I. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Nghiên cứu về nhượng quyền thương mại quốc tế (NQTMQT) là một lĩnh vực quan trọng trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. NQTMQT không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường mà còn tạo cơ hội cho việc chia sẻ kinh nghiệm và công nghệ giữa các quốc gia. Từ khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2007, hoạt động NQTMQT đã có sự phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hoạt động này vẫn chưa đạt hiệu quả cao, đặc biệt là trong việc thu hút thương hiệu quốc tế vào thị trường Việt Nam. "Các thương hiệu quốc tế như KFC, Lotteria đã có mặt tại Việt Nam, nhưng số lượng thương hiệu Việt Nam nhượng quyền ra nước ngoài vẫn còn khiêm tốn". Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho việc nghiên cứu và hoàn thiện khung pháp lý về NQTMQT tại Việt Nam nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp trong nước tham gia vào hoạt động này. Nghiên cứu này không chỉ có giá trị lý thuyết mà còn mang tính ứng dụng cao trong việc xây dựng chính sách và pháp luật liên quan đến NQTMQT.
II. Khái niệm nhượng quyền thương mại quốc tế
NQTMQT là một mô hình kinh doanh cho phép bên nhượng quyền (franchisor) cấp quyền cho bên nhận quyền (franchisee) sử dụng thương hiệu, hệ thống kinh doanh và quy trình sản xuất của mình. Theo Hiệp hội Nhượng quyền Quốc tế, NQTMQT được định nghĩa là "mối quan hệ theo hợp đồng giữa bên nhượng quyền và bên nhận quyền". Điều này có nghĩa là bên nhận quyền phải tuân thủ các tiêu chuẩn và quy trình do bên nhượng quyền đặt ra. "Bên nhận quyền hoạt động dưới nhãn hiệu, hàng hóa, phương thức kinh doanh mà bên nhượng quyền sở hữu". NQTMQT không chỉ mang lại lợi ích cho bên nhượng quyền trong việc mở rộng thị trường mà còn giúp bên nhận quyền giảm thiểu rủi ro và chi phí trong việc xây dựng thương hiệu mới. Sự phát triển của NQTMQT có thể góp phần thúc đẩy nền kinh tế, tạo ra nhiều việc làm và nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp.
III. Kinh nghiệm của Hoa Kỳ và Philippines trong điều chỉnh hoạt động nhượng quyền thương mại quốc tế
Hoa Kỳ và Philippines là hai quốc gia có kinh nghiệm phong phú trong lĩnh vực NQTMQT. Tại Hoa Kỳ, khung pháp lý về NQTMQT đã được xây dựng từ rất sớm, với nhiều quy định rõ ràng nhằm bảo vệ quyền lợi của cả bên nhượng quyền và bên nhận quyền. "Luật Nhượng quyền của Hoa Kỳ quy định rõ các nghĩa vụ và quyền lợi của các bên trong hợp đồng nhượng quyền". Philippines cũng đã áp dụng nhiều biện pháp để phát triển NQTMQT, bao gồm việc ban hành các chính sách khuyến khích đầu tư và bảo vệ quyền lợi của bên nhận quyền. Những kinh nghiệm này có thể được áp dụng tại Việt Nam để hoàn thiện khung pháp lý và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động NQTMQT. Việc học hỏi từ các quốc gia đi trước sẽ giúp Việt Nam nâng cao hiệu quả của hoạt động này, từ đó thu hút nhiều thương hiệu quốc tế hơn.
IV. Khung pháp luật Việt Nam về hoạt động nhượng quyền thương mại quốc tế
Khung pháp luật về NQTMQT tại Việt Nam đã được hình thành và phát triển qua nhiều giai đoạn. Luật Thương mại năm 2005 đã lần đầu tiên quy định về hoạt động NQTMQT như một hình thức thương mại độc lập. "Điều 284 Luật Thương mại 2005 quy định về nhượng quyền thương mại, trong đó nêu rõ quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia". Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều hạn chế trong việc áp dụng các quy định này. Các doanh nghiệp Việt Nam thường gặp khó khăn trong việc hiểu và thực hiện các quy định pháp luật liên quan đến NQTMQT. Điều này cho thấy cần phải có những cải cách và điều chỉnh trong khung pháp lý để phù hợp với thực tiễn và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tham gia vào hoạt động NQTMQT.
V. Những mặt tích cực và hạn chế của pháp luật Việt Nam về nhượng quyền thương mại quốc tế
Pháp luật Việt Nam về NQTMQT đã có những mặt tích cực nhất định, như việc tạo ra khung pháp lý rõ ràng cho hoạt động này, giúp bảo vệ quyền lợi của các bên tham gia. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. "Nhiều doanh nghiệp vẫn chưa nắm rõ các quy định pháp luật, dẫn đến việc áp dụng không đồng bộ và thiếu hiệu quả". Bên cạnh đó, các quy định hiện hành vẫn chưa đủ mạnh để bảo vệ quyền lợi của bên nhận quyền, cũng như chưa khuyến khích được nhiều thương hiệu quốc tế vào thị trường Việt Nam. Để nâng cao hiệu quả của hoạt động NQTMQT, cần có những giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao nhận thức của doanh nghiệp về các quy định này.
VI. Các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật Việt Nam về nhượng quyền thương mại quốc tế
Để nâng cao hiệu quả của hoạt động NQTMQT tại Việt Nam, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, cần hoàn thiện khung pháp lý về NQTMQT, đảm bảo tính đồng bộ và khả thi trong thực tế. "Việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành luật sẽ giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình". Thứ hai, cần tăng cường công tác đào tạo, tuyên truyền về NQTMQT cho các doanh nghiệp, giúp họ nhận thức rõ hơn về lợi ích và rủi ro khi tham gia vào hoạt động này. Cuối cùng, cần có các chính sách khuyến khích đầu tư và phát triển thương hiệu trong nước, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào thị trường quốc tế thông qua hình thức nhượng quyền.
