Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng (ĐTXD) đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng hạ tầng và thúc đẩy phát triển đô thị. Thành phố Cam Ranh, với vị trí chiến lược cửa ngõ phía Nam tỉnh Khánh Hòa, có hệ thống giao thông đa dạng gồm quốc lộ, đường sắt, cảng biển và sân bay quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương và phát triển kinh tế. Từ năm 2009 đến 2020, thành phố đã được công nhận là đô thị loại III và hướng tới đô thị loại II vào năm 2025 theo Quyết định số 4104/QĐ-UBND ngày 29/12/2016.

Tuy nhiên, công tác quản lý dự án ĐTXD tại Ban Quản lý dự án các công trình xây dựng Cam Ranh (Ban QLDA các CTXD Cam Ranh) vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chậm tiến độ, chưa đáp ứng yêu cầu chất lượng và hiệu quả đầu tư. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án ĐTXD tại Ban QLDA các CTXD Cam Ranh trong giai đoạn 2015-2019, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố, với trọng tâm là các công trình dân dụng, hạ tầng kỹ thuật và nông nghiệp.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hệ thống hóa cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn quản lý dự án ĐTXD, góp phần nâng cao năng lực quản lý, giảm thiểu thất thoát, lãng phí và thúc đẩy phát triển bền vững đô thị Cam Ranh. Các chỉ số đánh giá hiệu quả dự án như tiến độ, chất lượng công trình và chi phí đầu tư được xem xét kỹ lưỡng nhằm đảm bảo sự phát triển đồng bộ và bền vững của thành phố.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý dự án (Project Management Theory): Nhấn mạnh vai trò của việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm soát các hoạt động dự án nhằm đạt được mục tiêu về chất lượng, tiến độ và chi phí.
  • Mô hình chu kỳ dự án (Project Life Cycle Model): Bao gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị dự án, thực hiện dự án và kết thúc dự án, mỗi giai đoạn có các bước công việc cụ thể và yêu cầu quản lý riêng biệt.
  • Khái niệm quản lý chất lượng xây dựng: Tập trung vào việc kiểm soát chất lượng từ khâu khảo sát, thiết kế, thi công đến nghiệm thu và bảo trì công trình.
  • Khái niệm quản lý tiến độ và chi phí: Đảm bảo dự án được thực hiện đúng thời gian và trong phạm vi ngân sách được phê duyệt, giảm thiểu rủi ro chậm tiến độ và vượt chi phí.
  • Cơ sở pháp lý về quản lý dự án ĐTXD: Bao gồm Luật Xây dựng 2014 và sửa đổi 2020, Luật Đầu tư công 2019, Nghị định 10/2021/NĐ-CP về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, cùng các văn bản hướng dẫn liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đánh giá toàn diện công tác quản lý dự án tại Ban QLDA các CTXD Cam Ranh:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các báo cáo, hồ sơ dự án, số liệu thực tế từ Ban QLDA các CTXD Cam Ranh giai đoạn 2015-2019, bao gồm dữ liệu về tiến độ, chi phí, chất lượng công trình và các văn bản pháp lý liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, so sánh tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ, chi phí vượt mức và chất lượng công trình. Phân tích chuyên gia được áp dụng để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.
  • Phương pháp điều tra, khảo sát: Thực hiện phỏng vấn cán bộ quản lý dự án, nhà thầu và các bên liên quan nhằm thu thập ý kiến về các khó khăn, tồn tại trong quản lý dự án.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm 2021, tập trung phân tích dữ liệu từ các dự án triển khai trong giai đoạn 2015-2019, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn quản lý hiện nay.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tiến độ dự án: Khoảng 70% dự án do Ban QLDA các CTXD Cam Ranh quản lý hoàn thành đúng tiến độ, trong khi 30% còn lại bị chậm tiến độ, chủ yếu do vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng (GPMB). Ví dụ, một số dự án trọng điểm như dự án Kè chống sạt lở sông Lạch cầu 2 và 3 bị kéo dài thời gian thi công do chậm GPMB, ảnh hưởng đến tổng tiến độ chung.

  2. Chất lượng công trình: Hơn 85% công trình được nghiệm thu đạt yêu cầu kỹ thuật theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) và các quy định pháp luật hiện hành. Tuy nhiên, công tác bảo trì sau nghiệm thu chưa được chú trọng, dẫn đến một số công trình xuống cấp sớm, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng lâu dài.

  3. Quản lý chi phí: Có khoảng 20% dự án vượt tổng mức đầu tư được phê duyệt, nguyên nhân chủ yếu do biến động giá vật liệu xây dựng và chi phí phát sinh trong quá trình thi công. Việc quản lý chi phí chưa chặt chẽ ở một số khâu như thẩm định dự toán và giám sát thi công.

  4. Công tác đấu thầu và lựa chọn nhà thầu: Ban QLDA đã áp dụng đa dạng các hình thức đấu thầu như đấu thầu rộng rãi, hạn chế và chỉ định thầu phù hợp với quy mô và tính chất dự án. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số trường hợp chưa minh bạch, ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến chậm tiến độ là do công tác giải phóng mặt bằng còn nhiều khó khăn, phức tạp về thủ tục và sự phối hợp giữa các bên liên quan chưa hiệu quả. So với một số nghiên cứu trong ngành, tỷ lệ dự án chậm tiến độ tại Cam Ranh tương đương với mức trung bình của các địa phương khác trong khu vực Nam Trung Bộ.

Chất lượng công trình được đảm bảo nhờ sự tuân thủ nghiêm ngặt các quy chuẩn kỹ thuật và sự giám sát chặt chẽ trong quá trình thi công. Tuy nhiên, việc thiếu quan tâm đến bảo trì công trình sau nghiệm thu là điểm yếu cần khắc phục để nâng cao tuổi thọ và hiệu quả sử dụng công trình.

Về quản lý chi phí, việc vượt tổng mức đầu tư phản ánh sự biến động thị trường và hạn chế trong dự báo chi phí. So với các nước phát triển, công tác quản lý chi phí tại Cam Ranh còn thiếu tính chuyên nghiệp và công cụ quản lý hiện đại. Việc áp dụng các phần mềm quản lý dự án và đào tạo nâng cao năng lực cán bộ là cần thiết.

Công tác đấu thầu đã có nhiều cải tiến, tuy nhiên cần tăng cường minh bạch và kiểm soát để tránh thất thoát, lãng phí. Các biểu đồ so sánh tiến độ dự án, tỷ lệ vượt chi phí và chất lượng công trình có thể minh họa rõ nét hơn các vấn đề nêu trên, giúp Ban QLDA và các bên liên quan có cơ sở điều chỉnh phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác giải phóng mặt bằng: Tăng cường phối hợp giữa Ban QLDA, chính quyền địa phương và các cơ quan liên quan để đẩy nhanh tiến độ GPMB, đảm bảo công khai, minh bạch và đúng quy định pháp luật. Thời gian thực hiện đề xuất trong vòng 12 tháng, chủ thể thực hiện là Ban QLDA phối hợp UBND thành phố.

  2. Nâng cao năng lực quản lý chi phí: Áp dụng các phần mềm quản lý dự án hiện đại, đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý dự án về thẩm định dự toán, kiểm soát chi phí và xử lý phát sinh. Mục tiêu giảm tỷ lệ vượt chi phí xuống dưới 10% trong 2 năm tới, do Ban QLDA và Sở Xây dựng chủ trì.

  3. Tăng cường công tác bảo trì công trình: Xây dựng quy trình bảo trì định kỳ, phân công rõ trách nhiệm cho chủ đầu tư và đơn vị quản lý vận hành công trình. Thực hiện ngay trong năm đầu tiên sau khi công trình được nghiệm thu, nhằm kéo dài tuổi thọ và nâng cao hiệu quả sử dụng.

  4. Minh bạch và nâng cao hiệu quả đấu thầu: Rà soát, hoàn thiện quy trình đấu thầu, tăng cường giám sát và công khai thông tin đấu thầu trên các phương tiện truyền thông. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban QLDA phối hợp Sở Kế hoạch và Đầu tư thực hiện.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá và giám sát dự án: Thiết lập hệ thống báo cáo tiến độ, chất lượng và chi phí dự án theo định kỳ, sử dụng biểu đồ và bảng biểu để theo dõi sát sao. Chủ thể thực hiện là Ban QLDA, áp dụng trong toàn bộ các dự án từ năm 2022.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án xây dựng: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dự án ĐTXD, giúp nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát tiến độ, chi phí và chất lượng công trình.

  2. Chủ đầu tư và các cơ quan nhà nước: Tham khảo để hoàn thiện quy trình, chính sách quản lý dự án, đặc biệt trong công tác giải phóng mặt bằng và đấu thầu, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

  3. Nhà thầu và tư vấn xây dựng: Hiểu rõ các yêu cầu quản lý dự án, từ đó nâng cao chất lượng thi công, tuân thủ tiến độ và phối hợp hiệu quả với Ban QLDA.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành Quản lý xây dựng: Tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở pháp lý, phương pháp nghiên cứu và các giải pháp thực tiễn trong quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng gồm những giai đoạn nào?
    Quản lý dự án gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị dự án, thực hiện dự án và kết thúc dự án. Mỗi giai đoạn có các bước công việc cụ thể như lập báo cáo nghiên cứu khả thi, lựa chọn nhà thầu, thi công, nghiệm thu và bàn giao công trình.

  2. Nguyên nhân chính gây chậm tiến độ dự án tại Cam Ranh là gì?
    Chậm tiến độ chủ yếu do công tác giải phóng mặt bằng gặp khó khăn, thủ tục phức tạp và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các bên liên quan, dẫn đến kéo dài thời gian thi công.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công trình xây dựng?
    Cần tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn kỹ thuật, tăng cường giám sát thi công, sử dụng vật liệu đạt chuẩn và thực hiện bảo trì định kỳ sau khi nghiệm thu công trình.

  4. Công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng cần chú ý điều gì?
    Quản lý chi phí phải được thực hiện xuyên suốt từ khảo sát, thiết kế đến thi công và quyết toán, sử dụng các công cụ quản lý hiện đại và đào tạo cán bộ chuyên môn để tránh thất thoát, lãng phí.

  5. Vai trò của Ban Quản lý dự án trong công tác đấu thầu là gì?
    Ban QLDA chịu trách nhiệm tổ chức lựa chọn nhà thầu theo quy định pháp luật, đảm bảo minh bạch, công bằng và hiệu quả, đồng thời giám sát quá trình thực hiện hợp đồng thi công.

Kết luận

  • Đã làm rõ thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA các CTXD Cam Ranh, với tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ khoảng 70% và chất lượng công trình đạt trên 85%.
  • Phân tích cơ sở pháp lý, lý thuyết và thực tiễn quản lý dự án, làm nền tảng cho việc đề xuất giải pháp hoàn thiện.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm về giải phóng mặt bằng, quản lý chi phí, bảo trì công trình và minh bạch đấu thầu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án.
  • Khuyến nghị xây dựng hệ thống giám sát, báo cáo dự án và nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án trong vòng 1-2 năm tới.
  • Mời các cán bộ quản lý, chủ đầu tư, nhà thầu và học viên chuyên ngành Quản lý xây dựng tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu để phát triển công tác quản lý dự án tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Ban QLDA các CTXD Cam Ranh nên triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời phối hợp với các cơ quan liên quan để hoàn thiện quy trình quản lý dự án, đảm bảo phát huy tối đa hiệu quả đầu tư xây dựng trên địa bàn.