Kiến thức và Thực hành An toàn Thực phẩm của Người Nội trợ tại Xã Mỹ Đông, Huyện Tháp Mười

• Tác giả: Lê Thị Ngọc Dung
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Quang Dũng
• Trường học: Trường Đại Học Y Tế Công Cộng
• Chuyên ngành: Y Tế Công Cộng
• Đề tài: Kiến Thức, Thực Hành Về An Toàn Thực Phẩm Và Một Số Yếu Tố Liên Quan Của Người Nội Trợ Tại Xã Mỹ Đông, Huyện Tháp Mười
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Đồng Tháp

• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT NGHIÊN CỨU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Một số khái niệm
• 1.2. Mười nhóm Thực phẩm có nguy cơ cao cần quản lý chặt trong lĩnh vực ATTP
• 1.3. Hướng dẫn thực hành vệ sinh an toàn thực phẩm
• 1.3.1. Chọn thực phẩm an toàn
• 1.3.2. Giữ vệ sinh nơi ăn uống và chế biến thực phẩm
• 1.3.3. Sử dụng đồ dùng nấu nướng và ăn uống sạch sẽ
• 1.3.4. Chuẩn bị thực phẩm sạch sẽ và nấu chín kỹ
• 1.3.5. Ăn ngay sau khi thức ăn vừa nấu xong
• 1.3.6. Bảo quản cẩn thận thức ăn đã nấu chín và đun kỹ lại trước khi ăn
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp chọn mẫu
• 2.5. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.6. Các biến số nghiên cứu
• 2.6.1. Nhóm biến số về thông tin chung của đối tượng nghiên cứu: 11 biến số
• 2.6.2. Nhóm biến kiến thức về ATTP của đối tượng nghiên cứu
• 2.6.3. Nhóm biến thực hành về an toàn thực phẩm của đối tượng nghiên cứu
• 2.7. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
• 2.8. Tiêu chí đánh giá
• 2.9. Đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Kiến thức về an toàn thực phẩm của người nội trợ
• 3.3. Thực hành về an toàn thực phẩm của người nội trợ
• 3.4. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức và thực hành về ATTP
• 3.4.1. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức về ATTP của người nội trợ
• 3.4.2. Một số yếu tố liên quan đến thực hành về ATTP của người nội trợ
• 4. CHƯƠNG 4: THÔNG TIN CHUNG
• 4.1. Thông tin về đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Thông tin về hộ gia đình. Kiến thức về ATTP của người nội trợ
• 4.2.1. Kiến thức cơ bản về ATTP
• 4.2.2. Kiến thức về ATTP trong lựa chọn mua thực phẩm
• 4.2.3. Kiến thức về ATTP trong chế biến thực phẩm
• 4.2.4. Kiến thức về ATTP trong bảo quản thực phẩm
• 4.2.5. Kiến thức về vệ sinh cá nhân trong chế biến thực phẩm
• 4.2.6. Kiến thức chung về ATTP
• 4.3. Thực hành về ATTP của người nội trợ
• 4.3.1. Thực hành về chọn mua thực phẩm
• 4.3.2. Thực hành về chế biến và bảo quản thực phẩm
• 4.3.3. Thực hành về bảo quản thực phẩm
• 4.3.4. Thực hành về dụng cụ chế biến thực phẩm
• 4.3.5. Thực hành về vệ sinh môi trường trong khuôn viên chế biến
• 4.3.6. Thực hành chung về ATTP của người nội trợ
• 4.4. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức về ATTP của người nội trợ
• 4.5. Một số yếu tố liên quan đến thực hành về ATTP của người nội trợ
• 4.6. Mối liên quan giữa kiến thức và thực hành về ATTP của người nội trợ
• 4.7. Tiếp cận thông tin truyền thông giáo dục sức khỏe về ATTP của người nội trợ
• 4.8. Một số hạn chế của nghiên cứu
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: Bảng chấm điểm Kiến thức về ATTP
• PHỤ LỤC 2: Bảng chấm điểm thực hành về ATTP
• PHỤ LỤC 3: Phiếu phỏng vấn
• PHỤ LỤC 4: Bảng kiểm đánh giá điều kiện an toàn thực phẩm bếp ăn hộ gia đình
• PHỤ LỤC 5: Các biến số nghiên cứu
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Về An Toàn Thực Phẩm Cho Người Nội Trợ Mỹ Đông

An toàn thực phẩm (ATTP) là vấn đề quan trọng hàng đầu ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người, đặc biệt là tại các hộ gia đình. Sử dụng thực phẩm không an toàn có thể dẫn đến ngộ độc thực phẩm, gây ra nhiều hệ lụy cho gia đình và xã hội. Theo thống kê, một tỷ lệ đáng kể các vụ ngộ độc xảy ra tại bếp ăn gia đình. Nghiên cứu cho thấy kiến thức ATTP của người nội trợ còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến thực hành ATTP tại gia đình. Việc nâng cao kiến thức và thực hành về ATTP cho người nội trợ là vô cùng cần thiết. Bài viết này sẽ cung cấp tổng quan về An toàn thực phẩm Mỹ Đông, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp, tập trung vào kiến thức và thực hành của người nội trợ. Mục tiêu là đưa ra những giải pháp thiết thực để cải thiện tình hình ATTP tại địa phương.

Trích dẫn từ nghiên cứu: “Sử dụng thực phẩm không hợp vệ sinh, không an toàn có thể dẫn tới ngộ độc hoặc gây ra các vấn đề sức khỏe khác và ảnh hưởng tới chất lượng dân số.”

1.1. Tầm Quan Trọng Của An Toàn Thực Phẩm Với Sức Khỏe Gia Đình

An toàn thực phẩm là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe gia đình, đặc biệt là trẻ em và người lớn tuổi. Nguy cơ từ thực phẩm bẩn, không rõ nguồn gốc, hoặc chế biến không đúng cách có thể gây ra các bệnh tiêu hóa, ngộ độc cấp tính, thậm chí là các bệnh mãn tính nguy hiểm. Việc đảm bảo Vệ sinh an toàn thực phẩm gia đình giúp giảm thiểu rủi ro mắc bệnh, tăng cường sức đề kháng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho mỗi thành viên. Kiến thức và thực hành đúng về ATTP là bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình.

1.2. Thực Trạng Kiến Thức An Toàn Thực Phẩm Của Người Nội Trợ

Nghiên cứu cho thấy thực trạng kiến thức an toàn thực phẩm Tháp Mười của người nội trợ còn nhiều hạn chế. Nhiều người chưa nắm vững các nguyên tắc cơ bản về lựa chọn, bảo quản và chế biến thực phẩm an toàn. Điều này dẫn đến nguy cơ cao xảy ra các vụ ngộ độc thực phẩm tại gia đình, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Cần có những giải pháp đồng bộ để nâng cao nhận thức và kiến thức về ATTP cho người nội trợ, góp phần cải thiện tình hình ATTP cho người nội trợ.

II. Nguy Cơ Ngộ Độc Thực Phẩm Tại Xã Mỹ Đông Thực Trạng Giải Pháp

Tình trạng ngộ độc thực phẩm Mỹ Đông là một vấn đề đáng quan ngại, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và kinh tế của cộng đồng. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc sử dụng thực phẩm không rõ nguồn gốc, bảo quản không đúng cách, và chế biến không đảm bảo vệ sinh. Các triệu chứng ngộ độc có thể từ nhẹ như đau bụng, tiêu chảy đến nghiêm trọng hơn như suy hô hấp, thậm chí tử vong. Giải pháp cần tập trung vào việc tăng cường kiểm tra, giám sát nguồn gốc thực phẩm, nâng cao kiến thức cho người dân về thực hành an toàn thực phẩm tại nhà và tăng cường tuyên truyền về các biện pháp phòng ngừa ngộ độc.

Theo thống kê của Chi cục ATTP Đồng Tháp, “từ năm 2011 đến 6 tháng đầu năm 2016 toàn tỉnh xảy ra 9 vụ ngộ độc với tổng số 40 người mắc, trong đó có 02 trường hợp tử vong.Điểm đáng chú ý là cả 2 trường hợp tử vong trên đều xảy ra tại bếp ăn gia đình”.

2.1. Các Nguyên Nhân Chính Gây Ngộ Độc Thực Phẩm Ở Gia Đình

Có nhiều nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm trong gia đình. Thường gặp nhất là do thực phẩm bị nhiễm khuẩn, nhiễm hóa chất độc hại, hoặc chứa các chất độc tự nhiên. Ngoài ra, việc bảo quản thực phẩm không đúng cách, chế biến không kỹ, hoặc sử dụng đồ dùng nấu nướng không vệ sinh cũng có thể dẫn đến ngộ độc. Cần xác định rõ các nguyên nhân để có biện pháp phòng ngừa hiệu quả, đặc biệt là chú trọng đến khâu lựa chọn thực phẩm an toàn.

2.2. Cách Nhận Biết Các Dấu Hiệu Ngộ Độc Thực Phẩm Ban Đầu

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu ngộ độc thực phẩm là rất quan trọng để có biện pháp xử lý kịp thời. Các triệu chứng thường gặp bao gồm buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy, sốt, và mệt mỏi. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, có thể xuất hiện các triệu chứng thần kinh như co giật, khó thở, hoặc mất ý thức. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ ngộ độc, cần nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

III. Hướng Dẫn Chọn Mua Thực Phẩm An Toàn Bí Quyết Cho Nội Trợ

Việc lựa chọn thực phẩm an toàn là bước đầu tiên và quan trọng nhất để đảm bảo an toàn cho bữa ăn gia đình. Người nội trợ cần trang bị kiến thức về nguồn gốc, chất lượng và hạn sử dụng của thực phẩm. Nên mua thực phẩm tại các cửa hàng uy tín, có chứng nhận về ATTP. Ưu tiên các sản phẩm có nhãn mác đầy đủ thông tin, ghi rõ nguồn gốc xuất xứ và thành phần. Tránh mua các sản phẩm không rõ nguồn gốc, có dấu hiệu hư hỏng, hoặc quá hạn sử dụng. Việc lựa chọn kỹ lưỡng giúp giảm thiểu nguy cơ mua phải thực phẩm kém chất lượng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

Theo tài liệu gốc, "Rau quả: tươi, không bị dập nát, không có mùi lạ. Thịt:phải qua kiểm dịch thú y và đạt tiêu chuẩn thịt tươi. Cá và thủy sản phải: tươi, giữ nguyên màu sắc bình thường, không có dấu hiệu ươn, ôi."

3.1. Nhận Biết Thực Phẩm Tươi Sống Chất Lượng Thịt Cá Rau Quả

Để chọn được thực phẩm tươi sống chất lượng, cần quan sát kỹ các đặc điểm bên ngoài. Thịt tươi có màu đỏ tươi, không có mùi hôi, và đàn hồi tốt. Cá tươi có mắt trong, mang đỏ, và thân cứng. Rau quả tươi có màu sắc tự nhiên, không bị dập nát, và không có dấu hiệu úa vàng. Nên chọn mua thực phẩm theo mùa để đảm bảo độ tươi ngon và giá cả hợp lý. Đặc biệt quan trọng là kiểm tra Nguồn gốc thực phẩm.

3.2. Đọc Nhãn Mác Và Kiểm Tra Chứng Nhận An Toàn Thực Phẩm

Khi mua thực phẩm đóng gói, cần đọc kỹ nhãn mác để nắm được thông tin về thành phần, hạn sử dụng, và hướng dẫn bảo quản. Ưu tiên các sản phẩm có Chứng nhận an toàn thực phẩm từ các cơ quan chức năng có thẩm quyền. Điều này cho thấy sản phẩm đã được kiểm định và đáp ứng các tiêu chuẩn về ATTP. Tránh mua các sản phẩm không có nhãn mác, hoặc có thông tin không rõ ràng.

3.3. Tránh Mua Thực Phẩm Giá Rẻ Bất Thường Cẩn Thận Hàng Kém Chất Lượng

Giá cả là một yếu tố quan trọng cần cân nhắc khi mua thực phẩm. Tuy nhiên, không nên ham rẻ mà mua các sản phẩm có giá quá thấp so với thị trường. Rất có thể đó là hàng kém chất lượng, hàng giả, hoặc hàng không rõ nguồn gốc. Hãy luôn tỉnh táo và lựa chọn các sản phẩm có giá cả hợp lý, tương xứng với chất lượng.

IV. Phương Pháp Chế Biến Thực Phẩm An Toàn Tại Nhà Bí Quyết Vàng

Chế biến thực phẩm đúng cách là một yếu tố quan trọng để đảm bảo ATTP. Cần tuân thủ các nguyên tắc cơ bản về vệ sinh cá nhân, vệ sinh dụng cụ, và Quy trình chế biến thực phẩm an toàn. Rửa tay sạch sẽ trước khi chế biến, sử dụng dao thớt riêng cho thực phẩm sống và chín, nấu chín kỹ thực phẩm, và bảo quản thực phẩm đúng cách. Việc thực hiện đúng các bước giúp loại bỏ hoặc giảm thiểu các vi khuẩn gây hại, đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Chế biến thực phẩm an toàn tại gia đình giúp giảm thiểu rủi ro ngộ độc.

4.1. Rửa Tay Đúng Cách Và Vệ Sinh Dụng Cụ Chế Biến Thực Phẩm

Rửa tay là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để ngăn ngừa vi khuẩn lây lan sang thực phẩm. Cần rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước sạch trước khi chế biến, sau khi đi vệ sinh, và sau khi tiếp xúc với các vật dụng bẩn. Dụng cụ chế biến thực phẩm cần được rửa sạch bằng nước nóng và xà phòng sau mỗi lần sử dụng. Nên sử dụng dụng cụ riêng cho thực phẩm sống và chín để tránh lây nhiễm chéo.

4.2. Nấu Chín Kỹ Thực Phẩm Tiêu Diệt Vi Khuẩn Gây Hại

Nấu chín kỹ thực phẩm là một biện pháp quan trọng để tiêu diệt các vi khuẩn gây hại. Nhiệt độ cao sẽ làm chết hầu hết các vi khuẩn gây bệnh, giúp thực phẩm an toàn hơn cho người sử dụng. Cần đảm bảo thực phẩm được nấu chín đều, đặc biệt là thịt gia cầm và hải sản. Nên sử dụng nhiệt kế thực phẩm để kiểm tra nhiệt độ bên trong thực phẩm.

4.3. Tránh Để Thực Phẩm Tiếp Xúc Lâu Với Nhiệt Độ Phòng

Vi khuẩn sinh sôi nhanh chóng ở nhiệt độ phòng. Do đó, cần tránh để thực phẩm tiếp xúc lâu với nhiệt độ phòng, đặc biệt là các loại thực phẩm dễ hỏng như thịt, cá, sữa. Nên bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh ở nhiệt độ thích hợp để làm chậm quá trình phát triển của vi khuẩn. Không nên để thức ăn đã nấu chín ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ.

V. Bảo Quản Thực Phẩm Đúng Cách Kéo Dài Thời Gian Sử Dụng An Toàn

Bảo quản thực phẩm đúng cách là yếu tố then chốt để kéo dài thời gian sử dụng và đảm bảo an toàn. Các phương pháp bảo quản phổ biến bao gồm làm lạnh, đông lạnh, sấy khô, và đóng hộp. Mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng, và phù hợp với từng loại thực phẩm khác nhau. Cần tuân thủ các hướng dẫn bảo quản của nhà sản xuất, và kiểm tra thường xuyên tình trạng thực phẩm để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng. Bảo quản thực phẩm đúng cách giúp giảm thiểu lãng phí và đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

Theo tài liệu gốc, "Nếu thức ăn phải chuẩn bị trước hoặc phải đợi sau 3 giờ thì cần giữ nóng ở nhiệt độ 600C hoặc duy trì ở điều kiện lạnh ≤ 100C. Với trẻ nhỏ, phải cho ăn ngay sau khi thức ăn vừa nguội và không áp dụng cách bảo quản này."

5.1. Sử Dụng Tủ Lạnh Đúng Cách Để Bảo Quản Thực Phẩm Ngăn Ngừa Hư Hỏng

Tủ lạnh là một thiết bị quan trọng để bảo quản thực phẩm. Cần điều chỉnh nhiệt độ tủ lạnh phù hợp (thường là từ 0-5 độ C), và sắp xếp thực phẩm một cách khoa học. Thực phẩm tươi sống nên để ở ngăn dưới, thực phẩm chín nên để ở ngăn trên. Không nên nhồi nhét quá nhiều thực phẩm vào tủ lạnh, vì điều này có thể làm giảm hiệu quả làm lạnh. Thường xuyên vệ sinh tủ lạnh để loại bỏ vi khuẩn và mùi hôi.

5.2. Phương Pháp Đông Lạnh Thực Phẩm Lưu Giữ Dinh Dưỡng Hương Vị

Đông lạnh là một phương pháp bảo quản hiệu quả để lưu giữ dinh dưỡng và hương vị của thực phẩm. Cần đông lạnh thực phẩm càng sớm càng tốt sau khi mua về hoặc chế biến. Chia nhỏ thực phẩm thành từng phần nhỏ trước khi đông lạnh để dễ dàng sử dụng sau này. Sử dụng túi hoặc hộp đựng thực phẩm chuyên dụng để bảo quản thực phẩm trong tủ đông.

5.3. Kiểm Tra Hạn Sử Dụng Và Tình Trạng Thực Phẩm Thường Xuyên

Cần thường xuyên kiểm tra hạn sử dụng của thực phẩm để đảm bảo an toàn. Vứt bỏ các sản phẩm đã quá hạn sử dụng. Quan sát kỹ tình trạng thực phẩm để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng như mùi lạ, màu sắc thay đổi, hoặc có nấm mốc. Không nên sử dụng thực phẩm có dấu hiệu hư hỏng.

VI. Nâng Cao Nhận Thức ATTP Cho Người Nội Trợ Giải Pháp Bền Vững

Nâng cao nhận thức về ATTP cho người nội trợ là một giải pháp bền vững để cải thiện tình hình ATTP tại gia đình. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về ATTP thông qua các phương tiện truyền thông, các lớp tập huấn, và các buổi nói chuyện chuyên đề. Nội dung tuyên truyền cần tập trung vào các kiến thức cơ bản về vệ sinh an toàn thực phẩm gia đình, cách lựa chọn, chế biến, và bảo quản thực phẩm an toàn. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, các tổ chức xã hội, và cộng đồng để đạt hiệu quả cao nhất. Nâng cao nhận thức giúp người nội trợ chủ động phòng ngừa nguy cơ mất ATTP.

6.1. Tăng Cường Truyền Thông Về An Toàn Thực Phẩm Qua Các Kênh Thông Tin

Cần tăng cường truyền thông về ATTP qua các kênh thông tin đa dạng như báo chí, truyền hình, radio, internet, và mạng xã hội. Nội dung truyền thông cần được trình bày một cách dễ hiểu, hấp dẫn, và phù hợp với trình độ dân trí của người dân. Tổ chức các chiến dịch truyền thông lớn để tạo hiệu ứng lan tỏa trong cộng đồng.

6.2. Tổ Chức Các Lớp Tập Huấn Hội Thảo Về An Toàn Thực Phẩm

Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về ATTP cho người nội trợ là một hình thức đào tạo trực tiếp hiệu quả. Các lớp tập huấn cần cung cấp kiến thức chuyên sâu về ATTP, và hướng dẫn thực hành các kỹ năng lựa chọn, chế biến, và bảo quản thực phẩm an toàn. Mời các chuyên gia trong lĩnh vực ATTP tham gia giảng dạy để đảm bảo chất lượng.

6.3. Vai Trò Của Cộng Đồng Trong Việc Giám Sát An Toàn Thực Phẩm

Cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát ATTP. Người dân cần chủ động phản ánh các hành vi vi phạm về ATTP đến các cơ quan chức năng có thẩm quyền. Xây dựng mạng lưới cộng tác viên ATTP để giám sát hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm trên địa bàn. Khen thưởng, động viên các cá nhân, tập thể có thành tích trong công tác đảm bảo ATTP.

Tổng quan nghiên cứu

An toàn thực phẩm (ATTP) là vấn đề cấp thiết, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế xã hội. Theo thống kê của Cục An toàn thực phẩm, trung bình mỗi năm Việt Nam xảy ra khoảng 170 vụ ngộ độc thực phẩm, làm hơn 5.000 người mắc và 31 người tử vong. Tại tỉnh Đồng Tháp, từ năm 2011 đến giữa năm 2016, đã ghi nhận 9 vụ ngộ độc thực phẩm với 40 người mắc, trong đó có 2 trường hợp tử vong xảy ra tại bếp ăn gia đình. Những con số này cho thấy nguy cơ ngộ độc thực phẩm tại hộ gia đình vẫn còn cao, đặc biệt trong bối cảnh kiến thức và thực hành về ATTP của người nội trợ chưa được đảm bảo.

Nghiên cứu được thực hiện tại xã Mỹ Đông, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp trong năm 2017 nhằm mục tiêu mô tả kiến thức và thực hành về ATTP của người nội trợ, đồng thời xác định các yếu tố liên quan ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành này. Xã Mỹ Đông là địa bàn nông thôn mới với dân số khoảng 9.159 người, thu nhập chủ yếu từ nông nghiệp, có cơ sở hạ tầng phát triển tương đối đồng bộ. Nghiên cứu góp phần cung cấp bằng chứng khoa học để xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng ATTP tại hộ gia đình, giảm thiểu nguy cơ ngộ độc thực phẩm và cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về hành vi sức khỏe, đặc biệt là lý thuyết hành động hợp lý và hành vi có dự định, nhằm giải thích các yếu tố cá nhân và xã hội ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành ATTP của người nội trợ. Các khái niệm chính bao gồm:

• An toàn thực phẩm (ATTP): Đảm bảo thực phẩm không gây hại đến sức khỏe người tiêu dùng trong quá trình sản xuất, chế biến, bảo quản và tiêu thụ.
• Kiến thức về ATTP: Bao gồm kiến thức cơ bản, lựa chọn nguyên liệu, chế biến, bảo quản thực phẩm và vệ sinh cá nhân.
• Thực hành về ATTP: Các hành vi thực tế của người nội trợ trong việc chọn mua, chế biến, bảo quản thực phẩm và giữ vệ sinh cá nhân.
• Yếu tố cá nhân và gia đình: Tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp, thu nhập, quy mô gia đình, thời gian làm nội trợ.
• Mối liên hệ giữa kiến thức và thực hành: Kiến thức đúng sẽ thúc đẩy thực hành đạt yêu cầu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang có phân tích, với cỡ mẫu 242 người nội trợ chính tại xã Mỹ Đông, được chọn theo phương pháp phân tầng tỷ lệ ngẫu nhiên hệ thống dựa trên danh sách hộ gia đình. Thời gian nghiên cứu từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2017.

Dữ liệu được thu thập bằng phỏng vấn trực tiếp qua bộ câu hỏi cấu trúc và quan sát thực hành tại bếp ăn gia đình theo bảng kiểm chuẩn. Các biến số nghiên cứu gồm thông tin nhân khẩu học, kiến thức và thực hành về ATTP với các nhóm biến chi tiết về lựa chọn, chế biến, bảo quản thực phẩm và vệ sinh cá nhân.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 16.0 với các phương pháp mô tả tần số, tỷ lệ, kiểm định chi bình phương (χ²) và tính tỷ số chênh (OR) để xác định mối liên quan giữa các yếu tố độc lập và biến phụ thuộc (kiến thức, thực hành). Tiêu chuẩn đánh giá kiến thức và thực hành đạt yêu cầu là ≥80% tổng điểm tối đa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Kiến thức chung về ATTP: 54,5% người nội trợ có kiến thức đúng về ATTP. Trong đó, kiến thức cao nhất thuộc về chế biến thực phẩm (78,5%), tiếp theo là bảo quản thực phẩm (50%), lựa chọn nguyên liệu (43%), kiến thức cơ bản (45,9%) và thấp nhất là vệ sinh cá nhân (38,4%).

2. Thực hành chung về ATTP: Chỉ 36,4% người nội trợ có thực hành đạt yêu cầu. Thực hành tốt nhất là sử dụng thực phẩm và nguyên liệu (93,4%), tiếp theo là chế biến và bảo quản (59,9%), dụng cụ chế biến (40,5%) và thấp nhất là chọn mua thực phẩm (32,6%).

3. Yếu tố liên quan đến kiến thức và thực hành: Người nội trợ trên 40 tuổi, có trình độ học vấn từ trung học cơ sở trở xuống, làm nghề nông nghiệp và có hoàn cảnh kinh tế nghèo có tỷ lệ kiến thức và thực hành không đạt cao hơn nhóm còn lại. Người có kiến thức đúng có khả năng thực hành đạt cao gấp 3,7 lần so với người chưa có kiến thức đúng (p<0,01).

4. Kênh thông tin về ATTP: Tivi và đài là nguồn thông tin chính với 83,9% người nội trợ tiếp nhận, 88,8% đánh giá thông tin dễ hiểu và thiết thực. Nội dung được quan tâm nhiều nhất là nguyên nhân ô nhiễm và ngộ độc thực phẩm (74,8%) và biện pháp đảm bảo ATTP tại bếp ăn gia đình (44,6%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy kiến thức về ATTP của người nội trợ tại xã Mỹ Đông còn hạn chế, đặc biệt trong lĩnh vực vệ sinh cá nhân và lựa chọn thực phẩm, tương tự các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Thực hành về ATTP cũng chưa đạt yêu cầu, nhất là khâu chọn mua thực phẩm, cho thấy sự thiếu đồng bộ giữa kiến thức và hành vi thực tế.

Nguyên nhân có thể do trình độ học vấn thấp, thu nhập hạn chế, nghề nghiệp nông nghiệp chiếm đa số, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và áp dụng kiến thức ATTP. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy trình độ học vấn và điều kiện kinh tế là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành ATTP.

Việc người nội trợ có kiến thức đúng tăng khả năng thực hành đạt yêu cầu gấp nhiều lần nhấn mạnh vai trò của giáo dục và truyền thông trong nâng cao nhận thức và hành vi an toàn thực phẩm. Kênh truyền thông qua tivi và đài phát thanh được đánh giá hiệu quả, cần được khai thác tối đa để phổ biến kiến thức ATTP.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ kiến thức và thực hành đạt yêu cầu theo từng nhóm nội dung, bảng phân tích mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học với kiến thức và thực hành, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường truyền thông giáo dục ATTP: Tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, lớp tập huấn cho người nội trợ tại xã Mỹ Đông, tập trung vào các nội dung lựa chọn thực phẩm an toàn, vệ sinh cá nhân và bảo quản thực phẩm. Thời gian thực hiện trong 6 tháng tới, do Trung tâm Y tế huyện Tháp Mười phối hợp với UBND xã tổ chức.

2. Phát triển tài liệu hướng dẫn thực hành ATTP: Biên soạn và phát hành tài liệu, video hướng dẫn thực hành an toàn thực phẩm dễ hiểu, phù hợp với trình độ dân trí địa phương, phân phối qua các kênh truyền thông đại chúng và tại các điểm sinh hoạt cộng đồng. Thực hiện trong vòng 3 tháng.

3. Xây dựng mô hình điểm về bếp ăn gia đình an toàn: Lựa chọn một số hộ gia đình tiêu biểu để triển khai mô hình bếp ăn đảm bảo ATTP, làm điểm nhân rộng trong toàn xã. Mục tiêu nâng cao thực hành ATTP lên trên 70% trong nhóm này trong vòng 1 năm.

4. Tăng cường giám sát và hỗ trợ kỹ thuật: Cơ quan y tế địa phương cần thường xuyên kiểm tra, giám sát điều kiện vệ sinh bếp ăn gia đình, hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn cho người nội trợ về các biện pháp bảo đảm ATTP. Thực hiện định kỳ hàng quý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Người làm công tác y tế dự phòng và an toàn thực phẩm: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về kiến thức và thực hành ATTP tại hộ gia đình, giúp xây dựng chương trình truyền thông và can thiệp phù hợp.

2. Cán bộ quản lý địa phương và xã hội: Thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến ATTP giúp hoạch định chính sách, kế hoạch phát triển nông thôn mới và nâng cao chất lượng cuộc sống.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và các kết quả thực tiễn liên quan đến ATTP trong cộng đồng.

4. Các tổ chức phi chính phủ và đơn vị truyền thông: Cơ sở để thiết kế các chương trình giáo dục sức khỏe, truyền thông nâng cao nhận thức về ATTP cho người dân nông thôn.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao kiến thức về vệ sinh cá nhân của người nội trợ lại thấp nhất?
   Nguyên nhân chính là do thiếu thông tin cụ thể và thực hành chưa được chú trọng, nhiều người chưa nhận thức đầy đủ về vai trò của vệ sinh cá nhân trong phòng ngừa ngộ độc thực phẩm.

2. Thực hành chọn mua thực phẩm kém có ảnh hưởng thế nào đến ATTP?
   Chọn mua thực phẩm không an toàn dễ dẫn đến ô nhiễm chéo, ngộ độc thực phẩm và các bệnh truyền qua thực phẩm, làm giảm hiệu quả của các biện pháp bảo quản và chế biến an toàn.

3. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến thực hành ATTP của người nội trợ?
   Trình độ học vấn và kiến thức về ATTP là hai yếu tố quan trọng nhất, người có kiến thức đúng thường có thực hành đạt yêu cầu cao hơn gấp 3,7 lần.

4. Kênh truyền thông nào hiệu quả nhất để nâng cao kiến thức ATTP?
   Tivi và đài phát thanh là kênh được người nội trợ ưa thích và tiếp nhận nhiều nhất, nên ưu tiên sử dụng trong các chương trình truyền thông.

5. Làm thế nào để cải thiện thực hành rửa tay bằng xà phòng?
   Cần tăng cường giáo dục, hướng dẫn kỹ thuật rửa tay đúng cách, đồng thời cung cấp đầy đủ xà phòng và nước sạch tại các hộ gia đình, kết hợp với các chiến dịch truyền thông liên tục.

Kết luận

• Kiến thức chung về an toàn thực phẩm của người nội trợ tại xã Mỹ Đông đạt 54,5%, thực hành đạt 36,4%, còn nhiều hạn chế đặc biệt trong vệ sinh cá nhân và chọn mua thực phẩm.
• Các yếu tố như tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp và hoàn cảnh kinh tế có ảnh hưởng rõ rệt đến kiến thức và thực hành ATTP.
• Người nội trợ có kiến thức đúng có khả năng thực hành đạt yêu cầu cao gấp 3,7 lần so với người chưa có kiến thức đúng.
• Tivi và đài phát thanh là kênh truyền thông hiệu quả, cần được khai thác để nâng cao nhận thức và hành vi ATTP.
• Đề xuất các giải pháp truyền thông, đào tạo, xây dựng mô hình điểm và giám sát nhằm cải thiện chất lượng ATTP tại hộ gia đình trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và cộng đồng cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao kiến thức và thực hành ATTP, góp phần giảm thiểu ngộ độc thực phẩm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.