Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế Việt Nam với tốc độ tăng trưởng GDP đạt 7,02% năm 2019, vượt mục tiêu đề ra, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển bền vững. Tại huyện Bình Chánh, TP. Hồ Chí Minh, tốc độ đô thị hóa nhanh chóng cùng với sự gia tăng dân số cơ học đã tạo ra nhu cầu cấp thiết về đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, đặc biệt là các công trình giáo dục và giao thông. Theo số liệu, trong năm 2020, huyện có tổng cộng 169 dự án đầu tư xây dựng, bao gồm 27 dự án chuẩn bị đầu tư, 44 dự án khởi công mới và 95 dự án chuyển tiếp, với đề xuất thêm 137 dự án trong giai đoạn 2021-2025.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc nâng cao năng lực công tác quản lý dự án của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực huyện Bình Chánh nhằm tăng hiệu quả sử dụng vốn ngân sách nhà nước, đảm bảo tiến độ, chất lượng và tiết kiệm chi phí đầu tư. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các giai đoạn chuẩn bị, thực hiện và kết thúc dự án, với trọng tâm là các dự án xây dựng trường học trên địa bàn huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện quy trình quản lý dự án, góp phần nâng cao chất lượng công trình và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát các nguồn lực nhằm hoàn thành mục tiêu dự án trong phạm vi thời gian, chi phí và chất lượng đã định. Các chức năng chính gồm hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát.
  • Lý thuyết quản lý rủi ro: Bao gồm xác định, phân tích, lập kế hoạch ứng phó và kiểm soát các rủi ro tiềm ẩn trong quá trình thực hiện dự án nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực.
  • Khái niệm về dự án đầu tư xây dựng: Theo Luật Xây dựng số 50/2014/QH13, dự án đầu tư xây dựng là tập hợp các hoạt động sử dụng vốn để xây dựng mới, sửa chữa hoặc cải tạo công trình nhằm phát triển hoặc duy trì chất lượng công trình trong thời gian và chi phí xác định.
  • Các nguyên tắc quản lý dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm quản lý phạm vi, tiến độ, chi phí, chất lượng, an toàn lao động, bảo vệ môi trường, lựa chọn nhà thầu và quản lý hợp đồng.
  • Tiêu chí đánh giá hiệu quả dự án: Hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi chi phí cho phép, đạt mục tiêu chất lượng và hiệu quả kinh tế - xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực huyện Bình Chánh, các hồ sơ thiết kế, hồ sơ hoàn công, hồ sơ quyết toán vốn đầu tư, cùng các văn bản pháp lý liên quan như Luật Xây dựng, Luật Đầu tư công.
  • Phương pháp khảo sát: Thiết lập bảng câu hỏi khảo sát lấy ý kiến cán bộ, nhân viên Ban Quản lý dự án và các bên liên quan nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án.
  • Phân tích số liệu: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá các chỉ số về tiến độ, chi phí, chất lượng dự án; phân tích SWOT để xác định điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong công tác quản lý.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2021, tập trung phân tích các dự án xây dựng trường học và hạ tầng kỹ thuật trên địa bàn huyện Bình Chánh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý dự án còn nhiều tồn tại: Khoảng 35% dự án bị chậm tiến độ do công tác lập kế hoạch và phối hợp giữa các bên chưa hiệu quả. Tỷ lệ điều chỉnh thiết kế trong quá trình thi công chiếm khoảng 20%, gây tăng chi phí và kéo dài thời gian hoàn thành.
  2. Năng lực cán bộ quản lý dự án hạn chế: Khoảng 40% cán bộ chưa có chứng chỉ hành nghề quản lý dự án theo quy định, kỹ năng phối hợp và xử lý tình huống còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
  3. Công tác đấu thầu và lựa chọn nhà thầu chưa tối ưu: Có tới 25% hồ sơ mời thầu chưa rõ ràng, dẫn đến việc lựa chọn nhà thầu chưa đảm bảo năng lực, gây ảnh hưởng đến chất lượng thi công.
  4. Quản lý chi phí và thanh quyết toán còn bất cập: Tỷ lệ chi phí phát sinh ngoài dự toán trung bình khoảng 12%, do thiếu kiểm soát chặt chẽ trong quá trình thi công và điều chỉnh hợp đồng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc chưa đồng bộ trong quy trình quản lý dự án, thiếu sự đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý và hạn chế trong áp dụng công nghệ quản lý hiện đại. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành xây dựng, kết quả tương đồng với các vấn đề về năng lực nhân sự và quản lý rủi ro được nêu ra trong nghiên cứu của ngành giao thông vận tải và đê điều. Việc cải thiện công tác đấu thầu và quản lý hợp đồng được xem là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả dự án. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ dự án, bảng phân tích chi phí phát sinh và sơ đồ tổ chức nhân sự để minh họa rõ hơn các vấn đề và giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và chuẩn hóa năng lực cán bộ quản lý dự án: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng phối hợp và xử lý rủi ro; yêu cầu cán bộ phải có chứng chỉ hành nghề quản lý dự án trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với các cơ sở đào tạo.
  2. Hoàn thiện quy trình quản lý dự án theo chuẩn mực pháp luật và thực tiễn: Xây dựng và áp dụng quy trình quản lý dự án đồng bộ, minh bạch, đặc biệt trong các giai đoạn lập kế hoạch, đấu thầu và giám sát thi công. Thời gian thực hiện: 6 tháng. Chủ thể: Ban Quản lý dự án và Sở Xây dựng.
  3. Nâng cao chất lượng công tác đấu thầu và lựa chọn nhà thầu: Rà soát, sửa đổi hồ sơ mời thầu đảm bảo rõ ràng, minh bạch; áp dụng tiêu chí đánh giá năng lực nhà thầu chặt chẽ hơn; tăng cường giám sát quá trình đấu thầu. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, Sở Kế hoạch và Đầu tư.
  4. Tăng cường quản lý chi phí và kiểm soát thanh quyết toán: Áp dụng hệ thống quản lý chi phí hiện đại, thường xuyên kiểm tra, rà soát chi phí phát sinh; thiết lập quy trình phê duyệt điều chỉnh hợp đồng chặt chẽ. Thời gian: 9 tháng. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện.
  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án: Triển khai phần mềm quản lý dự án để theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng công trình theo thời gian thực, giúp nâng cao hiệu quả giám sát và ra quyết định. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Ban Quản lý dự án phối hợp với đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các quy trình và công cụ quản lý hiện đại, từ đó cải thiện hiệu quả dự án.
  2. Chủ đầu tư và các cơ quan quản lý nhà nước: Hiểu rõ các quy định pháp lý, nguyên tắc quản lý dự án và các giải pháp thực tiễn để giám sát, kiểm soát dự án hiệu quả.
  3. Nhà thầu xây dựng và tư vấn quản lý dự án: Nắm bắt các yêu cầu về năng lực, quy trình đấu thầu và quản lý hợp đồng, từ đó nâng cao chất lượng thi công và dịch vụ tư vấn.
  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng: Cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn quản lý dự án đầu tư xây dựng tại địa phương, làm tài liệu tham khảo học thuật và nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý dự án bao gồm quản lý phạm vi, tiến độ, chi phí, chất lượng, an toàn lao động, bảo vệ môi trường, lựa chọn nhà thầu và quản lý hợp đồng. Ví dụ, quản lý tiến độ giúp đảm bảo dự án hoàn thành đúng hạn, tránh phát sinh chi phí.

  2. Tại sao năng lực cán bộ quản lý dự án lại quan trọng?
    Cán bộ có năng lực tốt sẽ lập kế hoạch chính xác, phối hợp hiệu quả và xử lý kịp thời các rủi ro, từ đó nâng cao hiệu quả dự án. Một nghiên cứu cho thấy 40% cán bộ chưa đạt chuẩn gây ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng.

  3. Các rủi ro thường gặp trong quản lý dự án đầu tư xây dựng là gì?
    Rủi ro do tác động bên ngoài, kỹ thuật, thủ tục hành chính và thay đổi quy định. Ví dụ, thay đổi thiết kế chiếm khoảng 20% gây tăng chi phí và kéo dài thời gian thi công.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu?
    Cần xây dựng hồ sơ mời thầu rõ ràng, minh bạch, áp dụng tiêu chí đánh giá năng lực nhà thầu chặt chẽ và giám sát quá trình đấu thầu. Điều này giúp lựa chọn nhà thầu có năng lực phù hợp, giảm rủi ro chất lượng.

  5. Phần mềm quản lý dự án có vai trò gì trong công tác quản lý?
    Phần mềm giúp theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng công trình theo thời gian thực, hỗ trợ ra quyết định nhanh chóng và chính xác, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định rõ các tồn tại trong công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án huyện Bình Chánh, bao gồm năng lực cán bộ, quy trình quản lý và công tác đấu thầu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện quy trình, tăng cường đào tạo và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách nhà nước, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình xây dựng trên địa bàn.
  • Thời gian thực hiện các giải pháp đề xuất từ 6 tháng đến 1 năm, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Ban Quản lý dự án, các cơ quan quản lý và nhà thầu.
  • Khuyến khích các bên liên quan áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao năng lực quản lý dự án, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Bình Chánh và các địa phương tương tự.