Luận Văn Thạc Sĩ: Ảnh Hưởng Của Kỹ Thuật Che Sáng Đến Năng Suất Và Chất Lượng Chè Kim Tuyên Tại Phú Thọ

• Tác giả: Lê Thế Tùng
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Viết Hưng
• Trường học: Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Khoa học cây trồng
• Đề tài: Nghiên cứu ảnh hưởng của biện pháp kỹ thuật che sáng đến năng suất, chất lượng giống chè Kim Tuyên tại Phú Thọ
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
• 1.2. Đặc điểm sinh vật học và sinh hóa của cây chè
• 1.2.1. Đặc điểm sinh vật học của cây chè
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Ảnh hưởng của chiều cao che sáng đến năng suất, chất lượng chè xanh giống chè Kim Tuyên
• 3.2. Ảnh hưởng của chiều cao che sáng đến sinh trưởng cây chè thí nghiệm
• 3.3. Ảnh hưởng của chiều cao che sáng đến năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất chè
• 3.4. Ảnh hưởng của chiều cao che sáng đến chất lượng nguyên liệu búp tươi giống chè Kim Tuyên
• 3.5. Ảnh hưởng của chiều cao che sáng đến một số thành phần sinh hóa búp chè nguyên liệu
• 3.6. Ảnh hưởng của chiều cao che sáng đến kết quả thử nếm cảm quan chè thành phẩm
• 3.7. Ảnh hưởng của chiều cao che sáng đến một số sâu hại chính trên chè
• 3.8. Phân tích hiệu quả kinh tế của thí nghiệm chiều cao che sáng trên giống chè Kim Tuyên
• 3.9. Ảnh hưởng của thời gian che sáng trước khi hái đến sinh trưởng, năng suất và chất lượng chè Kim Tuyên
• 3.10. Ảnh hưởng của thời gian che sáng trước khi hái đến sinh trưởng cây chè thí nghiệm
• 3.11. Ảnh hưởng của thời gian che sáng trước khi hái đến năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất chè
• 3.12. Ảnh hưởng của thời gian che sáng trước khi hái đến chất lượng nguyên liệu búp tươi giống chè Kim Tuyên
• 3.13. Ảnh hưởng của thời gian che sáng trước khi hái đến một số thành phần sinh hóa búp chè nguyên liệu
• 3.14. Ảnh hưởng của thời gian che sáng trước khi hái đến kết quả thử nếm cảm quan chè thành phẩm
• 3.15. Ảnh hưởng của thời gian che sáng trước khi hái đến một số sâu hại chính trên chè
• 3.16. Phân tích hiệu quả kinh tế của thí nghiệm chiều cao che sáng trên giống chè Kim Tuyên
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tính cấp thiết của đề tài

Cây chè (Camellia sinensis (L) O. Kuntze) là cây công nghiệp lâu năm, có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới nóng ẩm. Việt Nam có điều kiện tự nhiên phù hợp cho cây chè sinh trưởng phát triển. Cây chè giữ vai trò quan trọng trong cơ cấu cây trồng nông nghiệp, là mặt hàng xuất khẩu quan trọng. Tuy nhiên, sản lượng chè của Việt Nam đứng thứ 5 thế giới nhưng giá trị xuất khẩu lại đứng thứ 10. Ngành chè đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức như sản phẩm chè chưa đa dạng, chất lượng chưa cao. Để giải quyết vấn đề này, việc nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật nhằm tạo điều kiện cho cây chè sinh trưởng phát triển tốt là cần thiết. Đề tài “Nghiên cứu ảnh hưởng của biện pháp kỹ thuật che sáng đến năng suất, chất lượng giống chè Kim Tuyên tại Phú Thọ” được thực hiện nhằm xác định biện pháp che sáng thích hợp nhằm nâng cao năng suất, chất lượng giống chè Kim Tuyên.

II. Cơ sở khoa học của đề tài

Cây chè là cây trung tính về ánh sáng, trong giai đoạn cây con ưa bóng râm, lớn lên ưa ánh sáng. Cường độ ánh sáng ảnh hưởng lớn đến sự sinh trưởng và phát triển của cây chè, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng nguyên liệu. Việc trồng cây che bóng có nhiều tác dụng như tạo vùng tiểu khí hậu, điều hòa chế độ nước và không khí, giảm sự bốc thoát hơi nước. Tuy nhiên, việc trồng cây che bóng cũng có những vấn đề như tranh chấp chất dinh dưỡng và nước với cây chè. Kỹ thuật che sáng là một biện pháp làm giảm cường độ ánh sáng cho nương chè, giúp cây chè sinh trưởng tốt hơn và tạo ra sản phẩm chè chất lượng cao.

III. Đặc điểm sinh vật học và sinh hóa của cây chè

Cây chè có nhiều đặc điểm sinh vật học quan trọng. Theo nghiên cứu, cây chè có từ 3-5 đợt sinh trưởng trong một năm. Yêu cầu sinh thái của cây chè bao gồm điều kiện đất đai, địa hình, khí hậu. Cây chè sinh trưởng tốt ở đất có độ pH từ 4,5 đến 6,5, cần nước nhưng không chịu úng. Nhiệt độ thích hợp cho cây chè là từ 22-28 độ C. Ánh sáng cũng là yếu tố quan trọng, cây chè trưởng thành ưa ánh sáng, trong khi cây con cần bóng râm. Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp tối ưu hóa kỹ thuật canh tác chè.

IV. Ảnh hưởng của kỹ thuật che sáng đến năng suất chè Kim Tuyên

Nghiên cứu cho thấy kỹ thuật che sáng có ảnh hưởng tích cực đến năng suất chè Kim Tuyên. Việc điều chỉnh chiều cao và thời gian che sáng giúp cây chè phát triển tốt hơn, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Kết quả cho thấy, cây chè được che sáng hợp lý có khả năng quang hợp tốt hơn, tạo ra búp chè có hàm lượng chất dinh dưỡng cao. Điều này không chỉ giúp tăng năng suất mà còn cải thiện chất lượng nguyên liệu, đáp ứng nhu cầu thị trường.

V. Phân tích hiệu quả kinh tế của thí nghiệm

Phân tích hiệu quả kinh tế từ việc áp dụng kỹ thuật che sáng cho thấy lợi ích rõ rệt. Việc tăng năng suất và chất lượng chè Kim Tuyên không chỉ mang lại lợi nhuận cao cho người trồng mà còn góp phần nâng cao giá trị sản phẩm chè Việt Nam trên thị trường quốc tế. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở để phát triển các mô hình canh tác chè bền vững, từ đó thúc đẩy sự phát triển của ngành chè tại Phú Thọ và các vùng lân cận.

Tổng quan nghiên cứu

Cây chè (Camellia sinensis) là cây công nghiệp lâu năm có giá trị kinh tế và sức khỏe cao, được trồng phổ biến ở nhiều quốc gia, trong đó Việt Nam là một trong những nước có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho cây chè sinh trưởng. Việt Nam đứng thứ 5 thế giới về sản lượng chè nhưng giá trị xuất khẩu chỉ đứng thứ 10, do phần lớn sản phẩm xuất khẩu ở dạng bán thành phẩm và chất lượng chưa cao. Năng suất chè Việt Nam tương đương thế giới, nhưng giá bán bình quân chỉ đạt khoảng 70% giá thế giới, do sản phẩm chưa đa dạng và chưa đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Đề tài nghiên cứu ảnh hưởng của biện pháp kỹ thuật che sáng đến năng suất và chất lượng giống chè Kim Tuyên tại Phú Thọ nhằm xác định biện pháp che sáng thích hợp để nâng cao năng suất và chất lượng chè. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2017 tại Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chè - Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm nghiệp miền núi phía Bắc, với mục tiêu cụ thể là đánh giá ảnh hưởng của chiều cao và thời gian che sáng trước khi thu hoạch đến sinh trưởng, năng suất, chất lượng chè và tình hình sâu hại. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hoàn thiện biện pháp kỹ thuật canh tác chè Kim Tuyên và ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao giá trị sản phẩm chè, góp phần phát triển ngành chè bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về sinh trưởng và phát triển cây chè, ảnh hưởng của ánh sáng đến quá trình quang hợp và tích lũy các hợp chất sinh hóa trong búp chè. Cây chè là cây trung tính về ánh sáng, giai đoạn cây con ưa bóng râm, cây trưởng thành ưa sáng tán xạ. Cường độ ánh sáng ảnh hưởng đến tốc độ sinh trưởng, hàm lượng các chất như tanin, axit amin, chlorophyll và các hợp chất thơm quyết định chất lượng chè. Mô hình nghiên cứu tập trung vào ảnh hưởng của biện pháp che sáng bằng lưới đen giảm 70% cường độ ánh sáng so với ánh sáng tự nhiên, với các mức chiều cao che sáng khác nhau (0,5m; 1m; 1,5m) và thời gian che sáng (7 ngày, 14 ngày trước thu hoạch). Các khái niệm chính gồm: tốc độ sinh trưởng búp, mật độ búp, khối lượng búp, thành phần cơ giới búp, hàm lượng các thành phần sinh hóa (chlorophyll, tanin, axit amin), và mật độ sâu hại.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu thu thập từ thí nghiệm thực địa tại Phú Thọ trên giống chè Kim Tuyên tuổi 12, năng suất khoảng 10 tấn/ha. Thí nghiệm được bố trí theo phương pháp khối ngẫu nhiên đầy đủ (RCBD) với 3 lần nhắc lại, diện tích mỗi ô thí nghiệm 45m². Thí nghiệm 1 nghiên cứu ảnh hưởng của chiều cao che sáng gồm 4 công thức: không che sáng (đối chứng), che cách mặt tán chè 0,5m, 1m, 1,5m. Thí nghiệm 2 nghiên cứu ảnh hưởng của thời gian che sáng gồm 3 công thức: không che sáng, che sáng 7 ngày, che sáng 14 ngày trước thu hoạch. Lưới che sáng màu đen giảm 70% cường độ ánh sáng được sử dụng. Các chỉ tiêu theo dõi gồm tốc độ sinh trưởng búp, chiều dài và khối lượng búp, năng suất thực thu, thành phần cơ giới búp, tỷ lệ búp mù xòe, tỷ lệ bánh tẻ, hàm lượng chlorophyll, tanin, axit amin, hợp chất thơm và mật độ sâu hại chính (rầy xanh, bọ cánh tơ, nhện đỏ, bọ xít muỗi). Số liệu được xử lý thống kê bằng phần mềm IRRISTAT 5, vẽ biểu đồ trên Microsoft Excel 2007.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của chiều cao che sáng đến tốc độ sinh trưởng búp:
   Sau 5 ngày, tốc độ sinh trưởng búp dao động từ 0,57 cm (đối chứng) đến 0,66 cm (che sáng 1,5m), với công thức che sáng 1,5m có tốc độ sinh trưởng búp cao hơn đối chứng ở mức ý nghĩa thống kê (LSD0,05=0,05). Sau 30 ngày, tốc độ sinh trưởng đạt đỉnh từ 3,43 cm đến 3,69 cm, công thức 1,5m cao nhất nhưng không khác biệt có ý nghĩa.

2. Ảnh hưởng đến năng suất và các yếu tố cấu thành:
   Mật độ búp dao động từ 212,60 đến 266,93 búp/m², công thức che sáng 1,5m có mật độ búp cao nhất, tăng 19% so với đối chứng (224,13 búp/m²). Khối lượng búp cũng cao hơn đối chứng (0,98 g/búp so với 0,94 g/búp). Chiều dài búp lớn nhất ở công thức 1,5m (7,41 cm), tăng 15% so với đối chứng (6,44 cm). Năng suất búp đạt 9,10 tấn/ha ở công thức 1,5m, tăng 10,04% so với đối chứng (8,27 tấn/ha), có ý nghĩa thống kê (LSD0,05=0,83).

3. Ảnh hưởng đến chất lượng nguyên liệu búp tươi:
   Thành phần cơ giới búp và tỷ lệ búp mù xòe được cải thiện khi che sáng ở độ cao 1,5m, với tỷ lệ búp mù xòe giảm, tỷ lệ tôm và lá non tăng, góp phần nâng cao phẩm cấp nguyên liệu.

4. Ảnh hưởng đến sâu hại chính:
   Mật độ rầy xanh, bọ cánh tơ, nhện đỏ và bọ xít muỗi giảm rõ rệt ở các công thức che sáng so với đối chứng, giúp giảm thiểu tổn thất do sâu bệnh, tăng hiệu quả kinh tế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy biện pháp che sáng bằng lưới đen giảm 70% cường độ ánh sáng, đặc biệt ở chiều cao 1,5m so với mặt tán chè, tạo điều kiện ánh sáng tán xạ phù hợp, giảm nhiệt độ bề mặt lá, giúp cây chè sinh trưởng tốt hơn, tăng mật độ và khối lượng búp, từ đó nâng cao năng suất. Điều này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về ảnh hưởng tích cực của che sáng đến sinh trưởng và chất lượng chè. Việc giảm sâu hại cũng được lý giải do môi trường vi khí hậu dưới lưới che sáng không thuận lợi cho sự phát triển của các loại sâu bệnh. Các biểu đồ tốc độ sinh trưởng búp, năng suất và mật độ sâu hại có thể minh họa rõ sự khác biệt giữa các công thức. Kết quả này góp phần giải quyết các hạn chế của việc trồng cây che bóng truyền thống như bất tiện trong thu hoạch và lẫn lá cây che bóng với chè.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng biện pháp che sáng bằng lưới đen ở độ cao 1,5m so với mặt tán chè nhằm giảm 70% cường độ ánh sáng, giúp tăng năng suất búp khoảng 10% và cải thiện chất lượng nguyên liệu. Thời gian áp dụng tối ưu là 7 ngày trước khi thu hoạch. Chủ thể thực hiện: các hộ nông dân và doanh nghiệp sản xuất chè tại vùng Trung du miền núi phía Bắc.

2. Tăng cường theo dõi và kiểm soát sâu hại dưới điều kiện che sáng để giảm mật độ sâu bệnh, giảm chi phí thuốc bảo vệ thực vật, nâng cao hiệu quả kinh tế. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chè, các cơ quan khuyến nông.

3. Đào tạo, tập huấn kỹ thuật che sáng và chăm sóc chè cho người trồng chè nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng áp dụng biện pháp kỹ thuật mới. Thời gian triển khai trong vòng 1 năm.

4. Nghiên cứu mở rộng áp dụng biện pháp che sáng cho các giống chè khác nhằm đa dạng hóa sản phẩm chè chất lượng cao, tăng giá trị xuất khẩu. Chủ thể thực hiện: các viện nghiên cứu, trường đại học chuyên ngành nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nông dân trồng chè: Nắm bắt kỹ thuật che sáng để áp dụng nâng cao năng suất và chất lượng chè, giảm thiểu sâu bệnh, tăng thu nhập.

2. Doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu chè: Hiểu rõ ảnh hưởng của biện pháp kỹ thuật đến chất lượng nguyên liệu, từ đó nâng cao giá trị sản phẩm và sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành khoa học cây trồng, nông học: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả và phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo về kỹ thuật canh tác chè.

4. Cơ quan quản lý và khuyến nông: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ kỹ thuật cho người trồng chè, thúc đẩy phát triển ngành chè bền vững.

Câu hỏi thường gặp

1. Biện pháp che sáng có ảnh hưởng như thế nào đến năng suất chè?
   Biện pháp che sáng bằng lưới đen giảm 70% cường độ ánh sáng ở độ cao 1,5m giúp tăng năng suất búp chè Kim Tuyên khoảng 10% so với không che sáng, nhờ cải thiện mật độ và khối lượng búp.

2. Thời gian che sáng trước khi thu hoạch tối ưu là bao lâu?
   Nghiên cứu cho thấy che sáng trong 7 ngày trước khi thu hoạch là thời gian hiệu quả nhất để nâng cao chất lượng và năng suất chè, tránh ảnh hưởng tiêu cực đến sinh trưởng.

3. Che sáng có tác động gì đến chất lượng nguyên liệu chè?
   Che sáng làm tăng tỷ lệ tôm và lá non, giảm tỷ lệ búp mù xòe, đồng thời tăng hàm lượng các hợp chất sinh hóa như chlorophyll và axit amin, góp phần nâng cao phẩm cấp chè xanh.

4. Biện pháp che sáng có giúp giảm sâu bệnh hại không?
   Có, mật độ các loại sâu hại chính như rầy xanh, bọ cánh tơ, nhện đỏ và bọ xít muỗi giảm đáng kể dưới điều kiện che sáng, giúp giảm tổn thất và chi phí bảo vệ thực vật.

5. Có thể áp dụng biện pháp che sáng cho các giống chè khác không?
   Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học để mở rộng áp dụng biện pháp che sáng cho các giống chè khác nhằm nâng cao năng suất và chất lượng, tuy nhiên cần nghiên cứu điều chỉnh phù hợp từng giống và vùng sinh thái.

Kết luận

• Biện pháp che sáng bằng lưới đen giảm 70% cường độ ánh sáng ở độ cao 1,5m so với mặt tán chè Kim Tuyên tại Phú Thọ giúp tăng năng suất búp khoảng 10% và cải thiện chất lượng nguyên liệu.
• Che sáng làm tăng mật độ búp, khối lượng búp, chiều dài búp và giảm tỷ lệ búp mù xòe, góp phần nâng cao phẩm cấp chè xanh.
• Mật độ sâu hại chính giảm đáng kể dưới điều kiện che sáng, giúp giảm chi phí bảo vệ thực vật và tăng hiệu quả kinh tế.
• Thời gian che sáng tối ưu là 7 ngày trước khi thu hoạch để đạt hiệu quả sinh trưởng và chất lượng tốt nhất.
• Kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học để áp dụng rộng rãi biện pháp che sáng trong sản xuất chè, đồng thời mở rộng nghiên cứu cho các giống chè khác nhằm phát triển ngành chè bền vững.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các hộ trồng chè và doanh nghiệp áp dụng biện pháp che sáng, đồng thời triển khai các chương trình đào tạo kỹ thuật và nghiên cứu mở rộng để nâng cao giá trị sản phẩm chè Việt Nam trên thị trường quốc tế.