Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ và hiệu quả can thiệp nhiễm sán lá nhỏ tại Bắc Giang và Bình Định

• Tác giả: Nguyễn Thị Thanh Huyền
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thu Hương
• Trường học: Viện Sốt Rét - Ký Sinh Trùng - Côn Trùng Trung Ương
• Chuyên ngành: Dịch tễ học
• Đề tài: Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ nhiễm sán lá nhỏ và hiệu quả can thiệp tại một số điểm thuộc tỉnh Bắc Giang và Bình Định, năm 2016-2017
• Loại tài liệu: Luận án tiến sỹ y học
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Vị trí, phân loại sán lá nhỏ
• 1.2. Các loại sán lá ký sinh ở người
• 1.3. Đặc điểm sinh học của sán lá nhỏ
• 1.3.1. Đặc điểm hình thái sán lá nhỏ trưởng thành và trứng
• 1.3.1.1. Đặc điểm hình thái của sán lá gan nhỏ
• 1.3.1.2. Đặc điểm hình thái của sán lá ruột nhỏ
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, địa điểm, thời gian nghiên cứu
• 2.2. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp xử lý số liệu
• 2.5. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm dịch tễ bệnh sán lá nhỏ ở người dân và một số yếu tố liên quan tại một số xã thuộc tỉnh Bắc Giang và Bình Định
• 3.2. Kết quả xác định loài sán lá nhỏ bằng sinh học phân tử tại điểm nghiên cứu
• 3.3. Hiệu quả biện pháp can thiệp
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm dịch tễ bệnh sán lá nhỏ và một số yếu tố liên quan nhiễm sán lá nhỏ ở người dân 06 xã tại tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bình Định
• 4.2. Đánh giá hiệu quả sau can thiệp điều trị và truyền thông
• KIẾN NGHỊ HẠN CHẾ CỦA LUẬN ÁN
• NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
• Ý NGHĨA THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN
• DANH SÁCH CÁC BÀI BÁO KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Dịch tễ học nhiễm sán lá nhỏ

Nghiên cứu dịch tễ về nhiễm sán lá nhỏ tại Bắc Giang và Bình Định tập trung vào việc mô tả đặc điểm dịch tễ và các yếu tố liên quan. Tỷ lệ nhiễm sán lá nhỏ ở người dân tại hai tỉnh này được xác định thông qua các phương pháp xét nghiệm phân và phân tích sinh học phân tử. Kết quả cho thấy tỷ lệ nhiễm cao ở những người có thói quen ăn gỏi cá và sử dụng nguồn nước ao/hồ nuôi cá. Phân tích dịch tễ cũng chỉ ra mối liên hệ giữa tỷ lệ nhiễm và các yếu tố như tuổi, giới tính, nghề nghiệp và trình độ học vấn.

1.1. Tỷ lệ nhiễm sán lá nhỏ

Tỷ lệ nhiễm sán lá nhỏ tại Bắc Giang và Bình Định dao động từ 15% đến 30%, với mức độ nhiễm cao hơn ở nhóm tuổi 30-50. Nam giới có tỷ lệ nhiễm cao gấp ba lần nữ giới, phản ánh sự khác biệt trong thói quen ăn uống và tiếp xúc với nguồn nước nhiễm bệnh. Địa lý dịch tễ cũng đóng vai trò quan trọng, với các khu vực có ao/hồ nuôi cá có tỷ lệ nhiễm cao hơn.

1.2. Yếu tố liên quan

Các yếu tố như tiền sử ăn gỏi cá, sử dụng nhà tiêu không hợp vệ sinh và sử dụng phân ủ chưa đủ thời gian trong sản xuất nông nghiệp có liên quan mật thiết đến tỷ lệ nhiễm sán lá nhỏ. Phân tích dịch tễ sâu hơn cho thấy kiến thức về bệnh và cách phòng bệnh của người dân còn hạn chế, dẫn đến nguy cơ tái nhiễm cao.

II. Can thiệp y tế và hiệu quả

Can thiệp y tế trong nghiên cứu bao gồm điều trị bằng thuốc praziquantel kết hợp với truyền thông giáo dục sức khỏe cộng đồng. Kết quả cho thấy hiệu quả điều trị cao, với tỷ lệ khỏi bệnh đạt 95% sau 21 ngày điều trị. Hiệu quả can thiệp cũng được đánh giá qua việc cải thiện kiến thức và thực hành phòng bệnh của người dân sau 6 tháng can thiệp.

2.1. Điều trị bằng praziquantel

Thuốc praziquantel được sử dụng để điều trị nhiễm sán lá nhỏ với liều lượng 40 mg/kg cân nặng. Hiệu quả điều trị được đánh giá qua tỷ lệ sạch trứng trong phân và giảm mật độ nhiễm. Kết quả cho thấy 95% bệnh nhân sạch trứng sau 21 ngày điều trị, chứng minh hiệu quả cao của thuốc.

2.2. Truyền thông giáo dục sức khỏe

Truyền thông giáo dục sức khỏe tập trung vào việc nâng cao kiến thức về bệnh sán lá nhỏ, cách phòng bệnh và thay đổi thói quen ăn uống. Sau 6 tháng can thiệp, tỷ lệ người dân hiểu biết đúng về bệnh tăng từ 30% lên 80%, và tỷ lệ ăn gỏi cá giảm đáng kể.

III. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu bao gồm thiết kế nghiên cứu cắt ngang và can thiệp cộng đồng. Các phương pháp xét nghiệm phân và sinh học phân tử được sử dụng để xác định loài sán lá nhỏ và đánh giá hiệu quả can thiệp. Phân tích dịch tễ được thực hiện thông qua các mô hình hồi quy đa biến để xác định các yếu tố nguy cơ.

3.1. Xét nghiệm phân

Xét nghiệm phân được sử dụng để xác định tỷ lệ nhiễm sán lá nhỏ và mật độ trứng trong phân. Phương pháp Kato-Katz được áp dụng để đếm số trứng trong 1 gam phân, giúp đánh giá cường độ nhiễm.

3.2. Sinh học phân tử

Kỹ thuật PCR và real-time PCR được sử dụng để xác định loài sán lá nhỏ trong các mẫu phân và nước. Kết quả cho thấy sự hiện diện của các loài Clonorchis sinensis và Opisthorchis viverrini tại các điểm nghiên cứu.

IV. Ý nghĩa thực tiễn

Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc phòng chống sán lá nhỏ tại Việt Nam. Hiệu quả can thiệp bằng thuốc praziquantel và truyền thông giáo dục sức khỏe đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả trong việc giảm tỷ lệ nhiễm và tái nhiễm. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức cộng đồng và cải thiện điều kiện vệ sinh môi trường.

4.1. Ứng dụng trong y tế công cộng

Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng trong các chương trình phòng chống bệnh truyền nhiễm tại các địa phương có tỷ lệ nhiễm sán lá nhỏ cao. Can thiệp sức khỏe cộng đồng cần được triển khai đồng bộ với các biện pháp vệ sinh môi trường và giáo dục sức khỏe.

4.2. Hướng nghiên cứu tương lai

Nghiên cứu đề xuất tiếp tục theo dõi hiệu quả can thiệp dài hạn và mở rộng nghiên cứu sang các khu vực khác để đánh giá toàn diện tình hình nhiễm sán lá nhỏ tại Việt Nam.