Nghiên Cứu Đánh Giá Ảnh Hưởng Của Các Công Trình Thủy Lợi Đến Tình Hình Lũ Lụt Lưu Vực Sông Thu Bồn

Sông Thu Bồn là một sông lớn thuộc tỉnh Quảng Nam, nằm trong khoảng từ 14°48’ đến 15°50’ vĩ độ Bắc và 107°57’ đến 108°25’ kinh độ Đông. Lưu vực sông có diện tích 4256 km², nằm ở sườn Đông của dãy Trường Sơn. Phía Tây giáp dãy Trường Sơn, Tây Nam giáp Kon Tum, Đông giáp biển Đông, và Đông Nam giáp Quảng Ngãi. Hệ thống sông Thu Bồn được đánh giá giàu tiềm năng thủy điện, nhưng cũng là nơi thường xuyên xảy ra lũ lụt, gây thiệt hại nặng nề cho người dân địa phương. Địa hình dốc và khả năng tập trung nước nhanh khiến lũ diễn ra ác liệt.

Nghiên cứu này tập trung đánh giá ảnh hưởng của hồ chứa đến dòng chảy lũ trên lưu vực sông Thu Bồn. Đồng thời, mô phỏng dòng chảy lũ bằng mô hình HEC-RESSIM. Đối tượng nghiên cứu là dòng chảy lũ trên lưu vực sông Thu Bồn, thuộc địa phận tỉnh Quảng Nam. Phương pháp nghiên cứu bao gồm phân tích tổng hợp tài liệu, số liệu, và nghiên cứu mô hình toán thủy văn (NAM và HEC-RESSIM). Kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở cho quy hoạch phòng chống lũ và tài liệu tham khảo cho các nhà hoạch định chính sách. Việc mô phỏng lũ có thể giúp đưa ra những dự báo chính xác.

Lưu vực sông Thu Bồn có mạng lưới sông ngòi phát triển tỏa tia, với nhiều phụ lưu. Địa hình dốc và mức độ tập trung mưa lớn khiến lũ trên sông Thu Bồn mang đậm tính chất lũ núi: cường suất lũ lớn, thời gian lũ ngắn, đỉnh lũ nhọn, biên độ lũ lớn. Mỗi năm, sông Thu Bồn có 4-5 trận lũ, thường lớn nhất vào tháng X và XI. Bão và không khí lạnh là những nguyên nhân chính gây lũ. Mạng lưới sông ngòi kém phát triển, với mật độ lưới sông 0,47 km/km². Mưa lớn là yếu tố chính gây ra lũ lụt.

Mùa lũ ở Quảng Nam và Đà Nẵng kéo dài từ tháng X đến tháng XII, nhưng không ổn định. Lũ sớm xảy ra vào tháng IX đến nửa đầu tháng X, thường có biên độ không lớn. Lũ muộn xảy ra vào tháng XII hoặc tháng I năm sau. Lũ giữa mùa, vào nửa cuối tháng X và tháng XI, thường là lớn nhất do nhiều hình thái thời tiết gây ra mưa lớn kéo dài. Tần suất lũ cao gây nhiều khó khăn cho người dân địa phương.

Mô hình NAM là một mô hình toán thủy văn được sử dụng để mô phỏng dòng chảy trên lưu vực. Mô hình HEC-RESSIM là một mô hình mô phỏng điều tiết hồ chứa, cho phép đánh giá tác động của các hồ chứa đến dòng chảy lũ. Cả hai mô hình đều có cơ sở lý thuyết vững chắc và được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu thủy văn. Mô hình toán thủy văn giúp dự đoán các tình huống lũ lụt.

Việc lựa chọn hệ thống hồ chứa phù hợp là rất quan trọng để đánh giá chính xác tác động đến dòng chảy lũ. Các tiêu chí lựa chọn bao gồm vị trí địa lý, quy mô, chế độ vận hành, và dữ liệu sẵn có. Cần có một hệ thống hồ chứa đại diện cho toàn bộ lưu vực sông Thu Bồn. Các hồ chứa lớn có tác động đáng kể đến dòng chảy.

Mô hình HEC-RESSIM được sử dụng để mô phỏng lũ trên lưu vực sông Thu Bồn. Thiết lập sơ đồ tính toán và hiệu chỉnh kiểm định mô hình. Mô phỏng các trận lũ lịch sử và so sánh với số liệu thực tế. Đánh giá khả năng mô phỏng và dự báo lũ của mô hình. Mô phỏng lũ có thể giúp lập kế hoạch ứng phó.

So sánh kết quả mô phỏng với dữ liệu thực tế từ các trạm thủy văn. Phân tích sự khác biệt và đánh giá độ tin cậy của mô hình. Sử dụng các chỉ số thống kê như Nash-Sutcliffe để đánh giá hiệu quả mô hình. Dữ liệu thực tế là yếu tố quan trọng để kiểm định mô hình.

Đề xuất các giải pháp phòng chống lũ lụt dựa trên kết quả nghiên cứu. Tăng cường hệ thống cảnh báo lũ sớm. Nâng cao năng lực quản lý và vận hành hồ chứa. Xây dựng các công trình phòng chống lũ. Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng chống lũ lụt. Cảnh báo lũ sớm có vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu thiệt hại.

Đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý lũ lụt. Nghiên cứu tác động của biến đổi khí hậu đến lũ lụt. Phát triển các mô hình dự báo lũ tiên tiến. Nghiên cứu các giải pháp phòng chống lũ thân thiện với môi trường. Mục tiêu cuối cùng là phát triển bền vững lưu vực sông Thu Bồn. Phát triển bền vững là mục tiêu quan trọng.