Nghiên cứu hóa học và tác dụng kháng ung thư của cây củ dòm Stephania dielsiana

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC HÌNH

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THỰC VẬT

1.1. Vị trí phân loại

1.2. Đặc điểm thực vật loài củ dòm

1.3. Phân bố của loài củ dòm

2. CHƯƠNG 2: THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CÂY CỦ DÒM

2.1. Các nhóm hợp chất khác

3. CHƯƠNG 3: TÁC DỤNG SINH HỌC, CÔNG DỤNG VÀ ĐỘC TÍNH CỦA CỦ DÒM

3.1. Tác dụng sinh học

3.2. Độc tính của củ dòm

4. CHƯƠNG 4: MỤC TIÊU PHÂN TỬ TRONG PHÁT TRIỂN THUỐC ĐIỀU TRỊ UNG THƯ

4.1. Tổng quan về một số mục tiêu phân tử trong nghiên cứu và phát triển thuốc điều trị ung thư

4.2. Aurora kinase và vai trò trong ung thư

5. CHƯƠNG 5: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

5.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

5.1.1. Nguyên liệu nghiên cứu

5.1.2. Một số dòng tế bào ung thư thí nghiệm

5.1.3. Hóa chất, dung môi

5.1.4. Máy móc, thiết bị và dụng cụ nghiên cứu

5.2. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU

5.3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU

5.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

5.4.1. Chiết xuất, phân lập và xác định cấu trúc của một số hợp chất từ thân lá cây củ dòm

5.4.2. Bước đầu nghiên cứu xây dựng phương pháp phân lập và phương pháp định lượng để theo dõi hàm lượng oxostephanin trong dược liệu theo thời gian thu hái

5.4.3. Đánh giá tác dụng gây độc tế bào của một số hợp chất đã phân lập và bước đầu nghiên cứu cơ chế kháng ung thư của oxostephanin

6. CHƯƠNG 6: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

6.1. CHIẾT XUẤT, PHÂN LẬP VÀ XÁC ĐỊNH CẤU TRÚC CỦA MỘT SỐ HỢP CHẤT TỪ THÂN LÁ CÂY CỦ DÒM

6.1.1. Chiết xuất, phân lập một số hợp chất từ thân lá cây củ dòm

6.1.2. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập được

6.2. BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG PHƯƠNG PHÁP PHÂN LẬP VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH LƯỢNG ĐỂ THEO DÕI HÀM LƯỢNG OXOSTEPHANIN TRONG DƯỢC LIỆU THEO THỜI GIAN THU HÁI

6.2.1. Phân lập và sơ bộ đánh giá độ tinh khiết của oxostephanin

6.2.2. Xây dựng và thẩm định phương pháp định lượng oxostephanin trong thân lá cây củ dòm

6.2.3. Đánh giá sự thay đổi hàm lượng oxostephanin theo thời gian thu hái

6.3. ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG GÂY ĐỘC TẾ BÀO CỦA MỘT SỐ HỢP CHẤT ĐÃ PHÂN LẬP VÀ BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU CƠ CHẾ KHÁNG UNG THƯ CỦA OXOSTEPHANIN

6.3.1. Đánh giá tác dụng gây độc tế bào của một số hợp chất đã phân lập

6.3.2. Nghiên cứu cơ chế tác dụng gây độc tế bào của oxostephanin

6.4. VỀ ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

DANH MỤC CÁC BÀI BÁO ĐÃ CÔNG BỐ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về cây củ dòm và Stephania dielsiana

Cây củ dòm, có tên khoa học là Stephania dielsiana, thuộc họ Tiết dê (Menispermaceae). Loài này chủ yếu phân bố ở miền Bắc Việt Nam và một số vùng miền Nam Trung Quốc. Cây củ dòm được biết đến với nhiều công dụng trong y học cổ truyền, đặc biệt là trong việc điều trị các loại bệnh liên quan đến ung thư. Nghiên cứu về cây củ dòm đã chỉ ra rằng các hợp chất chiết xuất từ cây này có khả năng kháng ung thư đáng kể. Các nghiên cứu trước đây đã tập trung vào việc chiết xuất và phân lập các hợp chất từ củ, tuy nhiên, phần thân lá của cây vẫn chưa được khai thác triệt để. Việc nghiên cứu tác dụng kháng ung thư của cây củ dòm không chỉ giúp làm rõ giá trị dược liệu của loài này mà còn mở ra hướng đi mới trong việc phát triển thuốc điều trị ung thư.

II. Thành phần hóa học của cây củ dòm

Nghiên cứu về thành phần hóa học của Stephania dielsiana cho thấy cây này chứa nhiều hợp chất sinh học có giá trị. Các alcaloid như L-tetrahydropalmatin, oxostephanin, và dehydrocrebanin đã được phân lập và xác định cấu trúc. Đặc biệt, oxostephanin được chú ý nhiều nhất do tác dụng sinh học mạnh mẽ của nó. Hàm lượng oxostephanin trong thân lá cao hơn nhiều so với củ, cho thấy tiềm năng lớn trong việc sử dụng thân lá thay cho củ. Việc chiết xuất và phân lập các hợp chất từ thân lá không chỉ giúp bảo tồn cây mà còn nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các hợp chất này có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, mở ra hướng đi mới trong việc phát triển thuốc điều trị ung thư từ thiên nhiên.

III. Tác dụng kháng ung thư của oxostephanin

Oxostephanin, một trong những hợp chất chính được chiết xuất từ cây củ dòm, đã cho thấy tác dụng kháng ung thư mạnh mẽ trong các thử nghiệm in vitro. Nghiên cứu cho thấy oxostephanin có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều dòng tế bào ung thư như MCF7, HeLa, và OVCAR-8. Cơ chế tác dụng của oxostephanin liên quan đến việc gây độc tế bào và kích thích quá trình apoptosis. Các thử nghiệm cho thấy oxostephanin có thể làm giảm sự biểu hiện của các gen liên quan đến sự phát triển của khối u, như Aurora kinase. Điều này cho thấy tiềm năng của oxostephanin trong việc phát triển thành thuốc điều trị ung thư hiệu quả, đồng thời mở ra hướng nghiên cứu mới cho các hợp chất tự nhiên khác trong việc điều trị bệnh.

IV. Phương pháp nghiên cứu và kết quả

Nghiên cứu được thực hiện thông qua các phương pháp chiết xuất, phân lập và xác định cấu trúc các hợp chất từ thân lá cây củ dòm. Các phương pháp định lượng cũng được xây dựng để theo dõi hàm lượng oxostephanin theo thời gian thu hái. Kết quả cho thấy hàm lượng oxostephanin trong các mẫu thân lá thay đổi theo thời gian, điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Đánh giá tác dụng gây độc tế bào của các hợp chất đã phân lập cho thấy một số hợp chất có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, mở ra hướng đi mới trong việc phát triển thuốc điều trị ung thư từ thiên nhiên. Nghiên cứu này không chỉ có giá trị trong lĩnh vực dược liệu mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong việc bảo tồn và phát triển cây thuốc quý.

V. Kết luận và kiến nghị

Luận án đã làm rõ thành phần hóa học và tác dụng kháng ung thư của cây củ dòm Stephania dielsiana. Kết quả nghiên cứu cho thấy tiềm năng lớn của oxostephanin trong việc phát triển thuốc điều trị ung thư. Cần có thêm các nghiên cứu sâu hơn về cơ chế tác dụng của các hợp chất khác trong cây củ dòm, cũng như việc xác định thời điểm thu hái tối ưu để đạt được hàm lượng hoạt chất cao nhất. Việc nghiên cứu và phát triển các sản phẩm từ cây củ dòm không chỉ góp phần vào việc bảo tồn nguồn dược liệu quý giá mà còn mang lại lợi ích cho sức khỏe cộng đồng.

Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và tác dụng kháng ung thư của cây củ dòm Stephania dielsiana