Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi phí đầu tư xây dựng là một trong những yếu tố then chốt quyết định hiệu quả sử dụng vốn trong các dự án xây dựng, đặc biệt là các công trình văn hóa có giá trị lịch sử và nghệ thuật cao. Tại tỉnh Ninh Thuận, với gần 60 di tích được xếp hạng, trong đó có nhiều di tích cấp quốc gia và quốc tế, việc bảo tồn, tu bổ các di tích như tháp Chăm Pô Kolong Garai không chỉ góp phần giữ gìn giá trị văn hóa mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội thông qua du lịch. Tuy nhiên, công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng các dự án bảo tồn di tích hiện còn nhiều bất cập, dẫn đến thất thoát, lãng phí và ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng công trình.

Luận văn tập trung nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý chi phí đầu tư xây dựng bảo tồn, tu bổ di tích tháp Chăm Pô Kolong Garai, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và phát huy giá trị di tích. Phạm vi nghiên cứu bao gồm công tác quản lý chi phí tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình Dân dụng và Công nghiệp tỉnh Ninh Thuận trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2020. Mục tiêu cụ thể là phân tích thực trạng, đánh giá các khó khăn, thuận lợi và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng các công trình văn hóa tại địa phương.

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn quan trọng, bổ sung các vấn đề còn thiếu trong lý luận và thực tiễn quản lý chi phí đầu tư xây dựng các dự án bảo tồn di tích, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa của tỉnh Ninh Thuận.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, quản lý chi phí đầu tư và bảo tồn di tích văn hóa. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Bao gồm các nội dung về tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, quản lý định mức, giá xây dựng, chỉ số giá xây dựng, chi phí quản lý dự án và tư vấn đầu tư xây dựng, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư. Lý thuyết này giúp xác định các thành phần chi phí, quy trình lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh chi phí trong các giai đoạn dự án.

  2. Lý thuyết bảo tồn và phát huy giá trị di tích văn hóa: Tập trung vào các nguyên tắc bảo tồn, tu bổ di tích theo quy định của Luật Di sản văn hóa và các văn bản pháp luật liên quan, đảm bảo giữ gìn giá trị lịch sử, kiến trúc nghệ thuật và phát huy giá trị di tích trong phát triển kinh tế - xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: tổng mức đầu tư xây dựng, dự toán xây dựng công trình, định mức dự toán, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí dự phòng, và các quy định pháp lý về quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kế thừa các kết quả nghiên cứu trước đây về quản lý chi phí đầu tư xây dựng tại Việt Nam và tỉnh Ninh Thuận. Phương pháp nghiên cứu cụ thể gồm:

  • Phân tích hệ thống văn bản pháp luật: Nghiên cứu các Luật, Nghị định, Thông tư liên quan đến quản lý chi phí đầu tư xây dựng, bảo tồn di tích, như Luật Đầu tư công, Luật Xây dựng, Luật Di sản văn hóa, Nghị định 68/2019/NĐ-CP, Thông tư 15/2019/TT-BXD, v.v.

  • Khảo sát thực trạng: Thu thập và phân tích số liệu, báo cáo, hồ sơ dự án bảo tồn, tu bổ di tích tháp Chăm Pô Kolong Garai do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình Dân dụng và Công nghiệp tỉnh Ninh Thuận quản lý.

  • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến từ các cán bộ quản lý dự án, chuyên gia trong lĩnh vực xây dựng và bảo tồn di tích để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Phân tích thống kê và so sánh: Sử dụng số liệu về chi phí đầu tư, tiến độ, các chỉ tiêu quản lý chi phí để đánh giá hiệu quả và so sánh với các dự án tương tự.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án bảo tồn, tu bổ di tích tháp Chăm Pô Kolong Garai trong giai đoạn 2015-2020, với dữ liệu thu thập từ hồ sơ dự án, báo cáo quyết toán và các tài liệu liên quan. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ dự án tiêu biểu do Ban Quản lý dự án tỉnh Ninh Thuận làm chủ đầu tư nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ thông tin.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chi phí đầu tư xây dựng còn nhiều hạn chế: Qua phân tích hồ sơ dự án, tỷ lệ điều chỉnh tổng mức đầu tư xây dựng trung bình khoảng 15-20% so với dự toán ban đầu, chủ yếu do sai sót trong lập dự toán và điều chỉnh thiết kế. Việc áp dụng định mức xây dựng còn lạc hậu, chưa cập nhật kịp công nghệ mới, dẫn đến chi phí xây dựng tăng cao không hợp lý.

  2. Năng lực chủ đầu tư và đơn vị tư vấn còn yếu: Khoảng 30% dự án có sai sót trong hồ sơ thiết kế, dự toán do thiếu kinh nghiệm và chuyên môn về bảo tồn di tích. Việc lựa chọn nhà thầu chưa chặt chẽ, nhiều nhà thầu không đáp ứng đủ năng lực thực tế, gây kéo dài tiến độ và phát sinh chi phí.

  3. Quy trình thanh toán, quyết toán còn phức tạp và kéo dài: Thời gian hoàn tất thủ tục quyết toán dự án trung bình kéo dài hơn 6 tháng so với quy định, làm tăng chi phí quản lý và ảnh hưởng đến kế hoạch bố trí nguồn vốn.

  4. Chưa áp dụng rộng rãi kiểm toán độc lập trong quản lý chi phí: Việc thuê kiểm toán độc lập để kiểm tra báo cáo quyết toán vốn đầu tư mới chỉ thực hiện ở khoảng 20% dự án, dẫn đến khó kiểm soát chi phí phát sinh và sai phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do hệ thống định mức dự toán xây dựng chưa được cập nhật kịp thời, chưa phù hợp với công nghệ thi công hiện đại, dẫn đến việc áp dụng sai lệch và tăng chi phí không cần thiết. Ngoài ra, năng lực của các chủ thể tham gia quản lý dự án, đặc biệt là chủ đầu tư và đơn vị tư vấn, còn hạn chế về chuyên môn và kinh nghiệm trong lĩnh vực bảo tồn di tích, gây ra sai sót trong thiết kế và dự toán.

So với các nghiên cứu trong ngành quản lý xây dựng, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương, nơi mà việc quản lý chi phí đầu tư xây dựng các công trình văn hóa còn nhiều khó khăn do đặc thù công trình và yêu cầu bảo tồn nghiêm ngặt. Việc quy trình thanh toán, quyết toán kéo dài cũng là nguyên nhân làm tăng chi phí quản lý dự án, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ điều chỉnh tổng mức đầu tư theo từng năm, bảng so sánh năng lực chủ đầu tư và đơn vị tư vấn qua các dự án, cũng như biểu đồ thời gian thanh toán, quyết toán dự án so với quy định. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng các vấn đề tồn tại và mức độ ảnh hưởng đến chi phí đầu tư.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực chủ đầu tư và đơn vị tư vấn: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý chi phí đầu tư xây dựng và bảo tồn di tích cho cán bộ Ban Quản lý dự án và các đơn vị tư vấn. Mục tiêu giảm sai sót trong thiết kế, dự toán xuống dưới 10% trong vòng 2 năm tới.

  2. Cập nhật và hoàn thiện hệ thống định mức dự toán xây dựng: Phối hợp với Bộ Xây dựng và các cơ quan liên quan rà soát, sửa đổi, bổ sung định mức dự toán phù hợp với công nghệ thi công mới và đặc thù công trình bảo tồn di tích. Thực hiện trong vòng 1 năm và áp dụng cho các dự án mới.

  3. Tăng cường quản lý chi phí thanh toán, quyết toán: Rút ngắn thời gian hoàn tất thủ tục quyết toán dự án xuống còn tối đa 3 tháng bằng cách đơn giản hóa quy trình, tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ thanh toán.

  4. Áp dụng kiểm toán độc lập rộng rãi: Bắt buộc thuê kiểm toán độc lập đối với tất cả các dự án bảo tồn, tu bổ di tích sử dụng vốn ngân sách nhà nước nhằm tăng cường kiểm soát chi phí, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thực hiện ngay từ năm 2021.

  5. Tăng cường công tác đấu thầu và lựa chọn nhà thầu: Xây dựng tiêu chí đánh giá năng lực nhà thầu chặt chẽ, kiểm tra thực tế năng lực thi công trước khi ký hợp đồng, đồng thời áp dụng các biện pháp chế tài nghiêm khắc đối với nhà thầu vi phạm tiến độ, chất lượng. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ hoàn thành đúng tiến độ lên trên 90% trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Nhất là các Ban Quản lý dự án tại địa phương, giúp nâng cao năng lực quản lý chi phí, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả trong các dự án bảo tồn di tích.

  2. Đơn vị tư vấn thiết kế và lập dự toán: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến quy trình lập dự toán, thiết kế phù hợp với yêu cầu bảo tồn và quản lý chi phí đầu tư xây dựng.

  3. Nhà thầu thi công công trình bảo tồn di tích: Giúp hiểu rõ các yêu cầu về quản lý chi phí, tiến độ và chất lượng thi công, từ đó nâng cao năng lực thi công và tuân thủ hợp đồng.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và văn hóa: Là tài liệu tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật về quản lý chi phí đầu tư xây dựng các công trình văn hóa, bảo tồn di tích.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng bảo tồn di tích có điểm gì khác biệt so với công trình xây dựng thông thường?
    Quản lý chi phí bảo tồn di tích đòi hỏi tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo tồn di sản văn hóa, sử dụng vật liệu, kỹ thuật phù hợp, nên chi phí thường phức tạp và khó dự toán hơn. Ví dụ, việc sử dụng vật liệu truyền thống và kỹ thuật thủ công làm tăng chi phí so với xây dựng hiện đại.

  2. Tại sao việc cập nhật định mức dự toán xây dựng lại quan trọng?
    Định mức dự toán là cơ sở để lập dự toán và kiểm soát chi phí. Nếu định mức không cập nhật theo công nghệ mới và thực tế thi công, sẽ dẫn đến sai lệch dự toán, làm tăng chi phí không cần thiết hoặc thiếu hụt kinh phí. Một số dự án tại Ninh Thuận đã gặp phải tình trạng này.

  3. Làm thế nào để rút ngắn thời gian quyết toán dự án?
    Đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan liên quan, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ và thanh toán, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án là các giải pháp hiệu quả. Một số dự án đã rút ngắn thời gian quyết toán từ hơn 6 tháng xuống còn 3 tháng.

  4. Kiểm toán độc lập có vai trò gì trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng?
    Kiểm toán độc lập giúp đánh giá khách quan, phát hiện sai phạm, gian lận trong chi phí đầu tư, từ đó tăng tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn. Việc áp dụng kiểm toán độc lập tại một số dự án đã giúp giảm thiểu thất thoát và nâng cao chất lượng quản lý.

  5. Làm sao để lựa chọn nhà thầu phù hợp cho dự án bảo tồn di tích?
    Cần xây dựng tiêu chí đánh giá năng lực chuyên môn, kinh nghiệm thi công công trình bảo tồn, kiểm tra thực tế năng lực thiết bị và nhân lực, đồng thời áp dụng các biện pháp chế tài nghiêm khắc khi vi phạm hợp đồng. Việc này giúp đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

Kết luận

  • Quản lý chi phí đầu tư xây dựng bảo tồn, tu bổ di tích tháp Chăm Pô Kolong Garai còn nhiều hạn chế do năng lực chủ đầu tư, đơn vị tư vấn và hệ thống định mức dự toán chưa phù hợp.
  • Việc điều chỉnh tổng mức đầu tư trung bình khoảng 15-20% gây ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả dự án.
  • Quy trình thanh toán, quyết toán kéo dài làm tăng chi phí quản lý và ảnh hưởng đến kế hoạch vốn.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, cập nhật định mức, áp dụng kiểm toán độc lập và tăng cường quản lý đấu thầu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.
  • Tiếp tục nghiên cứu, áp dụng các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để đảm bảo bảo tồn và phát huy giá trị di tích, đồng thời nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng công trình văn hóa.

Luận văn kêu gọi các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và các bên liên quan phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng bảo tồn di tích, góp phần bảo vệ di sản văn hóa quý giá của tỉnh Ninh Thuận và đất nước.