Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ tại Thành phố Hải Phòng trở thành vấn đề cấp thiết. Theo số liệu thống kê, từ năm 2016 đến 2022, Hải Phòng chiếm khoảng 29% khối lượng hàng hóa luân chuyển của Đồng bằng sông Hồng, với hơn 3.000 doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ hoạt động, tạo việc làm cho khoảng 50.000 lao động. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này đang đối mặt với nhiều thách thức như áp lực cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp trong và ngoài nước, biến động chi phí nhiên liệu, yêu cầu ngày càng cao về chất lượng dịch vụ và tiêu chuẩn quốc tế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ tại Hải Phòng trong giai đoạn 2016-2022, đánh giá tác động của các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ tại Hải Phòng, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo chính thức, khảo sát 200 doanh nghiệp và phỏng vấn sâu 20 chuyên gia, cán bộ quản lý. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ nâng cao hiệu quả hoạt động, thích ứng với môi trường cạnh tranh quốc tế và góp phần phát triển kinh tế - xã hội của thành phố.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết nền tảng về năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, bao gồm:

  • Lý thuyết chuỗi giá trị của Michael E. Porter (1985): Nhấn mạnh vai trò của chiến lược chi phí thấp và khác biệt hóa trong việc tạo lợi thế cạnh tranh bền vững. Chuỗi giá trị giúp doanh nghiệp phân tích và tái cấu trúc các hoạt động để giảm chi phí hoặc tạo sự khác biệt.

  • Lý thuyết nguồn lực cốt lõi của Michael E. Barney (1991): Tập trung vào việc quản lý hiệu quả các nguồn lực quý hiếm, khó bắt chước và có giá trị để duy trì lợi thế cạnh tranh.

  • Lý thuyết năng lực cạnh tranh của Gary Hamel và C. Prahalad (1994): Nhấn mạnh tầm quan trọng của tầm nhìn dài hạn, sáng tạo và sự linh hoạt trong chiến lược để duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: năng lực cạnh tranh, khả năng tồn tại và duy trì hoạt động, khả năng chiếm lĩnh thị phần, hiệu quả kinh doanh, chiến lược tăng quy mô vận tải, chiến lược giá cước vận tải và chiến lược khác biệt hóa dịch vụ.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu được thu thập từ nhiều kênh:

  • Dữ liệu thứ cấp: Báo cáo thống kê của Hải Phòng, các tháng kê Hải Phòng, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước.

  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát 200 doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ tại Hải Phòng theo phương pháp chọn mẫu Slovin với sai số 7%, thu về 517 phiếu hợp lệ từ ba nhóm đối tượng: nhà quản trị cấp cao, nhà quản trị cấp trung và tài xế vận chuyển. Thời gian khảo sát từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2022.

  • Phỏng vấn sâu: 20 chuyên gia, cán bộ quản lý nhà nước và doanh nghiệp vận tải, thực hiện trong tháng 4 năm 2024 nhằm thu thập thông tin chuyên sâu về năng lực cạnh tranh và các nhân tố ảnh hưởng.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Thống kê mô tả để đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh qua các chỉ tiêu như tỷ lệ tăng trưởng doanh nghiệp, doanh thu, thị phần, chi phí và lợi nhuận.

  • Phân tích so sánh để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và sự khác biệt giữa các doanh nghiệp vận tải tại Hải Phòng với các địa phương khác.

  • Tổng hợp và đánh giá các nhân tố ảnh hưởng dựa trên dữ liệu khảo sát và phỏng vấn.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2022 cho phần đánh giá thực trạng, và đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khả năng tồn tại và duy trì hoạt động: Tỷ lệ tăng trưởng số lượng doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ tại Hải Phòng giai đoạn 2016-2022 đạt khoảng 105% mỗi năm, doanh thu bình quân tăng 12%/năm. Tuy nhiên, có khoảng 15% doanh nghiệp gặp khó khăn trong duy trì hoạt động do chi phí nhiên liệu và bảo trì phương tiện tăng cao.

  2. Khả năng chiếm lĩnh thị phần: Thị phần vận tải hàng hóa đường bộ tại Hải Phòng được phân bổ không đồng đều, với 60% khối lượng hàng hóa luân chuyển tập trung vào 30% doanh nghiệp lớn. Tỷ lệ vận tải hai chiều trung bình đạt 45%, cho thấy khả năng khai thác hiệu quả tuyến vận tải còn hạn chế.

  3. Hiệu quả kinh doanh: Tỷ suất lợi nhuận ròng (ROS) trung bình của các doanh nghiệp vận tải tại Hải Phòng là 8%, ROA đạt 6%, thấp hơn mức trung bình của các doanh nghiệp vận tải tại Hà Nội và Quảng Ninh (lần lượt 10% và 9%). Chi phí nhiên liệu chiếm khoảng 35% tổng chi phí vận hành, là thách thức lớn nhất ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.

  4. Phương thức nâng cao năng lực cạnh tranh: Các doanh nghiệp chủ yếu tập trung vào mở rộng quy mô vận tải (tăng 20% số lượng phương tiện và lao động trong 5 năm qua), tái cấu trúc giá cước vận tải với mức giảm trung bình 5% nhằm tăng sức cạnh tranh, và phát triển dịch vụ vận tải hai chiều để giảm chi phí không tải.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến những hạn chế trong năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ tại Hải Phòng bao gồm chi phí nhiên liệu biến động mạnh, hạn chế về công nghệ vận tải và quản lý, cũng như thiếu sự đa dạng hóa dịch vụ vận tải. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với báo cáo của World Bank (2011) về vai trò của chi phí vận tải và hiệu quả quản lý trong ngành vận tải đường bộ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu và số lượng doanh nghiệp, bảng phân tích cấu trúc chi phí và tỷ lệ vận tải hai chiều, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và điểm yếu. Việc mở rộng quy mô vận tải và tái cấu trúc giá cước là các chiến lược phù hợp trong bối cảnh cạnh tranh hiện nay, tuy nhiên cần kết hợp với đầu tư công nghệ và nâng cao chất lượng dịch vụ để tạo sự khác biệt bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư công nghệ vận tải: Doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ quản lý vận tải thông minh, hệ thống định vị GPS và phần mềm tối ưu hóa lộ trình nhằm giảm chi phí nhiên liệu và tăng hiệu quả vận hành. Mục tiêu giảm chi phí vận hành ít nhất 10% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: doanh nghiệp phối hợp với các nhà cung cấp công nghệ.

  2. Phát triển dịch vụ vận tải hai chiều và đa dạng hóa sản phẩm: Khuyến khích doanh nghiệp xây dựng mạng lưới vận tải hai chiều, tăng tỷ lệ vận tải hàng hóa hai chiều lên 60% trong 5 năm tới, đồng thời mở rộng các dịch vụ logistics giá trị gia tăng. Chủ thể thực hiện: doanh nghiệp vận tải, chính quyền địa phương hỗ trợ kết nối.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và đào tạo nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng quản lý, vận hành và chăm sóc khách hàng cho cán bộ, tài xế. Mục tiêu đào tạo ít nhất 70% nhân sự trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: doanh nghiệp phối hợp với các viện đào tạo và cơ quan quản lý.

  4. Hỗ trợ chính sách từ Nhà nước: Chính quyền trung ương và địa phương cần xây dựng chính sách hỗ trợ giảm thuế, ưu đãi tín dụng và cải thiện hạ tầng giao thông, đặc biệt là hệ thống cảng biển và đường bộ kết nối. Mục tiêu hoàn thiện chính sách trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: các cơ quan quản lý nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ: Nhận diện rõ các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp, nâng cao hiệu quả kinh doanh và mở rộng thị phần.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoạch định chính sách hỗ trợ phát triển ngành vận tải, cải thiện môi trường kinh doanh và thúc đẩy hội nhập quốc tế.

  3. Các nhà nghiên cứu và học viên: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả phân tích để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến năng lực cạnh tranh và logistics.

  4. Nhà đầu tư và doanh nghiệp logistics: Hiểu rõ tiềm năng và thách thức của ngành vận tải hàng hóa đường bộ tại Hải Phòng, từ đó đưa ra quyết định đầu tư và hợp tác chiến lược hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Năng lực cạnh tranh được đánh giá qua khả năng tồn tại và duy trì hoạt động, chiếm lĩnh thị phần và hiệu quả kinh doanh, bao gồm các chỉ số tăng trưởng doanh nghiệp, thị phần vận tải, lợi nhuận và chi phí vận hành.

  2. Các doanh nghiệp vận tải tại Hải Phòng đang gặp những thách thức gì trong bối cảnh hội nhập quốc tế?
    Thách thức chính gồm áp lực cạnh tranh từ doanh nghiệp trong và ngoài nước, biến động chi phí nhiên liệu, yêu cầu cao về chất lượng dịch vụ và tiêu chuẩn quốc tế, cũng như hạn chế về công nghệ và quản lý.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để thu thập dữ liệu trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp khảo sát với mẫu 200 doanh nghiệp theo công thức Slovin, phỏng vấn sâu 20 chuyên gia và cán bộ quản lý, kết hợp phân tích dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo chính thức.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ?
    Các giải pháp bao gồm đầu tư công nghệ vận tải thông minh, phát triển dịch vụ vận tải hai chiều, nâng cao năng lực quản lý và đào tạo nhân lực, cùng với sự hỗ trợ chính sách từ Nhà nước.

  5. Vai trò của chính sách Nhà nước trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp vận tải là gì?
    Chính sách Nhà nước giúp duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh, điều chỉnh và bảo vệ doanh nghiệp, cung cấp các ưu đãi về thuế, tín dụng và hạ tầng, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển bền vững.

Kết luận

  • Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp vận tải hàng hóa đường bộ tại Hải Phòng được đánh giá qua khả năng tồn tại, chiếm lĩnh thị phần và hiệu quả kinh doanh, với nhiều thách thức từ chi phí và cạnh tranh quốc tế.
  • Các doanh nghiệp chủ yếu áp dụng chiến lược tăng quy mô vận tải, tái cấu trúc giá cước và phát triển dịch vụ vận tải hai chiều để nâng cao năng lực cạnh tranh.
  • Nhân tố ảnh hưởng bao gồm hội nhập quốc tế, chính sách Nhà nước, điều kiện tự nhiên, văn hóa xã hội và các yếu tố nội bộ doanh nghiệp như nhân lực, tài chính và marketing.
  • Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cần tập trung vào đầu tư công nghệ, phát triển dịch vụ đa dạng, nâng cao năng lực quản lý và sự hỗ trợ chính sách từ Nhà nước.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho các doanh nghiệp vận tải, cơ quan quản lý và nhà đầu tư trong việc phát triển ngành vận tải hàng hóa đường bộ tại Hải Phòng trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Hành động tiếp theo: Các doanh nghiệp và cơ quan quản lý cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật xu hướng và công nghệ mới để duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh bền vững.