Tổng quan nghiên cứu

Ngành du lịch Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc trong những năm gần đây, với tổng lượng khách du lịch đạt khoảng 86 triệu lượt năm 2017, tăng 19% so với năm trước đó. Trong đó, khách quốc tế chiếm hơn 29%, đóng góp doanh thu lên tới 510,9 nghìn tỷ đồng, tương đương 5,9% GDP trực tiếp và 9,4% GDP tổng thể. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đặt ra nhiều thách thức về tính bền vững, đặc biệt trong việc xây dựng và vận hành chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch. Chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch không chỉ bao gồm các nhà cung cấp dịch vụ lưu trú, vận chuyển, vui chơi giải trí mà còn liên quan đến các cơ sở sản xuất đồ thủ công, thực phẩm, xử lý chất thải và hạ tầng phục vụ du lịch.

Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất các giải pháp phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch theo hướng bền vững, đảm bảo hài hòa lợi ích kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường, đồng thời nâng cao tính cạnh tranh của ngành du lịch Việt Nam trong giai đoạn 2020-2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch tại Việt Nam, sử dụng dữ liệu thứ cấp giai đoạn 2013-2018 để đánh giá thực trạng và đề xuất định hướng phát triển. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp du lịch và cộng đồng địa phương trong việc xây dựng chuỗi cung ứng hiệu quả, bền vững, góp phần đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về chuỗi cung ứng dịch vụ, phát triển du lịch bền vững và quản trị chuỗi cung ứng du lịch. Chuỗi cung ứng dịch vụ được định nghĩa là mạng lưới các nhà cung cấp, nhà tích hợp dịch vụ và khách hàng phối hợp để sản xuất và cung cấp dịch vụ. Đặc điểm nổi bật là dịch vụ vô hình, không lưu trữ được, do đó chuỗi cung ứng dịch vụ chủ yếu dựa trên luồng thông tin và kỹ năng lao động lành nghề.

Phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch theo hướng bền vững được tiếp cận từ ba trụ cột kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường. Các nguyên tắc phát triển bao gồm: hiểu rõ nhu cầu khách hàng, xây dựng cơ sở hạ tầng thông tin, liên kết chặt chẽ giữa các thành viên trong chuỗi, và sự hỗ trợ của cộng đồng địa phương. Các tiêu chí đánh giá phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch bền vững được phân thành 5 nhóm: mức độ đáp ứng nhu cầu khách du lịch, mối quan hệ hợp tác giữa các thành viên, bền vững kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính, dựa trên phân tích dữ liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo, sách, tạp chí, các văn bản pháp luật và chiến lược phát triển du lịch của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Tổng cục Du lịch, Viện nghiên cứu phát triển du lịch và Tổng cục Thống kê. Cỡ mẫu dữ liệu tập trung vào giai đoạn 2013-2018, với trọng tâm là các số liệu về lượng khách du lịch, doanh thu, cơ sở lưu trú, nguồn nhân lực và các chính sách phát triển du lịch. Phân tích tập trung vào đánh giá thực trạng phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch theo hướng bền vững, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phù hợp cho giai đoạn 2020-2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch tại Việt Nam: Chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch đã có sự đa dạng về thành viên tham gia, bao gồm các nhà cung cấp dịch vụ lưu trú, vận chuyển, vui chơi giải trí, sản xuất đồ thủ công và hạ tầng kỹ thuật. Tuy nhiên, sự liên kết giữa các thành viên còn lỏng lẻo, thiếu đồng bộ và chưa có cơ chế phối hợp hiệu quả. Ví dụ, các doanh nghiệp lữ hành và cơ sở lưu trú chưa có sự hợp tác chặt chẽ, dẫn đến sản phẩm du lịch trùng lặp và nghèo nàn về nội dung.

  2. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Năng lực quản lý nhà nước, vai trò của các hiệp hội du lịch, cộng đồng dân cư và khách du lịch là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của chuỗi cung ứng. Trong đó, cộng đồng dân cư đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo tồn văn hóa và tài nguyên du lịch, góp phần tạo ra các sản phẩm du lịch cộng đồng hấp dẫn. Tuy nhiên, nhận thức về phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch bền vững còn hạn chế, đặc biệt trong việc phối hợp liên ngành và liên vùng.

  3. Tiêu chí đánh giá phát triển bền vững: Nghiên cứu đề xuất 19 tiêu chí đánh giá phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch theo hướng bền vững, bao gồm các tiêu chí về đa dạng và chất lượng nhà cung cấp, sản phẩm du lịch, sự hài lòng của khách du lịch, chia sẻ thông tin, đồng bộ hóa quyết định, tăng trưởng khách và doanh thu ổn định, bảo tồn di tích lịch sử, an toàn xã hội, bảo vệ môi trường và tài nguyên tự nhiên. Các tiêu chí này giúp đánh giá toàn diện hiệu quả vận hành và tính bền vững của chuỗi cung ứng.

  4. Thách thức và hạn chế: Mặc dù du lịch Việt Nam tăng trưởng nhanh, nhưng vẫn tồn tại các hạn chế như thiếu sự phối hợp liên ngành, quản lý tài nguyên chưa hiệu quả, ô nhiễm môi trường và sự xuống cấp của cảnh quan du lịch. Các hiệp hội du lịch chưa phát huy hết vai trò trong điều chỉnh mối quan hệ giữa các doanh nghiệp, dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh và khó khăn trong việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch theo hướng bền vững là yêu cầu cấp thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh và đảm bảo phát triển lâu dài của ngành du lịch Việt Nam. Việc đa dạng hóa thành viên và sản phẩm trong chuỗi cung ứng giúp đáp ứng nhu cầu ngày càng cao và đa dạng của khách du lịch, đồng thời tạo ra giá trị gia tăng cho địa phương. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả bền vững, cần tăng cường liên kết, chia sẻ thông tin và đồng bộ hóa quyết định giữa các thành viên trong chuỗi.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc áp dụng các nguyên tắc phát triển bền vững trong chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch đã được chứng minh giúp giảm chi phí, tăng doanh thu và nâng cao uy tín thương hiệu. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm trong việc xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản trị chuỗi cung ứng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượng khách du lịch quốc tế và nội địa, bảng đánh giá các tiêu chí phát triển bền vững theo từng địa phương, cũng như sơ đồ mô tả cấu trúc chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch tại Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường liên kết và hợp tác giữa các thành viên trong chuỗi cung ứng: Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, liên vùng nhằm đồng bộ hóa hoạt động, chia sẻ thông tin và tối ưu hóa nguồn lực. Chủ thể thực hiện là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các địa phương, hiệp hội du lịch. Thời gian thực hiện: 2020-2025.

  2. Phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao: Đào tạo, nâng cao kỹ năng phục vụ và quản lý cho nhân viên trong chuỗi cung ứng, đặc biệt là cộng đồng dân cư địa phương tham gia cung cấp dịch vụ. Chủ thể thực hiện: các trường đại học, trung tâm đào tạo du lịch và doanh nghiệp du lịch. Thời gian: 2020-2028.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản trị chuỗi cung ứng: Xây dựng hệ thống quản lý thông tin tích hợp, hỗ trợ kết nối giữa các nhà cung cấp dịch vụ, doanh nghiệp lữ hành và khách du lịch, nâng cao hiệu quả vận hành và trải nghiệm khách hàng. Chủ thể: doanh nghiệp du lịch, Bộ Thông tin và Truyền thông. Thời gian: 2021-2025.

  4. Bảo tồn và phát huy giá trị tài nguyên du lịch và văn hóa địa phương: Thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường, duy trì cảnh quan và phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng, tránh thương mại hóa quá mức. Chủ thể: chính quyền địa phương, cộng đồng dân cư và doanh nghiệp. Thời gian: 2020-2030.

  5. Xây dựng chính sách hỗ trợ phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch bền vững: Ban hành các chính sách ưu đãi đầu tư, khuyến khích phát triển sản phẩm du lịch xanh, hỗ trợ xúc tiến quảng bá và liên kết chuỗi. Chủ thể: Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Thời gian: 2020-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển du lịch bền vững, tăng cường quản lý và phối hợp liên ngành.

  2. Doanh nghiệp du lịch và các nhà cung cấp dịch vụ: Áp dụng các giải pháp liên kết, nâng cao chất lượng dịch vụ, phát triển sản phẩm du lịch đa dạng và bền vững nhằm tăng sức cạnh tranh và thu hút khách hàng.

  3. Các trường đại học và trung tâm đào tạo du lịch: Là tài liệu tham khảo trong giảng dạy, nghiên cứu về quản trị chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch và phát triển du lịch bền vững.

  4. Cộng đồng dân cư địa phương và tổ chức xã hội nghề nghiệp: Nâng cao nhận thức về vai trò trong chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch, tham gia bảo tồn tài nguyên và phát triển sản phẩm du lịch cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch là gì?
    Chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch là mạng lưới các nhà cung cấp dịch vụ như lưu trú, vận chuyển, vui chơi giải trí, cùng các nhà tích hợp dịch vụ và khách du lịch phối hợp để tạo ra và cung cấp sản phẩm du lịch hoàn chỉnh. Ví dụ, một tour du lịch bao gồm dịch vụ vận chuyển, khách sạn và các hoạt động tham quan được kết nối trong chuỗi này.

  2. Tại sao phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch theo hướng bền vững lại quan trọng?
    Phát triển bền vững giúp cân bằng lợi ích kinh tế, bảo tồn văn hóa và môi trường, đảm bảo du lịch phát triển lâu dài. Điều này giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, thu hút khách du lịch có ý thức và giảm thiểu tác động tiêu cực đến điểm đến.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch?
    Bao gồm năng lực quản lý nhà nước, vai trò hiệp hội du lịch, cộng đồng dân cư, khách du lịch, cạnh tranh quốc tế, nguồn nhân lực chất lượng cao và hạ tầng kỹ thuật phù hợp. Ví dụ, cộng đồng địa phương có vai trò quan trọng trong bảo tồn văn hóa và tài nguyên.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả liên kết trong chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch?
    Thông qua xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, chia sẻ thông tin kịp thời, đồng bộ hóa quyết định và áp dụng công nghệ thông tin để kết nối các thành viên trong chuỗi, từ đó tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao chất lượng dịch vụ.

  5. Các tiêu chí đánh giá phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch bền vững gồm những gì?
    Bao gồm đa dạng và chất lượng nhà cung cấp, sản phẩm du lịch, sự hài lòng của khách du lịch, chia sẻ thông tin, tăng trưởng khách và doanh thu ổn định, bảo tồn di tích lịch sử, an toàn xã hội, bảo vệ môi trường và tài nguyên tự nhiên. Các tiêu chí này giúp đánh giá toàn diện hiệu quả và tính bền vững của chuỗi.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã hệ thống hóa các khái niệm, nguyên tắc và tiêu chí phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch theo hướng bền vững tại Việt Nam.
  • Thực trạng cho thấy chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch Việt Nam đã phát triển đa dạng nhưng còn nhiều hạn chế về liên kết và quản lý bền vững.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan như năng lực quản lý, vai trò cộng đồng và khách du lịch ảnh hưởng lớn đến sự phát triển bền vững của chuỗi.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường liên kết, phát triển nguồn nhân lực, ứng dụng công nghệ và bảo tồn tài nguyên du lịch.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương triển khai phát triển chuỗi cung ứng dịch vụ du lịch bền vững trong giai đoạn 2020-2030.

Hành động tiếp theo: Các bên liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật dữ liệu để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển du lịch Việt Nam.