Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc kiểm tra và đánh giá kết quả học tập đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng đào tạo. Tại Việt Nam, phương pháp trắc nghiệm khách quan (TNKQ) ngày càng được áp dụng rộng rãi trong các kỳ thi từ trung học phổ thông đến đại học, góp phần đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy cao trong đánh giá năng lực người học. Trường Đại học Tiền Giang, với định hướng đổi mới phương pháp dạy và học, đặc biệt chú trọng cải tiến hình thức kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên. Môn Tin học ứng dụng ngành may, được giảng dạy tại trường, là một môn học ứng dụng phần mềm GeminiCAD chuyên dụng trong ngành công nghiệp dệt may, được đưa vào chương trình đào tạo từ năm 2011.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan cho môn Tin học ứng dụng ngành may, nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên ngành Công nghệ may tại Trường Đại học Tiền Giang. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên hệ cao đẳng ngành Công nghệ may, với bộ câu hỏi gồm 867 câu trắc nghiệm đa dạng về hình thức: Đúng - Sai, nhiều lựa chọn, điền khuyết và ghép hợp. Trong quá trình nghiên cứu, 300 câu hỏi được chọn để thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá và điều chỉnh chất lượng câu hỏi.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc tạo điều kiện thuận lợi cho giảng viên trong việc tổ chức kiểm tra, đánh giá khách quan, đồng thời giúp sinh viên có định hướng học tập rõ ràng, nâng cao kỹ năng tự kiểm tra và tự đánh giá. Kết quả nghiên cứu góp phần chuẩn hóa nội dung kiểm tra, đồng bộ phương pháp đánh giá, phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kiểm tra đánh giá trong giáo dục, đặc biệt tập trung vào phương pháp trắc nghiệm khách quan (TNKQ). TNKQ được định nghĩa là phương pháp kiểm tra trong đó mỗi câu hỏi có các lựa chọn trả lời sẵn, người học chọn đáp án đúng nhất, giúp đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy cao trong chấm điểm. Lý thuyết trắc nghiệm cổ điển (Classical Test Theory) và lý thuyết đáp ứng câu hỏi (Item Response Theory - IRT) là nền tảng quan trọng trong việc xây dựng và phân tích câu hỏi trắc nghiệm, giúp đánh giá độ khó, độ phân cách và tính hợp lệ của từng câu hỏi.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Kiểm tra (Testing): Hoạt động thu thập dữ liệu để đánh giá năng lực người học.
  • Đánh giá (Assessment): Quá trình phân tích, giải thích dữ liệu kiểm tra nhằm xác định mức độ đạt được mục tiêu học tập.
  • Ngân hàng câu hỏi (Question Bank): Tập hợp các câu hỏi trắc nghiệm được biên soạn, phân loại theo mục tiêu và nội dung, phục vụ cho việc tổ chức kiểm tra đánh giá.

Quy trình xây dựng ngân hàng câu hỏi theo phương pháp TNKQ gồm các bước: xác định mục tiêu môn học, phân tích nội dung, lập dàn bài trắc nghiệm, biên soạn câu hỏi, tham khảo ý kiến chuyên gia, tổ chức thử nghiệm, phân tích câu hỏi và hoàn thiện bộ câu hỏi.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ tài liệu chuyên ngành, khảo sát thực trạng tại Trường Đại học Tiền Giang, ý kiến chuyên gia và kết quả thực nghiệm sư phạm. Cỡ mẫu thực nghiệm gồm 300 câu hỏi trắc nghiệm được chọn từ tổng số 867 câu, áp dụng cho sinh viên ngành Công nghệ may.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích và tổng hợp tài liệu: Thu thập, nghiên cứu các công trình, sách báo liên quan đến TNKQ và kiểm tra đánh giá.
  • Khảo sát thực trạng: Sử dụng bảng hỏi khảo sát sinh viên để đánh giá phương pháp kiểm tra hiện tại và nhu cầu xây dựng ngân hàng câu hỏi.
  • Phương pháp chuyên gia: Gửi phiếu xin ý kiến đánh giá chất lượng câu hỏi từ các giảng viên và chuyên gia trong ngành.
  • Thực nghiệm sư phạm: Áp dụng bộ câu hỏi vào các bài kiểm tra, thi kết thúc môn để thu thập dữ liệu phản hồi.
  • Phân tích thống kê toán học: Sử dụng phần mềm Excel để tính toán các chỉ số độ khó, độ phân cách, và phân tích mồi nhử của câu hỏi nhằm đánh giá và điều chỉnh chất lượng câu hỏi.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 10/2019 đến tháng 10/2021, bao gồm các giai đoạn: thu thập tài liệu, khảo sát thực trạng, biên soạn câu hỏi, thử nghiệm và phân tích, hoàn thiện ngân hàng câu hỏi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xây dựng thành công ngân hàng câu hỏi gồm 867 câu trắc nghiệm với 4 dạng câu hỏi: Đúng - Sai, nhiều lựa chọn, điền khuyết và ghép hợp, phân bổ theo 3 mức độ nhận thức: nhận biết, thông hiểu và vận dụng. Trong đó, 300 câu được chọn để thực nghiệm sư phạm, đảm bảo bao phủ toàn bộ nội dung môn Tin học ứng dụng ngành may.

  2. Chất lượng câu hỏi được đánh giá qua các chỉ số thống kê:

    • Độ khó trung bình của các câu hỏi nằm trong khoảng 0.3 đến 0.7, phù hợp với yêu cầu kiểm tra đánh giá.
    • Độ phân cách của câu hỏi đạt mức trên 0.3, cho thấy khả năng phân biệt tốt giữa sinh viên có năng lực khác nhau.
    • Tỷ lệ câu hỏi có mồi nhử hợp lý chiếm khoảng 85%, giúp hạn chế việc đoán mò của sinh viên.

  3. Kết quả khảo sát thực trạng kiểm tra đánh giá tại Trường Đại học Tiền Giang cho thấy:

    • 70% sinh viên đánh giá phương pháp kiểm tra hiện tại chưa phản ánh đầy đủ năng lực thực tế.
    • 65% giảng viên mong muốn có ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa để nâng cao chất lượng kiểm tra.

  4. So sánh với các nghiên cứu trước đây: Kết quả phù hợp với các công trình nghiên cứu về xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm tại các trường đại học kỹ thuật, khẳng định tính khả thi và hiệu quả của phương pháp xây dựng theo quy trình chuẩn.

Thảo luận kết quả

Việc xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm môn Tin học ứng dụng ngành may theo quy trình khoa học đã tạo ra công cụ kiểm tra đánh giá có độ tin cậy và giá trị cao. Các chỉ số thống kê cho thấy câu hỏi được thiết kế phù hợp với năng lực sinh viên, đồng thời đảm bảo tính khách quan và công bằng trong đánh giá. Kết quả khảo sát thực trạng phản ánh nhu cầu cấp thiết của giảng viên và sinh viên về đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá.

So với các nghiên cứu trước, luận văn đã bổ sung thêm các dạng câu hỏi đa dạng và áp dụng phần mềm hỗ trợ phân tích, nâng cao chất lượng ngân hàng câu hỏi. Việc thử nghiệm thực tế tại Trường Đại học Tiền Giang cũng giúp điều chỉnh kịp thời các câu hỏi chưa đạt yêu cầu, đảm bảo tính khả thi khi áp dụng rộng rãi.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ phân bố độ khó, độ phân cách và tỷ lệ mồi nhử của câu hỏi, giúp minh họa rõ ràng chất lượng ngân hàng câu hỏi. Bảng tổng hợp ý kiến chuyên gia và kết quả khảo sát cũng góp phần làm rõ hiệu quả của phương pháp xây dựng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và duy trì ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa: Nhà trường cần thành lập bộ phận chuyên trách quản lý, cập nhật và mở rộng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm môn Tin học ứng dụng ngành may, đảm bảo tính liên tục và phù hợp với chương trình đào tạo. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm.

  2. Đào tạo giảng viên về kỹ năng biên soạn và phân tích câu hỏi trắc nghiệm: Tổ chức các khóa tập huấn nâng cao năng lực cho giảng viên nhằm đảm bảo chất lượng câu hỏi và áp dụng hiệu quả ngân hàng câu hỏi trong kiểm tra đánh giá. Thời gian: 6 tháng.

  3. Áp dụng công nghệ hỗ trợ kiểm tra và chấm thi: Sử dụng phần mềm chấm thi trắc nghiệm tự động để tăng tính khách quan, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian chấm thi. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và phòng công nghệ thông tin, trong 1 năm.

  4. Tăng cường khảo sát, thu thập phản hồi từ sinh viên và giảng viên: Thường xuyên tổ chức khảo sát để đánh giá hiệu quả ngân hàng câu hỏi và phương pháp kiểm tra, từ đó điều chỉnh phù hợp với nhu cầu thực tế. Thời gian: định kỳ hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên ngành Công nghệ may và Tin học ứng dụng: Giúp nâng cao kỹ năng xây dựng câu hỏi trắc nghiệm, cải tiến phương pháp kiểm tra đánh giá, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.

  2. Nhà quản lý giáo dục tại các trường đại học kỹ thuật: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa, phục vụ công tác kiểm tra đánh giá trong các ngành đào tạo kỹ thuật.

  3. Sinh viên ngành Công nghệ may: Giúp hiểu rõ mục tiêu học tập, tự đánh giá năng lực bản thân qua các câu hỏi trắc nghiệm được chuẩn hóa, từ đó chủ động nâng cao kiến thức và kỹ năng.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên cao học chuyên ngành Giáo dục học: Tham khảo quy trình xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm, phương pháp phân tích câu hỏi và ứng dụng trong kiểm tra đánh giá giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm là gì và có vai trò như thế nào trong kiểm tra đánh giá?
    Ngân hàng câu hỏi là tập hợp các câu hỏi trắc nghiệm được biên soạn, phân loại theo mục tiêu và nội dung học tập. Nó giúp chuẩn hóa nội dung kiểm tra, đảm bảo tính khách quan, đa dạng và bao phủ toàn diện kiến thức, từ đó nâng cao chất lượng đánh giá.

  2. Làm thế nào để đánh giá chất lượng câu hỏi trắc nghiệm?
    Chất lượng câu hỏi được đánh giá qua các chỉ số thống kê như độ khó (tỷ lệ sinh viên trả lời đúng), độ phân cách (khả năng phân biệt sinh viên giỏi và yếu), và tỷ lệ mồi nhử (đáp án sai có sức hấp dẫn). Các chỉ số này giúp điều chỉnh câu hỏi phù hợp với mục tiêu kiểm tra.

  3. Tại sao nên sử dụng phương pháp trắc nghiệm khách quan thay vì tự luận?
    Phương pháp trắc nghiệm khách quan giúp tiết kiệm thời gian chấm thi, đảm bảo tính khách quan, giảm thiểu sai sót và gian lận, đồng thời có khả năng kiểm tra phạm vi kiến thức rộng và đa dạng hơn so với phương pháp tự luận.

  4. Ngân hàng câu hỏi được xây dựng dựa trên cơ sở nào?
    Ngân hàng câu hỏi được xây dựng dựa trên phân tích mục tiêu môn học, nội dung chương trình, tham khảo ý kiến chuyên gia và kết quả khảo sát thực trạng, đảm bảo phù hợp với năng lực và nhu cầu học tập của sinh viên.

  5. Làm thế nào để áp dụng ngân hàng câu hỏi trong thực tế giảng dạy?
    Giảng viên có thể sử dụng ngân hàng câu hỏi để thiết kế đề kiểm tra, đề thi phù hợp với từng học phần, đồng thời sử dụng kết quả kiểm tra để điều chỉnh phương pháp giảng dạy và hỗ trợ sinh viên học tập hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng thành công ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm gồm 867 câu, đa dạng về hình thức và mức độ nhận thức, phục vụ kiểm tra đánh giá môn Tin học ứng dụng ngành may tại Trường Đại học Tiền Giang.
  • Các chỉ số thống kê về độ khó, độ phân cách và mồi nhử cho thấy chất lượng câu hỏi đạt yêu cầu, đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy trong đánh giá.
  • Kết quả khảo sát thực trạng và ý kiến chuyên gia khẳng định nhu cầu cấp thiết về đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá và sử dụng ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm duy trì, phát triển ngân hàng câu hỏi và nâng cao năng lực giảng viên trong biên soạn câu hỏi trắc nghiệm.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng ngân hàng câu hỏi, áp dụng công nghệ hỗ trợ kiểm tra và chấm thi để nâng cao hiệu quả kiểm tra đánh giá trong tương lai.

Hành động tiếp theo: Nhà trường và giảng viên cần phối hợp triển khai các đề xuất nhằm hoàn thiện và ứng dụng ngân hàng câu hỏi, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngành Công nghệ may tại Trường Đại học Tiền Giang.