• 1.2.3.2. Tình hình nghiên cứu các giống lúa
• 1.2.4. Tình hình sản xuất lúa tại Sơn La
• 1.2.4.1. Năng suất, diện tích, sản lượng lúa tại Sơn La
• 1.2.4.2. Thực trạng sử dụng các giống lúa tại Sơn La
• 1.2.4.3. Tình hình sâu bệnh hại lúa tại Sơn La
• 1.2.4.4. Điều kiện tự nhiên, sản xuất lúa nơi thực hiện thí nghiệm
• 1.2.4.4.1. Điều kiện khí hậu thời tiết tại Sơn La vụ mùa năm 2015
• 1.2.4.4.2. Phường Chiềng Cơi
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu, thời gian và địa điểm thực hiện
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Thời gian nghiên cứu
• 2.1.3. Địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm
• 2.3.2. Quy trình kỹ thuật
• 2.3.3. Các chỉ tiêu và phương pháp theo dõi
• 2.3.4. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. PHẦN 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Khả năng sinh trưởng của các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.1. Thời gian sinh trưởng của các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.2. Khả năng đẻ nhánh của giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.3. Động thái tăng trưởng chiều cao cây của giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.4. Động thái ra lá của giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.5. Một số đặc điểm nông sinh học của các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.5.1. Đặc điểm hình thái của các giống lúa thí nghiệm
• 3.1.5.2. Một số đặc điểm nông học của các giống lúa thí nghiệm
• 3.1.6. Tình hình sâu bệnh hại của các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.7. Yếu tố cấu thành năng suất, năng suất và chất lượng gạo của các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.7.1. Yếu tố cấu thành năng suất của các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.7.2. Năng suất của các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• 3.1.7.3. Một số chỉ tiêu chất lượng của các giống lúa thí nghiệm vụ Mùa 2015 tại thành phố Sơn La
• KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu và mục tiêu nghiên cứu

Nghiên cứu tập trung vào sinh trưởng lúa và phát triển lúa của các giống lúa trong vụ mùa 2015 tại Sơn La. Mục tiêu chính là lựa chọn giống lúa mới có khả năng sinh trưởng tốt, chống chịu sâu bệnh, năng suất cao và phù hợp với điều kiện sinh thái địa phương. Nghiên cứu này nhằm đánh giá khả năng sinh trưởng, năng suất và mức độ nhiễm sâu bệnh của các giống lúa, từ đó đề xuất giống phù hợp cho nông nghiệp Sơn La.

1.1. Ý nghĩa khoa học

Nghiên cứu xác định thời gian sinh trưởng lúa, phát triển lúa, năng suất và mức độ nhiễm sâu bệnh của các giống lúa. Kết quả là cơ sở để đề xuất chuyển dịch cơ cấu giống cây trồng theo định hướng phát triển của tỉnh.

1.2. Ý nghĩa thực tiễn

Nghiên cứu thành công sẽ đưa ra các giống lúa phù hợp với điều kiện tự nhiên và canh tác của người dân, góp phần nâng cao năng suất lúa, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và cải thiện chất lượng sản phẩm.

II. Tổng quan nghiên cứu

Nghiên cứu dựa trên cơ sở khoa học về vai trò của giống lúa trong nâng cao năng suất cây trồng. Các giống lúa khác nhau có khả năng phản ứng với điều kiện ngoại cảnh như ánh sáng, nhiệt độ và sâu bệnh khác nhau. Sơn La có điều kiện tự nhiên đặc thù, việc lựa chọn giống lúa phù hợp là yếu tố quan trọng để đảm bảo an ninh lương thực.

2.1. Tình hình sản xuất lúa trên thế giới

Lúa là cây lương thực quan trọng toàn cầu, đặc biệt ở châu Á. Diện tích, sản lượng và năng suất lúa tăng dần từ năm 2005 đến 2014, cho thấy sự quan tâm đầu tư cho cây lúa ngày càng lớn.

2.2. Tình hình nghiên cứu giống lúa

Các giống lúa mới được nghiên cứu để cải thiện năng suất, chất lượng và khả năng chống chịu. Công nghệ sinh học và kỹ thuật lai tạo giống đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các giống lúa chất lượng cao.

III. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp bố trí thí nghiệm để đánh giá sinh trưởng lúa và phát triển lúa của các giống lúa trong vụ mùa 2015 tại Sơn La. Các chỉ tiêu theo dõi bao gồm thời gian sinh trưởng, khả năng đẻ nhánh, chiều cao cây, đặc điểm nông sinh học và mức độ nhiễm sâu bệnh.

3.1. Bố trí thí nghiệm

Thí nghiệm được thực hiện trên các giống lúa khác nhau, theo dõi các chỉ tiêu sinh trưởng và phát triển trong điều kiện thời tiết và đất đai đặc thù của Sơn La.

3.2. Phương pháp đánh giá

Sử dụng các phương pháp thống kê để xử lý số liệu, đánh giá năng suất và chất lượng gạo của các giống lúa thí nghiệm.

IV. Kết quả nghiên cứu

Nghiên cứu đã xác định được các giống lúa có khả năng sinh trưởng lúa và phát triển lúa tốt trong điều kiện vụ mùa tại Sơn La. Các giống lúa này có thời gian sinh trưởng phù hợp, khả năng đẻ nhánh tốt, chiều cao cây ổn định và ít nhiễm sâu bệnh.

4.1. Khả năng sinh trưởng

Các giống lúa thí nghiệm có thời gian sinh trưởng từ 120-130 ngày, phù hợp với điều kiện thời tiết vụ mùa tại Sơn La.

4.2. Năng suất và chất lượng

Một số giống lúa đạt năng suất lúa cao, chất lượng gạo tốt, đáp ứng nhu cầu của người dân và thị trường.

V. Kết luận và đề xuất

Nghiên cứu đã xác định được các giống lúa phù hợp với điều kiện nông nghiệp Sơn La, góp phần nâng cao năng suất lúa và cải thiện chất lượng sản phẩm. Đề xuất đưa các giống lúa này vào cơ cấu giống của tỉnh để sản xuất đại trà.

5.1. Kết luận

Các giống lúa thí nghiệm có khả năng sinh trưởng và phát triển tốt, phù hợp với điều kiện tự nhiên và canh tác tại Sơn La.

5.2. Đề xuất

Cần tiếp tục nghiên cứu và nhân rộng các giống lúa có tiềm năng để phát triển sản xuất lúa bền vững tại địa phương.

Tổng quan nghiên cứu

Lúa gạo là cây lương thực chủ yếu nuôi sống hơn một nửa dân số thế giới, đồng thời là nguồn thu nhập quan trọng cho người nông dân. Tại Việt Nam, cây lúa không chỉ là biểu tượng văn hóa mà còn giữ vị trí hàng đầu trong xuất khẩu gạo toàn cầu. Tỉnh Sơn La có diện tích trồng lúa khoảng 52,14 nghìn ha (niên giám thống kê 2015), trong đó diện tích lúa nước chiếm 23,8 nghìn ha với năng suất trung bình 51,89 tạ/ha, sản lượng đạt 123,81 nghìn tấn. Thành phố Sơn La, trung tâm chính trị và kinh tế của tỉnh, có diện tích đất trồng lúa vụ mùa khoảng 570 ha với năng suất trung bình 44,46 tạ/ha. Tuy nhiên, điều kiện khí hậu phức tạp như mưa bão, lũ quét và dịch hại đã ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất lúa vụ mùa.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá khả năng sinh trưởng, phát triển, năng suất và mức độ nhiễm sâu bệnh của một số giống lúa trong vụ mùa năm 2015 tại thành phố Sơn La nhằm lựa chọn giống lúa phù hợp, có năng suất cao, chống chịu tốt với điều kiện sinh thái địa phương. Nghiên cứu được thực hiện tại hai địa điểm chính là phường Chiềng Cơi và xã Chiềng Xôm trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2015. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng cơ cấu giống lúa phù hợp, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng và giảm thiểu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, hướng tới sản xuất lúa bền vững tại Sơn La.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về sinh trưởng và phát triển cây lúa, đặc biệt tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến thời gian sinh trưởng, khả năng đẻ nhánh, chiều cao cây và khả năng chống chịu sâu bệnh. Mô hình nghiên cứu áp dụng các tiêu chuẩn khảo nghiệm giống lúa theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 01-55:2011/BNNPTNT và tiêu chuẩn đánh giá nguồn gen của Viện nghiên cứu Lúa quốc tế IRRI (2002). Các khái niệm chính bao gồm:

• Thời gian sinh trưởng: tổng thời gian từ gieo mạ đến chín sinh lý của cây lúa.
• Khả năng đẻ nhánh: số lượng nhánh hữu hiệu trên mỗi khóm lúa, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất.
• Đặc điểm nông học: chiều cao cây, độ thuần đồng ruộng, độ cứng cây, độ rụng hạt.
• Mức độ nhiễm sâu bệnh: đánh giá theo thang điểm IRRI cho các loại sâu cuốn lá nhỏ, sâu đục thân 2 chấm, bệnh đạo ôn.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu thu thập từ thí nghiệm thực địa tại phường Chiềng Cơi và xã Chiềng Xôm, thành phố Sơn La, vụ mùa năm 2015. Nghiên cứu sử dụng 5 giống lúa gồm GL159, GL105, Bắc thơm số 7, VS1 và BC15 (đối chứng). Thí nghiệm bố trí theo kiểu khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh với 3 lần nhắc lại, diện tích mỗi ô thí nghiệm 10 m². Quy trình kỹ thuật bao gồm gieo mạ, cấy với mật độ 40 khóm/m², bón phân chuồng và phân hóa học theo tỷ lệ 10 tấn phân chuồng + 90 kg N + 90 kg P2O5 + 60 kg K2O/ha, cùng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh kịp thời.

Các chỉ tiêu theo dõi gồm thời gian sinh trưởng các giai đoạn, chiều cao cây, số nhánh đẻ tối đa và hữu hiệu, động thái ra lá, đặc điểm hình thái và nông học, mức độ nhiễm sâu bệnh, năng suất và chất lượng gạo. Số liệu được xử lý thống kê bằng phần mềm Excel và phân tích ANOVA qua phần mềm Irristat 5.0. Cỡ mẫu được chọn dựa trên diện tích thí nghiệm và số lần nhắc lại nhằm đảm bảo độ tin cậy và khả năng so sánh giữa các giống.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thời gian sinh trưởng: Các giống lúa thí nghiệm đều thuộc nhóm giống ngắn ngày, phù hợp với vụ mùa Sơn La. Thời gian sinh trưởng tại phường Chiềng Cơi dao động từ 101 đến 113 ngày, trong đó giống GL159 có thời gian dài nhất (113 ngày), dài hơn đối chứng BC15 1 ngày. Tại xã Chiềng Xôm, thời gian sinh trưởng dài hơn từ 2-3 ngày do nhiệt độ thấp hơn, dao động từ 103 đến 115 ngày.

2. Khả năng đẻ nhánh: Giống GL105 và VS1 có khả năng đẻ nhánh cao nhất, đạt 9,9 và 9,0 nhánh/khóm tại phường Chiềng Cơi, vượt trội so với đối chứng BC15 chỉ đạt 2,4 nhánh/khóm. Khả năng đẻ nhánh tập trung giúp tăng số bông/m², góp phần nâng cao năng suất.

3. Năng suất: Năng suất thực thu của các giống lúa thí nghiệm dao động từ 44,5 đến 58,3 tạ/ha, trong đó GL105 và VS1 đạt năng suất cao nhất, vượt hơn đối chứng BC15 khoảng 15-20%. Sự khác biệt này phản ánh hiệu quả sinh trưởng và khả năng chống chịu sâu bệnh của các giống mới.

4. Mức độ nhiễm sâu bệnh: Các giống GL159 và GL105 có mức độ nhiễm sâu cuốn lá nhỏ và bệnh đạo ôn thấp hơn đáng kể so với BC15, với điểm đánh giá sâu cuốn lá nhỏ trung bình là 3-4 so với 7-8 của đối chứng. Điều này cho thấy khả năng chống chịu sâu bệnh tốt hơn, giảm chi phí thuốc bảo vệ thực vật.

Thảo luận kết quả

Thời gian sinh trưởng ngắn của các giống GL105 và VS1 phù hợp với điều kiện khí hậu vụ mùa Sơn La, giúp tránh được các rủi ro do mưa bão và lũ quét cuối vụ. Khả năng đẻ nhánh cao và tập trung của các giống này tạo điều kiện cho năng suất tăng lên rõ rệt, phù hợp với mục tiêu nâng cao sản lượng lúa tại địa phương. Mức độ nhiễm sâu bệnh thấp hơn cũng góp phần giảm thiểu tổn thất và chi phí sản xuất.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với xu hướng chọn tạo giống lúa ngắn ngày, năng suất cao và khả năng chống chịu sâu bệnh được ưu tiên. Việc áp dụng các giống này tại Sơn La sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu và sâu bệnh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh thời gian sinh trưởng, năng suất và mức độ nhiễm bệnh giữa các giống để minh họa rõ nét sự khác biệt.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng giống GL105 và VS1 vào sản xuất đại trà tại thành phố Sơn La trong vụ mùa, nhằm tăng năng suất trung bình lên ít nhất 15% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là các cơ quan quản lý nông nghiệp và các hợp tác xã nông dân.

2. Tổ chức tập huấn kỹ thuật chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh cho nông dân, tập trung vào biện pháp quản lý dịch hại tích hợp, giảm thiểu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, nâng cao hiệu quả sản xuất bền vững. Thời gian triển khai trong 12 tháng đầu sau nghiên cứu.

3. Xây dựng mô hình trình diễn giống lúa mới tại các vùng tiểu khí hậu khác nhau của Sơn La để đánh giá khả năng thích nghi và nhân rộng mô hình thành công. Chủ thể là các trung tâm nghiên cứu và phòng nông nghiệp địa phương, thực hiện trong 1-2 vụ mùa.

4. Khuyến khích nghiên cứu tiếp tục cải tiến giống lúa phù hợp với điều kiện biến đổi khí hậu, đặc biệt là khả năng chịu hạn, chịu rét và chống chịu sâu bệnh. Đầu tư nguồn lực cho các viện nghiên cứu và trường đại học trong tỉnh, với kế hoạch dài hạn 3-5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nông dân trồng lúa tại Sơn La và các vùng lân cận: Nắm bắt thông tin về giống lúa phù hợp, kỹ thuật chăm sóc và phòng trừ sâu bệnh để nâng cao năng suất và thu nhập.

2. Các cơ quan quản lý nông nghiệp địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển giống lúa, hỗ trợ nông dân và định hướng sản xuất bền vững.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành khoa học cây trồng: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về giống lúa và kỹ thuật canh tác.

4. Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh giống cây trồng: Đánh giá tiềm năng các giống lúa mới để đầu tư sản xuất, cung cấp giống chất lượng cao phù hợp với nhu cầu thị trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao chọn nghiên cứu giống lúa ngắn ngày tại Sơn La?
   Giống lúa ngắn ngày giúp tránh rủi ro do mưa bão và lũ quét cuối vụ mùa, phù hợp với điều kiện khí hậu biến đổi phức tạp tại Sơn La, đồng thời tăng hiệu quả sản xuất.

2. Các giống lúa thí nghiệm có khả năng chống chịu sâu bệnh như thế nào?
   Giống GL159 và GL105 có mức độ nhiễm sâu cuốn lá nhỏ và bệnh đạo ôn thấp hơn đáng kể so với giống đối chứng BC15, giúp giảm chi phí thuốc bảo vệ thực vật và tổn thất năng suất.

3. Năng suất của các giống lúa mới so với giống truyền thống ra sao?
   Các giống GL105 và VS1 đạt năng suất cao hơn đối chứng BC15 khoảng 15-20%, với năng suất thực thu dao động từ 44,5 đến 58,3 tạ/ha, phù hợp với mục tiêu nâng cao sản lượng lúa tại địa phương.

4. Phương pháp nghiên cứu được áp dụng có đảm bảo độ tin cậy không?
   Nghiên cứu sử dụng thiết kế thí nghiệm khối ngẫu nhiên hoàn chỉnh với 3 lần nhắc lại, xử lý số liệu bằng phân tích ANOVA, đảm bảo kết quả có tính thống kê và khả năng so sánh giữa các giống.

5. Làm thế nào để nhân rộng kết quả nghiên cứu vào thực tế sản xuất?
   Cần tổ chức mô hình trình diễn, tập huấn kỹ thuật cho nông dân và phối hợp với các cơ quan quản lý để hỗ trợ chuyển giao giống và kỹ thuật, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả trong các vụ mùa tiếp theo.

Kết luận

• Đã xác định được 5 giống lúa ngắn ngày phù hợp với điều kiện sinh thái vụ mùa tại thành phố Sơn La, trong đó GL105 và VS1 có khả năng sinh trưởng tốt, năng suất cao và khả năng chống chịu sâu bệnh vượt trội.
• Thời gian sinh trưởng của các giống dao động từ 101 đến 115 ngày, phù hợp với khung thời vụ và điều kiện khí hậu địa phương.
• Năng suất thực thu của các giống mới cao hơn đối chứng từ 15-20%, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất lúa vụ mùa.
• Mức độ nhiễm sâu bệnh thấp giúp giảm chi phí thuốc bảo vệ thực vật và tăng tính bền vững trong sản xuất.
• Đề xuất áp dụng các giống GL105, VS1 vào sản xuất đại trà, đồng thời tổ chức tập huấn và xây dựng mô hình trình diễn để nhân rộng kết quả.

Next steps: Triển khai mô hình sản xuất thử tại các vùng khác nhau của Sơn La, tổ chức tập huấn kỹ thuật cho nông dân và tiếp tục nghiên cứu cải tiến giống lúa phù hợp với biến đổi khí hậu.

Call to action: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và nông dân cần phối hợp chặt chẽ để đưa giống lúa mới vào sản xuất, góp phần đảm bảo an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp bền vững tại Sơn La.