Nghiên cứu đồ gốm Chămpa thế kỷ I sau Công Nguyên qua các cuộc khai quật

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

Danh mục các chữ viết tắt, danh mục phụ lục minh họa

MỞ ĐẦU

0.1. Tính cấp thiết của đề tài luận án

0.2. Mục đích nghiên cứu của luận án

0.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nội dung các vấn đề cần đi sâu giải quyết trong luận án

0.4. Phương pháp nghiên cứu

0.5. Kết quả, đóng góp của luận án

0.6. Bố cục luận án

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VĂN HÓA CHĂMPA VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỒ GỐM CHĂMPA THIÊN NIÊN KỶ I SAU CÔNG NGUYÊN

1.1. Khái quát về văn hóa Chămpa

1.2. Không gian phân bố của các địa điểm văn hóa Chămpa

1.3. Đặc điểm phân bố các di tích văn hóa Chămpa

1.4. Các loại hình di tích văn hóa Chămpa

1.5. Vài nét khái quát về lịch sử vùng đất và đặc điểm dân cư

1.6. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

1.7. Quá trình phát hiện và nghiên cứu văn hóa Chămpa

1.8. Quá trình nghiên cứu đồ gốm Chămpa

1.9. Tiểu kết chương 1

2. CHƯƠNG 2: ĐỒ GỐM TRONG CÁC DI TÍCH VĂN HÓA CHĂMPA THIÊN NIÊN KỶ I SAU CÔNG NGUYÊN

2.1. Đồ gốm trong di chỉ cư trú

2.2. Đồ gốm trong phức hợp di tích cư trú – thành lũy

2.3. Đồ gốm trong di tích cư trú – bến bãi, cảng thị

2.4. Đồ gốm trong khai quật cắt thành

2.5. Đồ gốm trong di tích đền tháp

2.6. Đồ gốm trong di tích lò nung

2.7. Đồ gốm trong di tích mộ táng

2.8. Tiểu kết chương 2

3. CHƯƠNG 3: ĐẶC TRƯNG ĐỒ GỐM CHĂMPA THIÊN NIÊN KỶ I SAU CÔNG NGUYÊN

3.1. Đặc trưng về loại hình

3.2. Tiêu chí phân loại

3.3. Loại hình đồ gốm Chămpa

3.4. Gốm gia dụng

3.5. Gốm phục vụ nghi lễ, tôn giáo

3.6. Gốm kiến trúc và trang trí kiến trúc

3.7. Dụng cụ sản xuất

3.8. Diễn biến loại hình đồ gốm Chămpa

3.9. Đặc trưng về hoa văn

3.10. Hoa văn kỹ thuật

3.11. Hoa văn trang trí

3.12. Sự tương quan giữa chất liệu, loại hình và hoa văn trang trí

3.13. Kỹ thuật chế tác

3.14. Chọn và chế biến nguyên liệu

3.15. Kỹ thuật tu sửa và xử lý bề mặt gốm

3.16. Kỹ thuật tạo hoa văn

3.17. Phơi khô và nung

3.18. Tiểu kết chương 3

4. CHƯƠNG 4: NGUỒN GỐC, MỐI QUAN HỆ VĂN HÓA VÀ ĐỜI SỐNG CỦA CƯ DÂN CHĂMPA THIÊN NIÊN KỶ I SAU CÔNG NGUYÊN QUA TƯ LIỆU GỐM

4.1. Đồ gốm Chămpa trong mối quan hệ lịch đại với văn hóa Sa Huỳnh

4.2. Đồ gốm Chămpa trong mối quan hệ đồng đại

4.2.1. Với đồ gốm miền Bắc

4.2.2. Với đồ gốm Óc Eo

4.3. Vài nét về mối quan hệ giữa Chămpa với Trung Hoa, Ấn Độ và khu vực Đông Nam Á qua tư liệu đồ gốm

4.3.1. Mối quan hệ với Trung Hoa

4.3.2. Mối quan hệ với Ấn Độ

4.3.3. Mối quan hệ với Đông Nam Á

4.4. Vai trò của đồ gốm trong đời sống vật chất và tinh thần của cư dân Chămpa

4.5. Tiểu kết chương 4

KẾT LUẬN

Danh mục các công trình khoa học của tác giả có liên quan đến luận án

Tài liệu tham khảo

Phụ lục

I. Tổng quan về đồ gốm Chămpa thế kỷ I sau Công Nguyên

Đồ gốm Chămpa là một phần quan trọng trong văn hóa Chămpa, phản ánh đời sống vật chất và tinh thần của cư dân trong giai đoạn thiên niên kỷ I sau Công Nguyên. Qua các cuộc khai quật khảo cổ học, nhiều hiện vật gốm đã được phát hiện, cho thấy sự phát triển và đặc trưng của đồ gốm trong thời kỳ này. Đồ gốm Chămpa không chỉ đa dạng về hình thức mà còn phong phú về chất liệu và kỹ thuật chế tác. Nghiên cứu đồ gốm Chămpa giúp hiểu rõ hơn về văn hóa, xã hội và kinh tế của vương quốc Chămpa trong lịch sử Việt Nam.

1.1. Đặc điểm nổi bật của đồ gốm Chămpa

Đồ gốm Chămpa có nhiều loại hình khác nhau, từ gốm gia dụng đến gốm phục vụ nghi lễ. Các hiện vật gốm thường được làm từ đất sét có chất lượng tốt, nung ở nhiệt độ cao, tạo ra độ bền và tính thẩm mỹ cao. Họa tiết trang trí trên gốm Chămpa thường mang đậm ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ và Trung Hoa, thể hiện sự giao thoa văn hóa trong khu vực.

1.2. Vai trò của đồ gốm trong đời sống Chămpa

Đồ gốm không chỉ là vật dụng hàng ngày mà còn đóng vai trò quan trọng trong các nghi lễ tôn giáo và văn hóa. Các hiện vật gốm được sử dụng trong các buổi lễ cúng tế, thể hiện tín ngưỡng và phong tục tập quán của cư dân Chămpa. Sự phong phú của đồ gốm cũng cho thấy sự phát triển kinh tế và thương mại của vương quốc này.

II. Thách thức trong nghiên cứu đồ gốm Chămpa hiện nay

Mặc dù có nhiều tư liệu về đồ gốm Chămpa, nhưng việc nghiên cứu vẫn gặp nhiều thách thức. Một trong những vấn đề lớn là sự thiếu hụt tài liệu và sự phân tán của các hiện vật gốm trong các bảo tàng và sưu tập cá nhân. Điều này gây khó khăn trong việc tổng hợp và phân tích dữ liệu. Hơn nữa, nhiều hiện vật chưa được nghiên cứu một cách hệ thống, dẫn đến việc hiểu biết về đồ gốm Chămpa còn hạn chế.

2.1. Thiếu hụt tài liệu và hiện vật

Nhiều hiện vật gốm Chămpa hiện đang được lưu giữ tại các bảo tàng địa phương nhưng chưa được nghiên cứu đầy đủ. Việc thiếu hụt tài liệu và hiện vật làm giảm khả năng phân tích và so sánh giữa các địa điểm khảo cổ học khác nhau.

2.2. Khó khăn trong việc tiếp cận và nghiên cứu

Các nhà nghiên cứu thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận các hiện vật gốm do sự phân tán và thiếu thông tin. Điều này ảnh hưởng đến khả năng tổng hợp và phân tích dữ liệu, làm giảm tính chính xác trong nghiên cứu.

III. Phương pháp nghiên cứu đồ gốm Chămpa hiệu quả

Để nghiên cứu đồ gốm Chămpa một cách hiệu quả, cần áp dụng các phương pháp nghiên cứu liên ngành. Việc kết hợp giữa khảo cổ học, lịch sử và nghệ thuật sẽ giúp làm rõ hơn về nguồn gốc, kỹ thuật chế tác và vai trò của đồ gốm trong văn hóa Chămpa. Các phương pháp phân tích hiện vật, phân tích hóa học và khảo sát địa điểm cũng cần được áp dụng để thu thập dữ liệu chính xác.

3.1. Phân tích hiện vật gốm

Phân tích hiện vật gốm bao gồm việc xác định chất liệu, kỹ thuật chế tác và hoa văn trang trí. Các phương pháp như phân tích hóa học và phân tích hình thái sẽ giúp hiểu rõ hơn về quy trình sản xuất và nguồn gốc của đồ gốm.

3.2. Khảo sát địa điểm khai quật

Khảo sát địa điểm khai quật là một phần quan trọng trong nghiên cứu đồ gốm. Việc thu thập dữ liệu từ các địa điểm khác nhau sẽ giúp so sánh và phân tích sự phát triển của đồ gốm Chămpa qua các thời kỳ.

IV. Ứng dụng thực tiễn từ nghiên cứu đồ gốm Chămpa

Nghiên cứu đồ gốm Chămpa không chỉ có giá trị về mặt học thuật mà còn có ứng dụng thực tiễn trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa. Các kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các chương trình giáo dục, trưng bày tại bảo tàng và phát triển du lịch văn hóa. Hơn nữa, việc bảo tồn các hiện vật gốm Chămpa cũng góp phần gìn giữ di sản văn hóa của dân tộc.

4.1. Giá trị văn hóa và giáo dục

Nghiên cứu đồ gốm Chămpa có thể được tích hợp vào chương trình giáo dục để nâng cao nhận thức về văn hóa và lịch sử. Các hiện vật gốm có thể được trưng bày tại bảo tàng để giới thiệu đến công chúng.

4.2. Phát triển du lịch văn hóa

Việc nghiên cứu và bảo tồn đồ gốm Chămpa có thể tạo ra cơ hội phát triển du lịch văn hóa. Các tour du lịch có thể được thiết kế để giới thiệu về văn hóa Chămpa và các hiện vật gốm, thu hút du khách đến tham quan và tìm hiểu.

V. Kết luận và tương lai của nghiên cứu đồ gốm Chămpa

Nghiên cứu đồ gốm Chămpa thế kỷ I sau Công Nguyên là một lĩnh vực quan trọng trong khảo cổ học Việt Nam. Những kết quả đạt được từ các cuộc khai quật không chỉ giúp làm rõ hơn về văn hóa Chămpa mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới cho các thế hệ sau. Tương lai của nghiên cứu đồ gốm Chămpa cần được tiếp tục phát triển, với sự kết hợp giữa các phương pháp nghiên cứu hiện đại và sự hợp tác giữa các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước.

5.1. Hướng nghiên cứu mới

Cần tiếp tục mở rộng nghiên cứu về đồ gốm Chămpa, đặc biệt là trong việc áp dụng các công nghệ mới như phân tích hóa học và mô hình hóa 3D để hiểu rõ hơn về quy trình sản xuất và phân bố của đồ gốm.

5.2. Tăng cường hợp tác quốc tế

Hợp tác với các nhà nghiên cứu quốc tế sẽ giúp nâng cao chất lượng nghiên cứu và mở rộng mạng lưới hợp tác trong lĩnh vực khảo cổ học. Điều này cũng sẽ tạo cơ hội cho việc trao đổi kiến thức và kinh nghiệm trong nghiên cứu đồ gốm Chămpa.

Luận án tiến sĩ về đồ gốm Chămpa thế kỷ I sau Công Nguyên