Luận án tiến sĩ: Đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ lụt lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn

• Tác giả: Cấn Thu Văn
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thanh Sơn
• Trường học: Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Thủy văn học
• Đề tài: Nghiên cứu xác lập cơ sở khoa học đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ lụt lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn phục vụ quy hoạch phòng chống thiên tai
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO LŨ LỤT
• 1.1. NGHIÊN CỨU VỀ LŨ LỤT
• 1.2. NGHIÊN CỨU TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO LŨ LỤT
• 1.2.1. Khái niệm và định nghĩa
• 1.2.2. Tổng quan nghiên cứu tính dễ bị tổn thương trong và ngoài nước
• 1.2.2.1. Nghiên cứu trên thế giới
• 1.2.2.2. Nghiên cứu trong nước
• 1.2.2.3. Những vấn đề tồn tại và định hướng nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU XÁC LẬP CƠ SỞ KHOA HỌC ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO LŨ LỤT
• 2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO LŨ LỤT
• 2.2. XÂY DỰNG PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG
• 2.2.1. Phương pháp điều tra xã hội học
• 2.2.2. Phương pháp tích hợp bản đồ
• 2.2.3. Phương pháp tính chỉ số
• 3. CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG DO LŨ LỤT TRÊN LƯU VỰC SÔNG VU GIA – THU BỒN
• 3.1. ĐIỀU KIỆN ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN VÀ KINH TẾ XÃ HỘI
• 3.1.1. Điều kiện địa lý tự nhiên
• 3.1.1.1. Vị trí địa lý
• 3.1.1.2. Địa hình – Địa mạo
• 3.1.1.3. Địa chất - Thổ nhưỡng
• 3.1.1.4. Thảm phủ thực vật
• 3.1.2. Tình hình mưa lũ trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn
• 3.1.3. Một số trận lũ lớn trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn
• 3.1.4. Điều kiện kinh tế - xã hội
• 3.1.4.1. Dân cư và dân tộc
• 3.1.4.2. Cơ cấu kinh tế trên lưu vực
• 3.1.4.3. Giáo dục, y tế, văn hóa
• 3.1.5. Tình hình thiệt hại do lũ và các biện pháp phòng chống lũ
• 3.1.5.1. Tình hình thiệt hại do lũ (các trận lũ lớn)
• 3.1.5.2. Hiện trạng các biện pháp phòng chống
• 3.2. THIẾT LẬP BỘ TIÊU CHÍ
• 3.2.1. Các nguồn số liệu
• 3.2.2. Điều tra xã hội học
• 3.2.3. Xác lập bộ tiêu chí
• 3.2.3.1. Xây dựng, thu thập và xử lý phiếu điều tra
• 3.2.3.2. Thiết lập tiêu chí nguy cơ lũ lụt
• 3.2.3.3. Thiết lập tiêu chí độ phơi nhiễm
• 3.2.3.4. Thiết lập tiêu chí tính nhạy
• 3.2.3.5. Thiết lập tiêu chí khả năng chống chịu
• 3.3. TÍNH TOÁN BỘ CHỈ SỐ DỄ BỊ TỔN THƯƠNG
• 3.3.1. Chuẩn hóa dữ liệu
• 3.3.2. Xác định bộ chỉ số
• 3.3.2.1. Tính chỉ số dễ bị tổn thương sử dụng phương pháp trọng số AHP
• 3.3.2.2. Tính chỉ số dễ bị tổn thương sử dụng phương pháp trọng số Iyengar-Sudarshan
• 3.3.2.3. Tính chỉ số dễ bị tổn thương sử dụng kết hợp hai phương pháp trọng số AHP và Iyengar-Sudarshan
• 3.3.2.4. Kiểm định bộ chỉ số
• 3.4. ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƯƠNG
• 3.4.1. Xây dựng bản đồ tính dễ bị tổn thương
• 3.4.2. Đánh giá tính dễ bị tổn thương
• 3.4.3. Quy hoạch phòng chống giảm nhẹ thiên tai lũ lụt trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn theo chỉ số dễ bị tổn thương
• KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ
• LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về nghiên cứu đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ lụt

Nghiên cứu đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ lụt tại lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn là một vấn đề cấp thiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng. Lũ lụt không chỉ gây thiệt hại về người và của mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến môi trường và đời sống xã hội. Việc đánh giá tính dễ bị tổn thương giúp xác định các yếu tố rủi ro và đề xuất các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

1.1. Khái niệm về tính dễ bị tổn thương do lũ lụt

Tính dễ bị tổn thương do lũ lụt được hiểu là mức độ tổn thất khả năng của các thành phần trong xã hội khi đối mặt với thiên tai. Điều này bao gồm các yếu tố như điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội và khả năng ứng phó của cộng đồng.

1.2. Tầm quan trọng của nghiên cứu tại lưu vực sông Vu Gia Thu Bồn

Lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn là khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ lụt. Nghiên cứu này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về rủi ro mà còn cung cấp cơ sở khoa học cho các quyết định quy hoạch và quản lý thiên tai.

II. Các thách thức trong việc đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ lụt

Đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ lụt gặp nhiều thách thức, bao gồm sự biến đổi khí hậu, sự phát triển đô thị không đồng bộ và sự gia tăng dân số. Những yếu tố này làm cho các cộng đồng trở nên dễ bị tổn thương hơn trước các hiện tượng thiên tai.

2.1. Biến đổi khí hậu và tác động đến lũ lụt

Biến đổi khí hậu làm tăng tần suất và cường độ của các trận lũ lụt. Điều này đòi hỏi các nghiên cứu phải cập nhật thường xuyên để phản ánh đúng tình hình thực tế.

2.2. Tình trạng đô thị hóa và ảnh hưởng đến khả năng chống chịu

Sự phát triển đô thị không đồng bộ dẫn đến việc gia tăng diện tích bê tông hóa, làm giảm khả năng hấp thụ nước mưa và gia tăng nguy cơ ngập lụt.

III. Phương pháp đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ lụt

Để đánh giá tính dễ bị tổn thương, nhiều phương pháp đã được áp dụng, bao gồm phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp tích hợp bản đồ và phương pháp tính chỉ số. Mỗi phương pháp có những ưu điểm và hạn chế riêng.

3.1. Phương pháp điều tra xã hội học

Phương pháp này giúp thu thập thông tin từ cộng đồng về nhận thức và khả năng ứng phó với lũ lụt. Dữ liệu thu thập được sẽ cung cấp cái nhìn sâu sắc về mức độ dễ bị tổn thương của từng nhóm dân cư.

3.2. Phương pháp tích hợp bản đồ

Phương pháp này sử dụng công nghệ GIS để phân tích không gian và xác định các khu vực dễ bị tổn thương. Bản đồ sẽ giúp trực quan hóa các rủi ro và hỗ trợ trong việc lập kế hoạch ứng phó.

IV. Kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn

Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ dễ bị tổn thương do lũ lụt tại lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn có sự khác biệt rõ rệt giữa các khu vực. Những khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn thường dễ bị tổn thương hơn.

4.1. Phân tích kết quả đánh giá tính dễ bị tổn thương

Kết quả đánh giá cho thấy các yếu tố như điều kiện địa lý, kinh tế và xã hội ảnh hưởng lớn đến khả năng chống chịu của cộng đồng. Những khu vực có hạ tầng yếu kém thường chịu thiệt hại nặng nề hơn.

4.2. Đề xuất giải pháp ứng phó với lũ lụt

Dựa trên kết quả nghiên cứu, các giải pháp như nâng cao nhận thức cộng đồng, cải thiện hạ tầng và xây dựng các công trình phòng chống lũ lụt được đề xuất nhằm giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt.

V. Kết luận và triển vọng nghiên cứu trong tương lai

Nghiên cứu đánh giá tính dễ bị tổn thương do lũ lụt tại lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn đã cung cấp những thông tin quý giá cho công tác quy hoạch và quản lý thiên tai. Tuy nhiên, cần tiếp tục nghiên cứu để cập nhật và hoàn thiện các phương pháp đánh giá.

5.1. Tầm quan trọng của việc tiếp tục nghiên cứu

Việc tiếp tục nghiên cứu sẽ giúp nâng cao khả năng ứng phó của cộng đồng trước các hiện tượng thiên tai, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân.

5.2. Định hướng nghiên cứu trong tương lai

Nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc phát triển các mô hình dự báo lũ lụt và các biện pháp ứng phó hiệu quả hơn, nhằm giảm thiểu thiệt hại cho cộng đồng.