Nghiên Cứu Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Nhận Thức Áp Dụng Giá Trị Hợp Lý Trong Kế Toán Tại Doanh Nghiệp Xây Lắp TPHCM

• Người hướng dẫn: PGS.TS. Tại Trường Kinh Tế - Đại Học Duy Tân
• Trường học: Đại học Duy Tân
• Chuyên ngành: Kế toán
• Đề tài: Nghiên Cứu Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Áp Dụng Giá Trị Hợp Lý Trong Kế Toán Tại Doanh Nghiệp Xây Lắp TPHCM
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Đà Nẵng

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu
• 1.5. Những đóng góp mới của Luận án
• 1.6. Bố cục của Luận án
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tổng quan các nghiên cứu nƣớc ngoài về việc áp dụng GTHL trong kế toán
• 1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu theo GTHL
• 1.1.2. Tổng quan các nghiên cứu theo các nhân tố ảnh hƣởng đến nhận thức và khả năng áp dụng GTHL
• 1.2. Tổng quan các nghiên cứu trong nƣớc về việc áp dụng GTHL trong công tác kế toán
• 1.2.1. Tổng quan các nghiên cứu theo GTHL
• 1.2.2. Tổng quan các nghiên cứu theo các nhân tố ảnh hƣởng đến nhận thức và khả năng áp dụng GTHL
• 1.3. Nhận xét các công trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc
• 1.3.1. Nhận xét các nghiên cứu nƣớc ngoài
• 1.3.2. Nhận xét các nghiên cứu trong nƣớc
• 1.4. Xác định khoảng trống nghiên cứu
• 1.5. TÓM TẮT CHƢƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Khung nghiên cứu và quy trình nghiên cứu
• 2.1.1. Khung nghiên cứu
• 2.1.2. Quy trình nghiên cứu
• 2.2. Giả thuyết và mô hình nghiên cứu
• 2.2.1. Giả thuyết nghiên cứu
• 2.2.2. Mô hình nghiên cứu
• 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu định tính
• 2.3.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 2.3.2. Dữ liệu nghiên cứu
• 2.3.3. Phƣơng pháp nghiên cứu
• 2.3.4. Thu thập dữ liệu
• 2.3.5. Đo lƣờng các nhân tố trong mô hình
• 2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng
• 2.4.1. Nghiên cứu định lƣợng sơ bộ
• 2.4.2. Nghiên cứu định lƣợng chính thức
• 2.5. Kiểm định và phân tích mô hình
• 2.6. TÓM TẮT CHƢƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
• 3.1. Tổng quan về các DNXL trên địa bàn TPHCM
• 3.1.1. DNXL trên địa bàn TPHCM
• 3.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội của TPHCM ảnh hƣởng đến các DNXL
• 3.1.3. Tổng quan tình hình kết quả hoạt động kinh doanh các DNXL trên địa bàn TPHCM từ 2015-2021
• 3.1.4. Tổng quan tình hình biến động tài sản và nguồn vốn của các DNXL
• 3.2. Kết quả nghiên cứu định tính
• 3.2.1. Phƣơng pháp chuyên gia
• 3.2.2. Kết quả nghiên cứu định tính (phỏng vấn chuyên gia)
• 3.3. Kết quả nghiên cứu định lƣợng sơ bộ
• 3.3.1. Kích thƣớc mẫu
• 3.3.2. Phƣơng pháp phân tích
• 3.3.3. Kết quả đánh giá thang đo sơ bộ
• 3.4. Kết quả nghiên cứu định lƣợng chính thức
• 3.4.1. Thống kê mô tả kết quả khảo sát
• 3.4.2. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu theo biến kiểm soát
• 3.4.3. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu theo biến quan sát
• 3.4.4. Đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng Cronbach’s Alpha
• 3.4.5. Kiểm định mối quan hệ giữa các biến kiểm soát định tính độc lập với biến khả năng áp dụng GTHL trong kế toán
• 3.4.6. Phân tích nhân tố khám phá EFA
• 3.4.7. Phân tích nhân tố khẳng định CFA
• 3.4.8. Phân tích cấu trúc tuyến tính SEM
• 3.5. Bàn luận kết quả nghiên cứu GTHL trong các DNXL trên địa bàn TPHCM
• 3.5.1. Bàn luận về nhân tố ảnh hƣởng của nhận thức các quy định pháp lý
• 3.5.2. Bàn luận về nhân tố ảnh hƣởng của nhận thức áp lực từ thuế
• 3.5.3. Bàn luận về nhân tố ảnh hƣởng của nhận thức tính hữu ích
• 3.5.4. Bàn luận về nhân tố ảnh hƣởng của nhận thức tính đáng tin cậy
• 3.5.5. Bàn luận về nhân tố ảnh hƣởng của nhận thức lợi ích - chi phí
• 3.5.6. Bàn luận về nhân tố ảnh hƣởng của nhận thức kiểm toán độc lập
• 3.5.7. Bàn luận về nhân tố ảnh hƣởng của nhận thức quy mô doanh nghiệp
• 3.5.8. Bàn luận về nhân tố ảnh hƣởng của nhận thức trình độ nhân viên kế toán
• 3.5.9. Bàn luận về nhân tố ảnh hƣởng của nhận thức nhà quản lý, kế toán
• 3.6. TÓM TẮT CHƢƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý
• 4.1. Kết luận từ kết quả nghiên cứu
• 4.2. Hàm ý chính sách, quản trị
• 4.3. Hạn chế của luận án và hƣớng nghiên cứu tiếp theo
• 4.3.1. Những hạn chế của luận án
• 4.3.2. Định hƣớng cho nghiên cứu tiếp theo
• 4.4. TÓM TẮT CHƢƠNG 4
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• CÁC PHỤ LỤC ĐÍNH KÈM
• CÁC QUYẾT ĐỊNH LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

I. Tổng Quan Về Áp Dụng Giá Trị Hợp Lý Trong Kế Toán Doanh Nghiệp

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, việc áp dụng giá trị hợp lý (GTHL) trong kế toán tại các doanh nghiệp xây lắp TPHCM ngày càng trở nên cấp thiết. GTHL phản ánh giá trị thị trường, ghi nhận sự thay đổi của thị trường, và khắc phục hạn chế của giá gốc. Điều này giúp thông tin tài chính phù hợp hơn với nhu cầu của người sử dụng. Các doanh nghiệp xây lắp, với quy mô tài sản và giao dịch lớn, đặc biệt cần đến GTHL để đảm bảo tính minh bạch và so sánh được của thông tin tài chính. Việc tuân thủ IFRS và áp dụng GTHL sẽ giúp các doanh nghiệp này tiếp cận nguồn vốn quốc tế và tham gia vào các dự án lớn. Việt Nam đang từng bước soạn thảo lại các chuẩn mực kế toán để hòa nhập với kế toán quốc tế, trong đó, việc áp dụng GTHL được xem là một thách thức lớn. Quyết định 345/2020/QĐ-BTC của Bộ Tài chính về lộ trình áp dụng IFRS đã đặt ra yêu cầu về sự nhận thức và vào cuộc của các cơ quan, doanh nghiệp để xây dựng khung pháp lý hiệu quả cho việc áp dụng GTHL.

1.1. Giá trị hợp lý Khái niệm và vai trò trong kế toán hiện đại

Giá trị hợp lý là mức giá mà tài sản có thể được trao đổi hoặc nợ phải trả có thể được thanh toán trong một giao dịch ngang giá giữa các bên có hiểu biết và sẵn sàng giao dịch. Vai trò của GTHL là cung cấp thông tin tài chính chính xác, đầy đủ theo giá thị trường, đảm bảo tính so sánh giữa các công ty. Bassam Kazmouz (2010) đã nhấn mạnh rằng GTHL giúp thông tin tài chính phù hợp hơn với nhu cầu của người sử dụng trong điều kiện kinh tế thị trường tự do.

1.2. Tầm quan trọng của giá trị hợp lý đối với doanh nghiệp xây lắp

Doanh nghiệp xây lắp thường có quy mô tài sản lớn và thực hiện nhiều giao dịch phức tạp liên quan đến bất động sản, hàng tồn kho, tài sản cố định và nợ phải trả. Việc áp dụng GTHL giúp các doanh nghiệp này phản ánh chính xác giá trị của các tài sản và nợ phải trả này trên báo cáo tài chính, từ đó cung cấp thông tin hữu ích cho các nhà đầu tư và các bên liên quan khác.

II. Thách Thức Khi Áp Dụng Giá Trị Hợp Lý Tại Doanh Nghiệp Xây Lắp

Mặc dù có nhiều ưu điểm, việc áp dụng giá trị hợp lý (GTHL) trong kế toán tại các doanh nghiệp xây lắp TPHCM đối mặt với không ít thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là sự khác biệt giữa chuẩn mực kế toán hiện hành của Việt Nam (VAS) và chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS). VAS dựa trên nguyên tắc giá gốc, trong khi IFRS khuyến khích sử dụng GTHL cho nhiều loại tài sản và nợ phải trả. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải thay đổi quy trình kế toán, đào tạo lại nguồn nhân lực, và đầu tư vào công nghệ để có thể áp dụng GTHL một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, việc xác định GTHL cho một số loại tài sản, đặc biệt là bất động sản và các công trình đang xây dựng, có thể gặp nhiều khó khăn do thiếu dữ liệu thị trường hoặc tính thanh khoản thấp.

2.1. Sự khác biệt giữa VAS và IFRS về giá trị hợp lý

VAS chủ yếu dựa trên nguyên tắc giá gốc, ghi nhận tài sản theo giá mua ban đầu. IFRS linh hoạt hơn, cho phép sử dụng giá trị hợp lý để phản ánh giá trị thị trường hiện tại của tài sản. Sự khác biệt này đòi hỏi doanh nghiệp phải thay đổi tư duy và quy trình để thích ứng với IFRS. Việt Nam cần ban hành chuẩn mực cho áp dụng GTHL vì nó được dùng để đo lường, đánh giá lại tài sản và nợ phải trả sau ghi nhận ban đầu.

2.2. Khó khăn trong việc xác định giá trị hợp lý cho tài sản xây dựng

Việc xác định giá trị hợp lý cho các công trình xây dựng dở dang hoặc các bất động sản đặc thù có thể rất phức tạp. Cần sử dụng các phương pháp định giá chuyên nghiệp, có thể tốn kém và đòi hỏi chuyên môn cao. Thiếu dữ liệu thị trường và tính thanh khoản thấp cũng là những yếu tố gây khó khăn.

III. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Áp Dụng Giá Trị Hợp Lý Tại TPHCM

Nghiên cứu cho thấy có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng giá trị hợp lý (GTHL) trong kế toán tại các doanh nghiệp xây lắp TPHCM. Các yếu tố này có thể được chia thành hai nhóm chính: yếu tố bên trong doanh nghiệp và yếu tố bên ngoài doanh nghiệp. Yếu tố bên trong bao gồm trình độ nhân viên kế toán, nhận thức của nhà quản lý, quy mô doanh nghiệp, và khả năng tài chính. Yếu tố bên ngoài bao gồm khung pháp lý, áp lực từ thuế, môi trường kinh doanh, và yêu cầu của kiểm toán độc lập. Việc hiểu rõ các yếu tố này là rất quan trọng để các doanh nghiệp có thể đưa ra các quyết định phù hợp về việc áp dụng GTHL.

3.1. Ảnh hưởng của trình độ nhân viên kế toán và nhận thức của nhà quản lý

Trình độ nhân viên kế toán và nhận thức của nhà quản lý đóng vai trò then chốt trong việc áp dụng thành công GTHL. Nhân viên kế toán cần có kiến thức chuyên môn vững vàng về IFRS và các phương pháp định giá. Nhà quản lý cần hiểu rõ lợi ích và rủi ro của việc áp dụng GTHL để có thể đưa ra các quyết định sáng suốt. Theo nghiên cứu, nhận thức của nhà quản lý, kế toán đóng vai trò quan trọng trong việc áp dụng GTHL.

3.2. Tác động của quy mô doanh nghiệp và khung pháp lý

Quy mô doanh nghiệp cũng là một yếu tố quan trọng. Các doanh nghiệp lớn thường có nguồn lực tốt hơn để đầu tư vào đào tạo, công nghệ, và thuê chuyên gia tư vấn. Khung pháp lý rõ ràng và minh bạch là điều kiện tiên quyết để các doanh nghiệp có thể áp dụng GTHL một cách an toàn và hiệu quả.

3.3 Ảnh hưởng từ thuế đến áp dụng giá trị hợp lý.

Các doanh nghiệp có thể bị ảnh hưởng bởi áp lực từ thuế. Áp dụng giá trị hợp lý có thể tác động đến lợi nhuận chịu thuế, từ đó ảnh hưởng đến quyết định áp dụng GTHL của doanh nghiệp.

IV. Giải Pháp Nâng Cao Khả Năng Áp Dụng Giá Trị Hợp Lý tại TPHCM

Để nâng cao khả năng áp dụng giá trị hợp lý (GTHL) trong kế toán tại các doanh nghiệp xây lắp TPHCM, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức nghề nghiệp, và các doanh nghiệp. Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý, ban hành các hướng dẫn chi tiết về việc áp dụng GTHL cho từng loại tài sản và nợ phải trả. Các tổ chức nghề nghiệp cần tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo để nâng cao trình độ nhân viên kế toán và nhận thức của nhà quản lý. Các doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu, áp dụng GTHL một cách linh hoạt và sáng tạo, đồng thời tăng cường công khai minh bạch thông tin tài chính.

4.1. Hoàn thiện khung pháp lý và hướng dẫn áp dụng chi tiết

Nhà nước cần ban hành các văn bản pháp luật, thông tư hướng dẫn cụ thể về việc áp dụng GTHL cho từng loại tài sản và nợ phải trả, đặc biệt là trong lĩnh vực xây lắp. Các hướng dẫn này cần phải rõ ràng, dễ hiểu, và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Cần có hướng dẫn cụ thể cho các loại tài sản đặc thù của doanh nghiệp xây lắp.

4.2. Nâng cao trình độ chuyên môn cho nhân viên kế toán

Các tổ chức nghề nghiệp và các trường đại học cần tăng cường đào tạo về IFRS và các phương pháp định giá cho nhân viên kế toán. Các doanh nghiệp cần khuyến khích nhân viên tham gia các khóa đào tạo, hội thảo, và tự học để nâng cao trình độ chuyên môn. Cần chú trọng đào tạo về các kỹ năng định giá tài sản và phân tích thông tin tài chính.

4.3. Ứng dụng công nghệ trong xác định giá trị hợp lý.

Doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ trong việc tìm kiếm và phân tích dữ liệu thị trường, giúp xác định giá trị hợp lý một cách chính xác và hiệu quả hơn. Đầu tư vào các phần mềm và công cụ hỗ trợ định giá.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn và Hiệu Quả của Giá Trị Hợp Lý Tại TPHCM

Việc áp dụng giá trị hợp lý (GTHL) trong kế toán tại các doanh nghiệp xây lắp TPHCM mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Thông tin tài chính trở nên minh bạch hơn, phản ánh chính xác giá trị của tài sản và nợ phải trả. Điều này giúp các nhà đầu tư và các bên liên quan khác có thể đưa ra các quyết định đầu tư chính xác hơn. Ngoài ra, việc áp dụng GTHL cũng giúp các doanh nghiệp quản lý rủi ro tốt hơn, nâng cao hiệu quả áp dụng và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

5.1. Minh bạch thông tin tài chính và thu hút đầu tư

Việc áp dụng GTHL giúp các doanh nghiệp cung cấp thông tin tài chính minh bạch hơn, phản ánh chính xác giá trị của tài sản và nợ phải trả. Điều này giúp tăng cường niềm tin của nhà đầu tư và thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

5.2. Quản lý rủi ro và nâng cao năng lực cạnh tranh

Việc áp dụng GTHL giúp các doanh nghiệp nhận diện và quản lý rủi ro tốt hơn, đặc biệt là các rủi ro liên quan đến bất động sản và các công trình đang xây dựng. Điều này giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường.

VI. Kết Luận Triển Vọng Phát Triển Giá Trị Hợp Lý Trong Tương Lai

Việc nghiên cứu và áp dụng giá trị hợp lý (GTHL) trong kế toán tại các doanh nghiệp xây lắp TPHCM là một quá trình liên tục và không ngừng phát triển. Trong tương lai, với sự hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu, việc áp dụng IFRS và GTHL sẽ ngày càng trở nên phổ biến và bắt buộc. Các doanh nghiệp cần chủ động chuẩn bị, nâng cao năng lực để có thể đáp ứng yêu cầu này và tận dụng tối đa lợi ích mà GTHL mang lại. Cần tiếp tục nghiên cứu để giải quyết các khó khăn và thách thức trong quá trình áp dụng GTHL.

6.1. Xu hướng áp dụng IFRS và giá trị hợp lý trên thế giới

Xu hướng áp dụng IFRS và GTHL ngày càng gia tăng trên thế giới. Các doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị để thích ứng với xu hướng này và tận dụng lợi thế từ việc tuân thủ các chuẩn mực quốc tế.

6.2. Các hướng nghiên cứu tiếp theo về giá trị hợp lý

Cần tiếp tục nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng GTHL, các phương pháp định giá hiệu quả, và tác động của GTHL đến thông tin tài chính và quyết định đầu tư. Cần nghiên cứu về các giải pháp để giảm thiểu các chi phí và rủi ro liên quan đến việc áp dụng GTHL.