Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam là quốc gia có hơn 80% lượng hàng hóa xuất nhập khẩu được vận chuyển bằng đường biển, do đó hệ thống cảng biển thương mại giữ vai trò then chốt trong hoạt động thương mại quốc gia. Trong giai đoạn 2017-2021, lượng hàng hóa thông qua các cảng biển Việt Nam không ngừng tăng lên, đặc biệt là hàng container, tạo áp lực lớn lên năng lực phục vụ và chất lượng dịch vụ cảng biển. Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn (TCT TCSG) là nhà khai thác cảng container lớn nhất Việt Nam, chiếm hơn 60% thị phần cả nước và trên 90% khu vực phía Nam. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy nhiều cảng của TCT TCSG chưa khai thác hết công suất, thiết bị lạc hậu, bố trí mặt bằng chưa tối ưu, dẫn đến thời gian tàu đỗ tại cảng kéo dài, giảm năng suất xếp dỡ và khả năng thu hút tàu biển. Ngoài ra, chi phí dịch vụ cảng còn cao, gây khó khăn cho khách hàng.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng dịch vụ cảng biển tại TCT TCSG và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ nhằm tăng năng suất, giảm chi phí, nâng cao uy tín và sức cạnh tranh của cảng trên thị trường trong nước và quốc tế. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại các cảng thuộc hệ thống TCT TCSG trong giai đoạn 2017-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ phát triển kinh tế biển, thúc đẩy vận tải biển và logistics, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả khai thác cảng, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu và hội nhập kinh tế quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về chất lượng dịch vụ và quản lý cảng biển, bao gồm:

  • Lý thuyết về đặc điểm dịch vụ: Dịch vụ cảng biển có các đặc tính vô hình, không đồng nhất, không thể tách rời, không thể lưu trữ và không chuyển quyền sở hữu, ảnh hưởng đến cách thức cung cấp và đánh giá chất lượng dịch vụ.
  • Mô hình đo lường chất lượng dịch vụ cảng biển: Bao gồm các nhóm nhân tố chính như nguồn lực (cơ sở hạ tầng, trang thiết bị), năng lực phục vụ (tốc độ, độ tin cậy), quá trình phục vụ và năng lực quản lý (nhân lực, công nghệ thông tin), hình ảnh thương hiệu và trách nhiệm xã hội.
  • Lý thuyết về chuỗi cung ứng và logistics: Dịch vụ cảng biển không chỉ là điểm xếp dỡ mà còn là mắt xích quan trọng trong chuỗi logistics, ảnh hưởng đến hiệu quả vận tải đa phương thức và phát triển kinh tế vùng.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dịch vụ cảng biển, chất lượng dịch vụ, năng suất xếp dỡ, thời gian giải phóng tàu, hệ thống EDI (Electronic Data Interchange), trách nhiệm xã hội doanh nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, số liệu thống kê của TCT TCSG giai đoạn 2017-2021, bao gồm sản lượng hàng hóa, doanh thu, lợi nhuận, năng suất xếp dỡ, thời gian giải phóng tàu và các chỉ tiêu đánh giá chất lượng dịch vụ. Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ hệ thống cảng và dịch vụ thuộc TCT TCSG.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích định lượng: Sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, đánh giá hiệu quả hoạt động qua các chỉ tiêu như sản lượng container, doanh thu, lợi nhuận, thời gian giải phóng tàu.
  • Phân tích định tính: Đánh giá thực trạng chất lượng dịch vụ qua các nhóm nhân tố, phân tích nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp.
  • So sánh thực tiễn: Tham khảo kinh nghiệm quản lý chất lượng dịch vụ cảng biển tại các địa phương như Hải Phòng, Nghệ An, Đà Nẵng, Đồng Nai để rút ra bài học áp dụng cho TCT TCSG.

Timeline nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2017-2021, với thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sản lượng và doanh thu tăng trưởng ổn định: Năm 2020, tổng sản lượng hàng hóa qua TCT TCSG đạt 9,55 triệu TEU, tăng 8,5% so với năm 2019, trong đó cảng khu vực TP.HCM đạt 5,69 triệu TEU (+6,5%), chiếm 96% thị phần khu vực. Doanh thu toàn tổng công ty đạt 24.703 tỷ đồng, tăng 4,5% so với năm trước. Lợi nhuận đạt 3.646 tỷ đồng, tăng 12% so với năm 2019.

  2. Năng suất xếp dỡ và thời gian giải phóng tàu còn hạn chế: Mặc dù có nhiều đầu tư hiện đại, năng suất xếp dỡ container tại một số cảng như Cái Mép đạt kỷ lục trên 220 container/giờ, tuy nhiên thời gian tàu đỗ tại cảng vẫn kéo dài do thiết bị chưa đồng bộ, bố trí mặt bằng chưa tối ưu và quy trình phục vụ còn chậm. Tình trạng kẹt cầu bến và chờ đợi tàu vẫn xảy ra, ảnh hưởng đến chi phí và sự hài lòng của khách hàng.

  3. Chất lượng dịch vụ chưa đồng đều giữa các khu vực: Các cảng phía Bắc như Tân Cảng 189, Tân Cảng 128 và Hải Phòng có cơ sở hạ tầng hiện đại nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc kết nối giao thông và quy trình thủ tục hành chính. Khu vực miền Trung và Đồng bằng sông Cửu Long có tiềm năng phát triển nhưng cơ sở vật chất và dịch vụ logistics còn hạn chế.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin và EDI chưa đồng bộ: Hệ thống EDI giúp giảm chi phí thủ tục và tăng tốc độ xử lý thông tin, tuy nhiên việc áp dụng chưa đồng bộ trên toàn hệ thống, gây khó khăn trong việc quản lý và giám sát hàng hóa, ảnh hưởng đến độ tin cậy dịch vụ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do đầu tư cơ sở hạ tầng và trang thiết bị chưa đồng bộ, quy trình phục vụ và năng lực quản lý còn nhiều bất cập, đặc biệt là trong khâu phối hợp giữa các bộ phận và các cơ quan liên quan như hải quan, cảng vụ. So sánh với các cảng biển lớn như Hải Phòng và Đà Nẵng, TCT TCSG cần tăng cường đầu tư đồng bộ, áp dụng công nghệ hiện đại và cải tiến quy trình để nâng cao năng suất và chất lượng dịch vụ.

Việc nâng cao chất lượng dịch vụ không chỉ giúp giảm thời gian giải phóng tàu, tăng năng suất xếp dỡ mà còn góp phần giảm chi phí logistics, tăng sức cạnh tranh của cảng trên thị trường quốc tế. Ngoài ra, trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường cũng là yếu tố quan trọng tạo dựng uy tín thương hiệu và thu hút khách hàng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng sản lượng TEU, biểu đồ so sánh thời gian giải phóng tàu giữa các cảng, bảng đánh giá mức độ hài lòng khách hàng theo các nhóm nhân tố dịch vụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng và trang thiết bị hiện đại: Ưu tiên nâng cấp cầu bến, bãi container, trang thiết bị xếp dỡ tự động nhằm tăng năng suất và giảm thời gian tàu đỗ. Mục tiêu đạt năng suất xếp dỡ trên 250 container/giờ tại các cảng trọng điểm trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo TCT TCSG phối hợp với các nhà đầu tư.

  2. Cải tiến quy trình phục vụ và nâng cao năng lực quản lý: Rà soát, tối ưu hóa quy trình làm hàng, thủ tục hành chính, tăng cường đào tạo nhân lực chuyên môn và kỹ năng phục vụ khách hàng. Mục tiêu giảm thời gian giải phóng tàu trung bình xuống dưới 24 giờ. Chủ thể thực hiện: Phòng quản lý khai thác và nhân sự TCT TCSG.

  3. Mở rộng và đồng bộ hệ thống công nghệ thông tin, áp dụng EDI toàn diện: Triển khai hệ thống EDI tích hợp giữa các cảng, hải quan và khách hàng để tăng tốc độ xử lý thông tin, giảm chi phí và sai sót. Mục tiêu hoàn thành trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban công nghệ thông tin TCT TCSG phối hợp với các cơ quan liên quan.

  4. Tăng cường hợp tác và liên kết vùng: Phát triển các cảng cạn ICD, trung tâm logistics kết nối vùng hấp dẫn cảng, tạo mạng lưới vận tải đa phương thức hiệu quả. Mục tiêu mở rộng vùng phục vụ và giảm áp lực cho cảng chính trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban chiến lược và đối ngoại TCT TCSG phối hợp với chính quyền địa phương.

  5. Nâng cao trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường: Áp dụng các biện pháp giảm ô nhiễm, đảm bảo an toàn lao động, cải thiện môi trường làm việc và cộng đồng xung quanh cảng. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý môi trường và an toàn lao động TCT TCSG.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn: Nhận diện các điểm mạnh, hạn chế trong hoạt động khai thác cảng, từ đó xây dựng chiến lược phát triển và nâng cao chất lượng dịch vụ hiệu quả.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước về cảng biển: Tham khảo các giải pháp quản lý, đầu tư và phát triển cảng biển phù hợp với xu hướng hội nhập và phát triển kinh tế biển.

  3. Các doanh nghiệp vận tải, logistics và khách hàng sử dụng dịch vụ cảng biển: Hiểu rõ về chất lượng dịch vụ, quy trình phục vụ và các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí, thời gian vận chuyển hàng hóa.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, logistics, vận tải biển: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chất lượng dịch vụ cảng biển, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nâng cao chất lượng dịch vụ cảng biển lại quan trọng đối với Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn?
    Chất lượng dịch vụ ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất xếp dỡ, thời gian giải phóng tàu và chi phí logistics, từ đó quyết định khả năng thu hút khách hàng và giữ vững thị phần trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chất lượng dịch vụ cảng biển?
    Bao gồm cơ sở hạ tầng và trang thiết bị, năng lực phục vụ và quản lý, quy trình làm việc, ứng dụng công nghệ thông tin, cũng như hình ảnh thương hiệu và trách nhiệm xã hội.

  3. TCT TCSG đã đạt được những thành tựu gì trong giai đoạn 2017-2021?
    Sản lượng hàng hóa qua cảng đạt 9,55 triệu TEU năm 2020, tăng 8,5% so với năm trước; doanh thu đạt 24.703 tỷ đồng; lợi nhuận tăng 12%, đồng thời nhận nhiều giải thưởng uy tín trong ngành.

  4. Các giải pháp công nghệ nào được đề xuất để nâng cao chất lượng dịch vụ?
    Triển khai hệ thống EDI đồng bộ, áp dụng phần mềm quản lý khai thác hiện đại, tự động hóa quy trình làm hàng và tăng cường kết nối dữ liệu giữa các bên liên quan.

  5. Làm thế nào để giảm thời gian giải phóng tàu tại cảng?
    Bằng cách đầu tư thiết bị hiện đại, tối ưu hóa quy trình làm hàng, tăng cường phối hợp giữa các bộ phận và cơ quan liên quan, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin để quản lý hiệu quả.

Kết luận

  • Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn giữ vị trí dẫn đầu trong khai thác cảng container tại Việt Nam với sản lượng và doanh thu tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2017-2021.
  • Chất lượng dịch vụ cảng biển còn tồn tại hạn chế về năng suất xếp dỡ, thời gian giải phóng tàu và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp trọng tâm về đầu tư cơ sở hạ tầng, cải tiến quy trình, nâng cao năng lực quản lý, ứng dụng công nghệ và tăng cường hợp tác vùng.
  • Việc nâng cao chất lượng dịch vụ không chỉ giúp TCT TCSG giữ vững thị phần mà còn góp phần phát triển kinh tế biển và hội nhập quốc tế.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp trong vòng 2-5 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng dịch vụ cảng biển tại Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững và cạnh tranh trong tương lai.