Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, việc nâng cao kết quả kinh doanh trở thành ưu tiên hàng đầu của các doanh nghiệp. Theo ước tính, việc kiểm soát chi phí hiệu quả có thể giúp doanh nghiệp giảm đáng kể các khoản chi không cần thiết, từ đó gia tăng lợi nhuận và sức cạnh tranh trên thị trường. Tuy nhiên, các phương pháp quản lý chi phí truyền thống chỉ tập trung trong phạm vi nội bộ doanh nghiệp, chưa khai thác hiệu quả mối quan hệ liên tổ chức giữa người mua và nhà cung cấp. Nghiên cứu này tập trung vào mối quan hệ giữa niềm tin tổ chức, kế toán mở (Open Book Accounting - OBA) và quản trị chi phí liên doanh nghiệp (Interorganization Cost Management - IOCM) tác động đến kết quả kinh doanh tại các doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2019.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là đánh giá mức độ ảnh hưởng của niềm tin tổ chức đến quản trị chi phí liên doanh nghiệp và kế toán mở, đồng thời xác định tác động của hai công cụ quản lý chi phí này đến kết quả kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 108 nhà quản lý cấp trưởng phòng, phó phòng, tổ trưởng phòng kế toán và kinh doanh tại các doanh nghiệp đa ngành nghề ở TP. Hồ Chí Minh, khảo sát trong khoảng thời gian từ ngày 06/11/2019 đến 25/11/2019. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp áp dụng các công cụ quản trị chi phí liên tổ chức nhằm giảm chi phí chung, nâng cao hiệu quả hoạt động và kết quả kinh doanh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết nền tảng chính: lý thuyết bất định (Contingency Theory) và lý thuyết chi phí giao dịch (Transaction Cost Economics - TCE). Lý thuyết bất định cho rằng không có hệ thống quản lý chung nào phù hợp với mọi tổ chức mà phải dựa vào bối cảnh cụ thể để lựa chọn công cụ quản lý chi phí phù hợp nhằm đạt được kết quả kinh doanh tối ưu. Lý thuyết chi phí giao dịch tập trung phân tích chi phí phát sinh trong các giao dịch kinh doanh, đặc biệt nhấn mạnh vai trò của niềm tin và sự minh bạch thông tin trong giảm thiểu chi phí giao dịch và rủi ro cơ hội.

Ba khái niệm chính được nghiên cứu gồm:

  • Niềm tin tổ chức (Interorganization Trust): trạng thái tâm lý dựa trên kỳ vọng tích cực về hành vi của đối tác trong mối quan hệ người mua - nhà cung cấp, tạo điều kiện cho sự hợp tác và chia sẻ thông tin hiệu quả.
  • Kế toán mở (Open Book Accounting - OBA): công cụ quản lý thể hiện việc chia sẻ thông tin chi phí kế toán quản trị giữa các bên trong mối quan hệ liên doanh nhằm tăng tính minh bạch và giảm chi phí chung.
  • Quản trị chi phí liên doanh nghiệp (Interorganization Cost Management - IOCM): phương pháp phối hợp quản lý chi phí giữa các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng để tối ưu hóa tổng chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu khảo sát gồm 108 cán bộ quản lý cấp trưởng phòng, phó phòng, tổ trưởng phòng kế toán và kinh doanh tại các doanh nghiệp đa ngành nghề ở TP. Hồ Chí Minh. Dữ liệu được thu thập trong tháng 11 năm 2019. Các thang đo cho các biến nghiên cứu được kế thừa từ các công trình nghiên cứu uy tín: thang đo niềm tin tổ chức từ Werner H Hoffmann et al. (2010), thang đo IOCM và OBA từ Dhaifallah & Maelah (2019), thang đo kết quả kinh doanh dựa trên Kaplan & Norton (1992) và Nguyễn Văn Thụy (2015).

Phân tích dữ liệu được thực hiện trên phần mềm SPSS 20 với các kỹ thuật: thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để đánh giá tính hợp lệ của thang đo, phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu, và phân tích ANOVA để kiểm định sự khác biệt theo quy mô và lĩnh vực kinh doanh. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện từ các doanh nghiệp có hoạt động liên quan đến mối quan hệ người mua - nhà cung cấp nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của niềm tin tổ chức đến quản trị chi phí liên doanh nghiệp: Kết quả phân tích hồi quy cho thấy niềm tin tổ chức có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến quản trị chi phí liên doanh nghiệp với hệ số beta khoảng 0.42 (p < 0.01). Điều này cho thấy mức độ tin tưởng giữa các bên trong mối quan hệ người mua - nhà cung cấp thúc đẩy việc phối hợp quản lý chi phí hiệu quả hơn.

  2. Ảnh hưởng của niềm tin tổ chức đến kế toán mở: Niềm tin tổ chức cũng tác động tích cực đến kế toán mở với hệ số beta khoảng 0.38 (p < 0.01), cho thấy sự tin tưởng là điều kiện tiên quyết để các bên chia sẻ thông tin chi phí minh bạch và đầy đủ.

  3. Ảnh hưởng của quản trị chi phí liên doanh nghiệp đến kết quả kinh doanh: Quản trị chi phí liên doanh nghiệp có tác động tích cực đến kết quả kinh doanh với hệ số beta khoảng 0.45 (p < 0.01), cho thấy việc phối hợp quản lý chi phí liên tổ chức giúp doanh nghiệp giảm chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động.

  4. Ảnh hưởng của kế toán mở đến kết quả kinh doanh: Kế toán mở cũng có tác động tích cực đến kết quả kinh doanh với hệ số beta khoảng 0.33 (p < 0.05), chứng minh vai trò của việc công khai, minh bạch thông tin chi phí trong việc cải thiện hiệu quả kinh doanh.

Phân tích ANOVA cho thấy không có sự khác biệt đáng kể về mức độ ảnh hưởng của các biến theo quy mô và lĩnh vực kinh doanh, cho thấy tính ổn định của mô hình trong các nhóm doanh nghiệp khác nhau. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng nhân tố và bảng hệ số hồi quy chi tiết.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các phát hiện trên có thể giải thích bởi lý thuyết chi phí giao dịch và lý thuyết bất định. Niềm tin tổ chức làm giảm rủi ro cơ hội và chi phí giao dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ thông tin chi phí qua kế toán mở và phối hợp quản trị chi phí liên doanh nghiệp. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế như của Möller et al. (2011) và Neven (2017), đồng thời bổ sung bằng chứng thực nghiệm tại Việt Nam, nơi môi trường kinh doanh có nhiều đặc thù riêng.

Việc kế toán mở và quản trị chi phí liên doanh nghiệp tác động tích cực đến kết quả kinh doanh cho thấy các doanh nghiệp cần chú trọng phát triển các công cụ quản lý chi phí liên tổ chức để nâng cao hiệu quả hoạt động. Kết quả cũng cho thấy vai trò trung gian của kế toán mở trong mối quan hệ giữa niềm tin tổ chức và kết quả kinh doanh, nhấn mạnh tầm quan trọng của sự minh bạch và chia sẻ thông tin trong chuỗi cung ứng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường xây dựng niềm tin tổ chức trong mối quan hệ người mua - nhà cung cấp: Doanh nghiệp cần phát triển các chính sách và hoạt động nhằm củng cố sự tin tưởng, như ký kết hợp đồng minh bạch, tổ chức các buổi gặp gỡ, trao đổi thông tin thường xuyên. Mục tiêu nâng cao chỉ số niềm tin tổ chức ít nhất 20% trong vòng 12 tháng.

  2. Triển khai và hoàn thiện hệ thống kế toán mở: Các doanh nghiệp nên áp dụng kế toán mở để chia sẻ thông tin chi phí một cách minh bạch, đồng thời đào tạo nhân viên về kỹ năng quản lý và phân tích dữ liệu chi phí. Mục tiêu đạt tỷ lệ chia sẻ thông tin chi phí trên 70% trong các mối quan hệ liên doanh trong 18 tháng tới.

  3. Phát triển quản trị chi phí liên doanh nghiệp hiệu quả: Tăng cường phối hợp giữa các bộ phận liên quan và đối tác trong chuỗi cung ứng để áp dụng các kỹ thuật quản lý chi phí như chi phí mục tiêu, cân bằng chức năng giá - chất lượng. Mục tiêu giảm tổng chi phí liên doanh ít nhất 15% trong 2 năm.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và giám sát kết quả kinh doanh liên tục: Thiết lập các chỉ số đo lường kết quả kinh doanh toàn diện, bao gồm tài chính và phi tài chính, để theo dõi hiệu quả của các biện pháp quản lý chi phí. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống báo cáo trong 6 tháng và cập nhật định kỳ hàng quý.

Các giải pháp trên nên được thực hiện bởi ban lãnh đạo doanh nghiệp phối hợp với phòng kế toán, phòng kinh doanh và các đối tác trong chuỗi cung ứng, đảm bảo tính liên kết và đồng bộ trong quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp: Giúp hiểu rõ vai trò của niềm tin tổ chức và các công cụ quản trị chi phí liên doanh nghiệp trong việc nâng cao kết quả kinh doanh, từ đó xây dựng chiến lược quản lý hiệu quả.

  2. Phòng kế toán và tài chính: Cung cấp kiến thức về kế toán mở và quản trị chi phí liên doanh nghiệp, hỗ trợ triển khai các hệ thống kế toán minh bạch và phối hợp quản lý chi phí liên tổ chức.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và các lý thuyết nền tảng liên quan đến quản trị chi phí và niềm tin tổ chức.

  4. Các đối tác trong chuỗi cung ứng (nhà cung cấp, người mua): Giúp nhận thức tầm quan trọng của sự tin tưởng và chia sẻ thông tin chi phí trong mối quan hệ hợp tác, từ đó nâng cao hiệu quả phối hợp và giảm chi phí chung.

Câu hỏi thường gặp

  1. Niềm tin tổ chức ảnh hưởng như thế nào đến quản trị chi phí liên doanh nghiệp?
    Niềm tin tổ chức tạo điều kiện cho các bên phối hợp chặt chẽ, giảm rủi ro cơ hội và chi phí giao dịch, từ đó thúc đẩy việc quản trị chi phí liên doanh nghiệp hiệu quả hơn. Ví dụ, doanh nghiệp có niềm tin cao thường chia sẻ thông tin chi phí minh bạch hơn, giúp giảm chi phí chung.

  2. Kế toán mở là gì và tại sao nó quan trọng trong mối quan hệ người mua - nhà cung cấp?
    Kế toán mở là việc chia sẻ thông tin chi phí kế toán quản trị giữa các bên nhằm tăng tính minh bạch và hợp tác. Nó giúp giảm sự bất cân xứng thông tin, nâng cao sự tin tưởng và cải thiện kết quả kinh doanh chung.

  3. Quản trị chi phí liên doanh nghiệp khác gì so với quản trị chi phí nội bộ?
    Quản trị chi phí liên doanh nghiệp tập trung vào phối hợp giữa các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng để tối ưu hóa tổng chi phí, trong khi quản trị chi phí nội bộ chỉ tập trung trong phạm vi một doanh nghiệp.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu khảo sát 108 cán bộ quản lý, phân tích dữ liệu bằng SPSS 20 qua các kỹ thuật thống kê mô tả, kiểm định Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy tuyến tính đa biến.

  5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện kết quả kinh doanh?
    Doanh nghiệp nên tăng cường xây dựng niềm tin tổ chức, triển khai kế toán mở và quản trị chi phí liên doanh nghiệp hiệu quả, đồng thời thiết lập hệ thống đánh giá kết quả kinh doanh toàn diện để theo dõi và điều chỉnh kịp thời các biện pháp quản lý.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định niềm tin tổ chức có tác động tích cực đến cả quản trị chi phí liên doanh nghiệp và kế toán mở trong mối quan hệ người mua - nhà cung cấp tại TP. Hồ Chí Minh.
  • Quản trị chi phí liên doanh nghiệp và kế toán mở đều có ảnh hưởng tích cực đến kết quả kinh doanh, góp phần giảm chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động.
  • Kế toán mở đóng vai trò trung gian quan trọng trong việc truyền tải ảnh hưởng của niềm tin tổ chức đến kết quả kinh doanh.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho doanh nghiệp áp dụng các công cụ quản lý chi phí liên tổ chức nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu với mẫu lớn hơn và đa dạng ngành nghề để hoàn thiện mô hình lý thuyết.

Doanh nghiệp và nhà quản lý được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu này để xây dựng chiến lược quản trị chi phí hiệu quả, đồng thời tăng cường hợp tác và niềm tin trong chuỗi cung ứng nhằm nâng cao kết quả kinh doanh bền vững.